კრიტიკული წერტილი: ანალიტიკოსები იმედგაცრუებული არიან აშშ-ის ეკონომიკით

ნორმალურ ინდექსზე დაბრუნება აჩვენებს, თუ რამდენად შეიცვალა ეკონომიკა პანდემიის შემდეგ — ეს ხელსაყრელ მაჩვენებელს ქვემოთ შვიდი პროცენტია. ანალიტიკოსები დარწმუნებული არიან, რომ ქვეყანა იმ წერტილს მიუახლოვდა, საიადანაც უკან დაბრუნება შეუძლებელია. აი, რას წერს ამ თემაზე საინფორმაციო სააგენტო РИА Новости.

ინდექსი 37 ეკონომიკური მაჩვენებლიდან ითვლება. მათ შორისაა დაკრედიტების მოცულობა, უმუშევრობის შეღავათებზე განაცხადების რაოდენობა, ვაკანსიების რაოდენობა, მონაცემები შიდა ავიაფრენებისა და ოტელების შევსებადობის შესახებაც კი.

როგორც Moody’s Analytics-ში დაასკვნეს, ამერიკის ეკონომიკა ძველ სიძლიერეს ვეღარ დაუბრუნდება ტურიზმთან დაკავშირებული პრობლემების გამო. პოლიტოლოგ ომერ ზარპლის შეფასებით (პიტსბურგის უნივერსიტეტი), პანდემიის გამო ეს დარგი აშშ-ში 69%-ით შემცირდა, ევროკავშირში — თითქმის 90%-ით, ხოლო დიდ ბრიტანეთში — 73%-ით.

ამასთან კორექტივები შეიტანა შრომის ფორმატის ცვლილებებმაც. ბევრი ამერიკელი კვლავ სახლიდან მუშაობს. და ორჯერ ხშირად ითხოვენ უმუშევრობის გადასახადს.

კიდევ ერთი პრობლემაა საფონდო ბირჟის მეშვეობით ეკონომიკაში ინვესტიციების ზრდა, რაც, როგორც წესი, ამერიკელების ან უცხოელი ინვესტორების თავისუფალი ფულის ნამატით მიიღწევა.

მოსალოდნელია, რომ სახსრები საექსპორტო ტექნოლოგიებისკენ გადამისამართდება. ამერიკულ გიგანტ კონცერნებს ქარხნები სხვა ქვეყნებშიც აქვთ. ინვესტიციები იქ ახალ სამუშაო ადგილებს ქმნის, შესაბამისად, იზრდება გადასახადების გამოქვითვები, ვითარდება ეკონომიკა. აშშ-ში ბაზრის შემცირება, თუნდაც რამდენიმე პროცენტით, სერიოზული პრობლემებით ემუქრება იმპორტიორ ქვეყნებს.

„პოტენციურად რისკის ზონაში არიან: მექსიკა, კანადა, იაპონია. ხოლო ინფლაციას შეუძლია ანალოგიური პროცესების პროვოცირება გამოიწვიოს ევროპაში“, — ამბობს ექსპერტი ოლგა ლებედინსკაია.

Moody’s Analytics-ის ექსპერტი მარკ ზანდი ამბობს, რომ ინდექს S&P500-ზე უკვე ისტორიულ მაქსიმუმზე მიმდინარეობს ვაჭრობა. შესაძლოა გადახურება მოხდეს. თუ ფედერალური სარეზერვო სისტემა საბაზო საპროცენტო განაკვეთს ასწევს, ამერიკული კომპანიების აქციები 10-20%-ით ჩამოიშლება.

გასულ წელს მარეგულირებელმა მაჩვენებლები თითქმის ნულამდე დასწია, რათა ეკონომიკა და სამომხმარებლო მოთხოვნილება გამოეცოცხლებინა. მაგრამ ახლა ინფლაცია პროგნოზებს უსწრებს და ფედერალურ სარეზერვო სისტემას განაკვეთის აწევა მოუწევს.

მანამდე საფინანასო პოლიტიკა კეთილისმყოფელ გავლენას ახდენდა სარისკო აქტივების მოთხოვნაზე. მალე ვითარება შეიცვლება. მაგრამ ვარდნა 30%-ს ვერ გადააჭარბებს, — დარწმუნებულია მარკ ზანდი. თუ აქციები უფრო ძლიერ ჩამოიშლება, რეცესია გარდაუვალია. თუმცა ეკონომისტს მიაჩნია, რომ მოვლენების ამგვარად განვითარება ნაკლებად სავარაუდოა.

საბაზო განაკვეთის გაზრდა კრედიტების გაძვირებას გამოიწვევს და მნიშვნელოვნად გაზრდის სახელმწიფო ვალის მომსახურებაზე დანახარჯებს. ამიტომ ამერიკულ ეკონომიკასა და დოლარს ლამის ყოველკვირეულად უქადიან კრახს. Moody’s Analytics-ის კვლევა გამონაკლისი არ არის.

ნორმასთან დაბრუნების ინდექსი ითვალისწინებს არა მარტო ზოგად ეკონომიკურ მაჩვენებლებს, არამედ დარგების მდგომარეობასაც — განსაკუთრებით ისეთებისას, რომლებიც პანდემიისას დაზარალდნენ. ესენია: სასტუმრო ბიზნესი, ავიაფრენები, ასევე მცირე თუ საშუალო სამეწარმეო საქმიანობა. ამიტომ Moody's Analytics-ის დასკვნებში გარკვეული გადახრები არსებობს.

მთლიანობაში შეერთებული შტატების აღდგენა სწრაფად მიმდინარეობს, უპირველეს ყოვლისა, ენერგორესურსებზე ფასების გაზრდის წყალობით. გარდა ამისა, 20-25%-ით მოიმატა IT-ტექნოლოგიების ექსპორტმაც, კერძოდ, სოფტისა.

ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის პროგნოზით, ამერიკული მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობა პანდემიამდელ დონეს მიმდინარე წლის მეორე კვარტლის ბოლოსთვის დაუბრუნდება.

ამასთან უმუშევრობის ზრდაც დიდწილად ხელოვნურია — ეკონომიკაში კორონაკრიზისული ტრილიონობით დოლარის „გადასხმის“ გამო. სექტემბერში გადახდები შეწყდება. გამორიცხული არ არის, რომ ვაქცინაციის ფონზე შემოდგომისთვის ავიაფრენებიც აღდგეს და სასტუმროების შევსებადობაც, ე.ი. ტურიზმიც გაიზარდოს.

რა თქმა უნდა, დაჩქარებული ინფლაციის უგულებელყოფა არ შეიძლება. მაისში აშშ-ში სამომხმარებლო ფასები წლიურად ხუთი პროცენტით გაიზარდა, რაც რეკორდია 2008 წლის აგვისტოს შემდეგ. გაძვირდა ყველაფერი: სურსათი, ტანსაცმელი, საყოფაცხოვრებო ტექნიკა, ავტომობილები. მაგრამ ფედერალური სარეზერვო ფონდის თავმჯდომარე ჯერომ პაუელი დარწმუნებულია, რომ ეს დროებითია. მარეგულირებლის ანალიტიკოსების პროგნოზებით, წლიური ინფლაცია წელს 3,4%-ს მიაღწევს, ხოლო 2022-ში — 2,1%-ს.

ჯერომ პაუელი ასევე დადებითად აფასებს შრომის ბაზრის პერსპექტივებს. უახლოეს თვეებში მოსალოდნელია ახალი სამუშაო ადგილების რაოდენობის ზრდა. მაისში ვაკანსიების რაოდენობამ რეკორდები მოხსნა — 9 მილიონს გადააჭარბა. მნიშვნელოვანია, შენარჩუნდეს ტემპები, რათა დასაქმების ძველ მაჩვენებელზე დაბრუნება შესაძლებელი გახდეს. ამას ხელს შეუწყობს ვაქცინაცია და პანდემიური ფაქტორების ზოგადი შესუსტება. მარეგულირებლის ხელმძღვანელის შეფასებით, 2021 წელს უმუშევრობა 4,5%-მდე დაიკლებს.

როგორც წესი, დაცემას აღდგენა მოჰყვება ხოლმე. ახლა გადატვირთვა შეინიშნება. მსოფლიო ეკონომიკა იმაზე სწრაფად აღდგება, ვიდრე ეს მოსალოდნელი იყო, აცხადებენ საერთაშორისო სავალუტი ფონდში. ჩინეთი უკვე დაუბრუნდა კრიზისამდელ მაჩვენებლებს, რითიც ყველა მსხვილ მოთამაშეს აჯობა. მომენტს ხელიდან არ გაუშვებს არც შეერთებული შტატები. ამერიკელებს აქვთ რესურსები საიმისოდ, რომ ახალი ეკონომიკური ციკლისთვის ნახტომი გააკეთონ.

პანდემიის შედეგებს ებრძვის რუსეთიც. მოსახლეობისა და ბიზნესის მხარდასაჭერად 2,5 ტრილიონ რუბლზე მეტია გამოყოფილი. ეს ფედერალური ბიუჯეტის 10 პროცენტია.

მაგრამ ჯერჯერობით მცირე ბიზნესი და მომსახურების სფერო მაინც სირთულეებს განიცდიან. აი შიდა ფრენების მაჩვენებელმა კი იანვარ-აპრილის პერიოდში 2019 წლის მაჩვენებელს გადააჭარბა.

რუსეთში ინფლაციის პრობლემა ნაკლებად მწვავედ დგას, ვიდრე აშშ-ში. „როსსტატის“ ცნობით, სამომხმარებლო ფასების ზრდამ ივნისში 6,5%-ს მიაღწია წლიურ გამოხატულებაში. ეს მაქსიმუმია 2016 წლის ზაფხულის შემდეგ. გამშვებ მექანიზმად ბოსტნეულისა და სამშენებლო მასალების სწრაფად მზარდი ფასები იქცა მთელი მსოფლიოს მასშტაბით.

მაგრამ მაისში უფრო ცუდი მდგომარეობა იყო. ეკონომიკური განვითარების მინისტრის მაქსიმ რეშეტნიკოვის თქმით, „ინფლაციის ზრდა სულის ღაფვას იწყებს“. უწყებას იმედი აქვს, რომ ივლისში ბოლო ნეგატივი იქნება, აგვისტოში კი დეფლაცია დაიწყება.

მაგრამ ანალიტიკოსები ასე ოპტიმისტურად არ არიან განწყობილი: წლის ბოლოსთვის დინამიკა შესაძლოა გაუარესდეს. ინფლაციური წნეხი შიდა და გარე არხებითაც იზრდება. ამიტომ გამორიცხული არ არის, რომ ივლისში ცენტრალურმა ბანკმა კიდევ ერთხელ გაზარდოს საპროცენტო განაკვეთი. მარეგულირებელმა 11 ივნისს ის 5-დან 5,5%-მდე ასწია. 2022 წლის დასაწყისისთვის კი შესაძლოა 7%-საც მიაღწიოს.

ამ პირობებში მთავრობას მოუწევს გულდასმით მოიფიქროს საგადასახადო მანევრები და ახალი შემზღუდავი ზომები, ამბობენ ეკონომისტები. იმის დამადასტურებელი, რომ ქვეყანა, ასე თუ ისე, აზრზე მოდის — რეალური შემოსავლების ზრდაა. მაგრამ ჯერჯერობით საფულეები სწრაფად ცარიელდება. პირველ კვარტალში მაჩვენებელი 9,5 პროცენტი იყო — ანუ იმაზე ნაკლები, ვიდრე კრიზისულ 2014 წელს.