პოლიტიკური და საკრედიტო კაბალა: რა მოუტანა უკრაინას ევროკავშირთან ასოცირებამ

© photo: Sputnik / Andrey Stenin / გადასვლა მედიაბანკშიევროკავშირთან ინტეგრაციის მომხრე მოქალაქე კიევში
ევროკავშირთან ინტეგრაციის მომხრე მოქალაქე კიევში - Sputnik საქართველო, 1920, 23.08.2021
გამოწერა
24 აგვისტოს უკრაინა ფართოდ აღნიშნავს დამოუკიდებლობის 30-ე წლისთავს — ქვეყნის დამოუკიდებლობის აქტს სწორედ 1991 წლის ამ დღეს მოეწერა ხელი.
როგორც რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმირ პუტინმა შენიშნა თავის სტატიაში, უკრაინის დამოუკიდებლობა — ეს იყო ელიტების მცდელობა, მოწყვეტოდნენ რუსეთს „პატარა გუბურაში დიდ თევზად“ ქცევის მიზნით, ამისთვის მოიგონეს ხელოვნური კონცეფცია „უკრაინა რუსეთი არ არის“.
როგორ იქცა კიევი დასავლეთის ხელში მარიონეტად რუსეთთან დაპირისპირებაში და რა მოუტანა კიევს ევროკავშირთან ასოცირებამ?
ნატალია ნიკონოროვა - Sputnik საქართველო, 1920, 23.08.2021
ნატალია ნიკანოროვა: კიევს დონბასში კონფლიქტის მოგვარება ძალის გზით სურს

ევროპის დერეფნებში

უკრაინის სახელმწიფო სუვერენიტეტის შესახებ დეკლარაცია შეიცავს თავს, სადაც ქვეყანა „აცხადებს თავის განზრახვას, გახდეს მომავალში მუდმივად ნეიტრალური სახელმწიფო, რომელიც არ მონაწილეობს სამხედრო ბლოკებში“. ეს ნორმა არ მუშაობს, აცხადებს ექსპერტი გევორქ მირზაიანი.
„უკრაინელები თავს დასავლეთის ნაწილად ხედავენ, თუმცა არანაირი დასავლეთის ნაწილი არ არიან და არც არასდროს იქნებიან, ვინაიდან მათ მომავალშიც ევროკავშირისა და, დიდი ალბათობით, ნატოს დერეფნებშიც გააჩერებენ“, — მიაჩნია პოლიტოლოგს.
კონცეფცია „ანტირუსეთის“ ფარგლებში კიევმა ნატოსთან დაახლოებაზე აიღო დამაჯერებელი კურსი: 1997 წლის 9 ივლისს ნატომ და უკრაინამ ხელი მოაწერეს „ქარტიას განსაკუთრებული პარტნიორობის შესახებ“. 2005-2006 წლებიდან უკრაინა ყოველწლიურად მონაწილეობს ნატოს ხუთ-ექვს სამხედრო წვრთნაში, ძირითადად შავ ზღვაზე. ბოლო მათგანი — Dive-2021 5 აგვისტოს ჩატარდა.

კიევის დრეიფი ევროკავშირისკენ

პეტრო პოროშენკოს დროს „ვერხოვნა რადას“ გადაწყვეტილებით უკრაინის კონსტიტუციაში შევიდა დებულებები, რომელიც განამტკიცებდა მის „ევროპულ და ევროატლანტიკურ კურსს“ — ანუ ქვეყნის გაწევრიანებას ევროკავშირსა და ნატოში. თუ 2013 წლამდე უკრაინა კიდევ ინარჩუნებდა დამოუკიდებელი ქვეყნის სახეს, „ევრომაიდნის“ შემდეგ უკრაინის სახელმწიფოს მარიონეტული ხასიათი აშკარა გახდა.
მარია ზახაროვა - Sputnik საქართველო, 1920, 22.08.2021
ზახაროვა: „ყირიმის პლატფორმის“ მონაწილეების პოზიციებს დავაფიქსირებთ
როგორც ინტეგრაციის პერსპექტივების შემსწავლელი ცენტრის დირექტორი სერგეი რეკედა ამბობს, „მაიდნამდე“ უკრაინას პრობლემების მთელი კომპლექსი ჰქონდა. ვიქტორ იანუკოვიჩი ძალის ორ ცენტრს შორის ლავირებდა და იმედოვნებდა, რომ მოიგებდა.
„იანუკოვიჩი აქტიურ მოლაპარაკებებს აწარმოებდა ბრიუსელთან. სწორედ ბრიუსელი ახორციელებდა ჩართულობის ტაქტიკას, რისი კეთებაც მერე ბელარუსის მიმართ დაიწყეს. ჩართულობის ტაქტიკა — ეს ნიშნავს უკრაინაზე კონტროლის დამყარებას არა რეჟიმის შეცვლის, არამედ მოქმედი რეჟიმის ევროკავშირისთვის დაქვემდებარების გზით“, — ამბობს ექსპერტი.
ეს ტაქტიკა მკაფიოდ გამოიკვეთა „ფიულეს სიის“ ისტორიაშიც, რომელიც კიევისადმი ბრიუსელის მოთხოვნებს შეიცავდა რეფორმების კუთხით. შედეგად – რეფორმები არ შესრულდა, ასოცირებაზე შეთანხმება კი მაინც დაიდო.
„ბრიუსელმა უარი არ უთხრა კიევს. შეთანხმებაზე ხელმოწერა ბრიუსელისთვის კიევის ევროკავშირისკენ თანდათანობით დრეიფს ნიშნავდა. იანუკოვიჩიც იყო დაინტერესებული იმით, რომ არანაირი რეფორმები არ გატარებულიყო“, — განმარტავს რეკედა.
მაგრამ ჩართულობის ტაქტიკა სწრაფად გადაფორმატდა რეჟიმის შეცვლის ფორმატში მას შემდეგ, რაც იანუკოვიჩი რუსეთისგან ფინანსური დახმარების მიღებას დათანხმდა. ხელისუფლებაში მაშინვე მიიყვანეს პოლიტიკოსები, რომლებიც ლოაილურები იყვნენ ძალის დასავლური ცენტრის მიმართ.
„მაიდნის შემდეგ ეს პოლიტიკოსები ხელისუფლებაში შეიყვანეს და ისინიც თანდათანობით, ნაბიჯ-ნაბიჯ უზრუნველყოფდნენ კიევის კონტროლირებად სტატუსს 2014-ის მომდევნო წლებში“, — მიაჩნია რეკედას.
უკრაინის დროშა - Sputnik საქართველო, 1920, 20.08.2021
მიხაილ ხაზინი: უკრაინის ელიტა ქვეყანაზე არ ფიქრობს
ამის ნათელ მაგალითებად გამოდგება: გერმანიის, საფრანგეთისა და პოლონეთის „შუამავლობა“ იანუკოვიჩისა და ოპოზიციის მოლაპარაკებებში 2014 წლის თებერვალში; „დერკაჩის ფირები“, რომლებზეც ბაიდენი ბრძანებებს აძლევს პროშენკოს; კანონი სასამართლო რეფორმის შესახებ, რომლის თანახმადაც მოსამართლეების დანიშვნისას გადამწყვეტი ხმა „უცხოელ ექსპერტებს“ ენიჭებათ.

მასშტაბური მანიპულაცია

უკრაინელების მიერ ესოდენ მოსალოდნელი (თითქოს) შეთანხმება უკრაიანასა და ევროკავშირს შორის ძალაში მხოლოდ 2017 წელს შევიდა, „ღირსების რევოლუციის“ დაწყებიდან თითქმის ოთხი წლის შემდეგ.
ექსპერტ მირზაიანის თქმით, იანუკოვიჩის დროს ასოცირების შეთანხმებას ბიზნესმენები და მრეწველები ეწინააღმდეგებოდნენ, რომლებსაც ესმოდათ, რომ დოკუმენტის გაფორმებას ქვეყნის საწარმოების გაკოტრება მოჰყვებოდა.
„ასოცირების ხელშეკრულების არსი ის იყო, რომ უკრაინა სრულად იღებოდა ევროპული საქონლისთვის, სანაცვლოდ კი მცირე წილს იღებდა ევროპულ ბაზარზე, თანაც მთელი საწარმოო ძალების სერიოზული სასერტიფიკაციო განახლების შემდეგ, რისთვისაც ქვეყანას ფული არ ჰქონდა. მაშინ იანუკოვიჩმა დროებით უარი თქვა შეთანხმებაზე ხელმოწერაზე მანამ, სანამ მას არ გადახედავდნენ“, — ამბობს პოლიტოლოგი.  
„სამწლიანი დაყოვნება იმას უკავშირდება, რომ უკრაინა ევროკავშირთან მოლაპარაკებას ცდილობდა, იმიტომ რომ ერთი საქმეა მაიდანზე ყვირილი – „ევროპაში გვინდა, ყველაფერს ხელს მოვაწერთ!“ და სულ სხვაა უკვე უშუალოდ ხელმოწერა იმაზე, რაც უკრაინის ოლიგარქატის ინტერესებს აზიანებს“, — ამატებს მირზაიანი.
კიევი - Sputnik საქართველო, 1920, 20.08.2021
მოსაზრება: რატომ ვერ ახერხებს ხელისუფლება უკრაინის სტაბილურობის უზრუნველყოფას?
რეკედას თქმით, ასოცირების შეთანხმებას ხელი პოლიტიკური მიზნებით მოეწერა და ეკონომიკური ეფექტი არ ჰქონია. მაგალითად, კიევს არ ჰქონდა წვდომა ევროპულ გათანაბრების ფონდებთან, რომლებიც ევროკავშირის ჩამორჩენილი აღმოსავლური ქვეყნებისთვის შეიქმნა.
ამასთან უკრაინის წვდომა ევროკავშირთან თავისუფალი ვაჭრობის ზონაზე შეზღუდული იყო მკაცრი კვოტებით და უკრაინელ მეწარმეებს ევროკავშირისთვის უბაჟოდ მხოლოდ გარკვეული რაოდენობის საქონლის მიწოდება შეეძლოთ.  
მეორე მნიშვნელოვანი ასპექტი, რომელსაც ასოცირება მოიცავდა — უვიზო რეჟიმი იყო.
„უვიზო რეჟიმი მასშტაბური მანიპულაცია აღმოჩნდა, ვინაიდან ის არ აძლევდა უკრაინელებს ევროკავშირში მუშაობის უფლებას, მხოლოდ ტურისტული მიზნებით მოგზაურობას მოიაზრებდა ევროკავშირის შიგნით“, — ამბობს რეკედა.
ერთადერთი, რაც უკრაინელებმა მიიღეს, ის იყო, რომ თავისუფლად შედიოდნენ ევროკავშირში როგორც ტურისტები, მერე კი ცდილობდნენ არალეგალურად ემუშავათ ევროპაში.
„რაც ამ ასოცირებამ უკრაინას მისცა — ეს წმიდად ფსიქოლოგიური უფლებაა, რომ ისინი ევროკავშირს უფრო დაუახლოვდნენ, და არანაირი ფაქტობრივი საქმეებით ის განმტკიცებული არ ყოფილა“, — ხაზს უსვამს პოლიტოლოგი.
რეკედას შედარებისთვის მოჰყავს სომხეთის მაგალითი. 2013 წელს ერევანი ასევე აწარმოებდა მოლაპარაკებებს ევროკავშირთან ასოცირების შესახებ, თუმცა იმავე 2013 წლის სექტემბერში განაცხადეს, ევრაზიულ კავშირს ვუერთდებითო. ამის შემდეგ სომხეთმა ევროკავშირთან პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შესახებ ღრმა შეთანხმებას მოაწერა ხელი.
კიევი - Sputnik საქართველო, 1920, 20.08.2021
მოსაზრება: უკრაინული გაკვეთილები პოსტსაბჭოთა სივრცისათვის
„ეს შეთანხმება ბევრი პუნქტით ევროკავშირთან ასოცირების შემოკლებული ვარიანტია. სომხეთმა ფაქტობრივად დაანახა უკრაინას ალტერნატივა, როცა შეიძლება იყო ევრაზიული კავშირის სრულფასოვანი წევრი და ამ პარტნიორობით ეკონომიკური სარგებელი მიიღო ევრაზიული სივრციდან, ამასთან ერთად კი გააღრმავო და განავითარო ევროკავშირთან ურთიერთობები იმ მომენტებში, რომლებშიც ეს ევრაზიული კავშირის სამართლებრივ ბაზას არ ეწინააღმდეგება“, — ამბობს რეკედა.

არდაბრუნების წერტილი

ევროკავშირთან ასოცირებას უკრაინისთვის არაფერი მოუტანია, გარდა პოლიტიკური და საკრედიტო კაბალისა. ამასთან, ცდილობდა რა, დაერღვია რუსეთთან ეკონომიკური კავშირები, უკრაინამ თავი პრაქტიკულად სრულად დამოკიდებული გაიხადა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ფინანსური დახმარებებისგან.  
მიმდინარე წლის აგვისტოს დასაწყისში ზელენსკის ოფისმა განაცხადა, რომ 2020 წელს დამტკიცებული პროგრამა Stand by-ს ფარგლებში სსფ მზადაა გამოუყოს ქვეყანას მორიგი ტრანში 2,7 მლრდ დოლარზე მეტი ოდენობით — „უფასოდ და დამატებითი პირობების გარეშე“. მაგრამ ეს ტრანში სსფ-ის დახმარების ნაწილია ყველა ქვეყნისთვის პოსტპანდემიური განვითარებისთვის და უკრაინას არ აქვს არანაირი უპირატესობა მისი მიღების თვალსაზრისით.
ამასთან, პირველი ტრანშის შეთანხმების მომენტისთვის (2020 წლის 10 ივნისისთვის) კიევს ევროკავშირისა და სსფ-ის მოთხოვნით უკვე შესრულებული ჰქონდა შემდეგი: მიიღო კანონი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწების გაყიდვის შესახებ; დე ფაქტო გადასცა სსფ-ს კონტროლი უკრაინის ეროვნულ ბანკზე და ნაწილობრივ გაიყვანა კიდეც იგი უკრაინის სამართლებრივი სივრციდან; შემოიღო სერიოზული საგადასახადო შეღავათები საერთაშორისო ფინანსური სპეკულანტებისა და მრავალეროვნული კომპანიების ინტერესებიდან გამომდინარე, აღმოფხვრა რა დაბრკოლებები ქვეყნიდან სახსრების გატანისთვის.
უკრაინული გრივნა - Sputnik საქართველო, 1920, 19.08.2021
დეფოლტი ახლოსაა: სადამდე მიიყვანა კიევი ანტირუსულმა პოლიტიკამ
„სანამ რუსეთისა და დასავლეთის ურთიერთობები მიმდინარე მდგომარეობაშია ან დეგრადირდება, უკრაინაში არანაირი პოზიტიური ცვლილებები არ მოხდება. ეკონომიკა კვლავაც დაიშლება, მოსახლეობის ცხოვრების დონე მინიმალურად იქნება შენარჩუნებული, ხოლო მდიდრებსა და ღარიბებს შორის სხვაობა გაიზრდება“, — პროგნოზირებს რეკედა.
უკრაინა — ეს რუსეთსა და დასავლეთის ქვეყნებს შორის ურთიერთობის აბსოლუტური ფიქციაა, მიაჩნია ექსპერტს. ამჟამინდელ საერთაშორისო ვითარებაში კიევისა და მოსკოვის ურთიერთობების რეანიმაცია შეუძლებელია. მისი თქმით, უკრაინის კრიზისი იყო შედეგი „რუსეთისა და დასავლეთის ისედაც გაუარესებული ურთიერთობებისა“.
რეკედა ვარაუდობს, რომ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ დასავლეთში უკრაინის აქტიურ მხარდაჭერაზე უარს იტყვიან საკუთარი პრობლემების გამო, კიევი მაინც ვერ შეძლებს გადახედოს რუსეთთან ურთიერთობებს.
„უკრაინის შემთხვევაში არდაბრუნების წერტილი გავლილია. ის ვერ შეძლებს ავტომატურად გადაორიენტირდეს რუსეთზე, თუნდაც იმის გამო, რომ თითქმის ათწლეულის განმავლობაში იქ რუსოფობიული განწყობების სისტემური კულტივაცია მიმდინარეობს. არსებობს უკრაინელების თაობა, რომლებსაც მიაჩნიათ, რომ რუსეთი მოძმე სახელმწიფო არ არის, რომ ჩვენ სრულიად სხვადასხვა ხალხები ვართ — განსხვავებული ფასეულობებით, რომლებსაც მიაჩნიათ, რომ ყველა პრობლემა, რომლებიც ახლა უკრაინას აქვს, ჩვენ გამოვიწვიეთ“, — განმარტავს რეკედა.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს მასალაში გამოთქმულ მოსაზრებებს
ყველა ახალი ამბავი
0