სამსონ ხონელი
ყველაზე უარესი ვარაუდები გამართლდა. ჯერ კიდევ თებერვლის ბოლო კვირაში პესიმისტური ეკონომიკური გათვლები კეთდებოდა. საამისო მიზეზიც იყო. მსოფლიოს უმსხვილესი საფონდო ბირჯები პანიკამ მოიცვა და ბოლო ათწლეულში აქციებზე ფასების სწრაფი ვარდნა დაფიქსირდა.
ვითარება კიდევ უფრო გართულდა, როცა ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ კორონავირუსის გავრცელება პანდემიად გამოაცხადა. ინდექსების ვარდნის გამო უოლ-სტრიტის საფონდო ბირჟაზე ვაჭრობა 15 წუთით შეჩერდა...
იყო დამატებითი ფაქტორიც. კერძოდ, აზიისა და ევროპის საფონდო ბირჟებზე აქციების მკვეთრი გაუფასურება მოჰყვა ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტის დონალდ ტრამპის განცხადებას ევროპასთან მგზავრობის შეზღუდვაზე. ლონდონის FTSE ინდექსი 5 პროცენტით გაუფასურდა. ეს ინდექსი ასამდე უმსხვილესი ბრიტანული კომპანიის მაჩვენებლებს ასახავს. იგივე ბედი ეწია პარიზის საფონდო ბირჟის მთავარს ინდექსს CAC-40-ს. ხოლო ტოკიოსა და ჰონკონგის ბირჟის უმნიშვნელოვანესი ბირჟების ინდექსები, შესაბამისად, 4.4 და 3.7 პროცენტით დაეცა. უკვე ორ კვირაზე მეტია, რაც გაუფასურებას განაგრძობს BRENT-ის მარკის ნედლი ნავთობის ფასი...
ერთი სიტყვით, მსოფლიოს მასშტაბური ეკონომიკური კრიზისი ემუქრება. გასულ კვირაში ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის კვლევა გამოქვეყნდა. როგორც კვლევაშია ნათქვამი, მიმდინარე წელს შესაძლოა გლობალური ეკონომიკური ზრდა განახევრდეს. ხოლო BLOOMBERG-ის დასკვნით, მოვლენათა ყველაზე ცუდი სცენარით განვითარების შემთხვევაში წლის მიწურულს ეკონომიკური დანაკარგი 2.7 ტრილიონ დოლარს შეადგენს, ხოლო ეკონომიკური ზრდა 0-ს გაუტოლდება. „ჩვენ ჩვენი მკვდარი ვიტიროთო“ − ბრძანებს მკითხველი და მართალიც იქნება.
ლოგიკურია, ახალი კორონავირუსის პანდემიის ფონზე გლობალურ ეკონომიკაში განვითარებული მოვლენები ჩვენი ქვეყნის ეკონომიკისთვის შესაძლოა ბოლო წლების ყველაზე მწვავე გამოწვევად იქცეს. პირველი შედეგი სახეზეა. ახალი წლიდან გამყარებისკენ მიმავალ გზაზე შეყენებული ლარი დაღმართზე სწრაფი ტემპით დაგორდა. გასული კვირის განმავლობაში ეროვნული ვალუტა ერთი ამერიკული დოლარის მიმართ 17 თეთრით გაუფასურდა. ვეჭვობ, გაუფასურების ხარისხი გაცილებით შთამბეჭდავი იქნებოდა, რომ არა ეროვნული ბანკის დროული ჩარევა.
კობა გვენეტაძის უწყებამ მის ხელთ არსებული ბერკეტი აამოქმედა – სავალუტო აუქციონზე 20 მილიონი ამერიკული დოლარი გაყიდა. საბანკო სექტორის მარეგულირებელი ინსტიტუციის სავალუტო ინტერვენციის შედეგად ამერიკული დოლარის მიმართ ლარის საშუალო შეწონილმა გაცვლითმა კურსმა 2.9936 შეადგინა. ანალიტიკოსების შეფასებით, შექმნილ ვითარებაში მოსალოდნელია ეროვნული ვალუტის კიდევ უფრო გაუფასურება, რაც გაზრდის ისედაც მაღალ ინფლაციას. ასევე შემცირდება ეროვნული შემოსავალი, ეს განსაკუთრებით ეხება უცხოურ ვალუტას. სავარაუდოდ, ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელიც პროგნოზირებულ 5 პროცენტზე ნაკლები იქნება...
საინტერესოა, რატომ? − შესაძლოა, ჩამეძიოთ და რა გაეწყობა, ვეცდები თქვენი ცნობისმოყვარეობა დავაკმაყოფილო.
თანმიმდევრულად მივყვეთ. ექსპერტების განმარტებით, ქვეყნის მთლიან შიდა პროდუქტში ჯამურად დაახლოებით 15 პროცენტი ტურიზმის სფეროსა და უცხოეთიდან ფულად გზავნილებს უჭირავს. გასულ წელს ამ სფეროებიდან ქვეყანამ თითქმის 5 მილიარდი ამერიკული დოლარის შემოსავალი მიიღო.
არახალია, ლარის გაცვლითი კურსის სტაბილურობაში ერთ-ერთ გადამწყვეტ როლს ტურიზმი თამაშობს. მეტიც, მთლიან შიდა პროდუქტში ტურიზმის სექტორის წილით ჩვენი ქვეყანა მსოფლიოში მოწინავე პოზიციებზეა. დარგისთვის ეს წელიც წარმატებულად დაიწყო. გაიზარდა ტურისტებისა და ასევე საერთაშორისო მოგზაურების რაოდენობაც. იანვარში ქვეყანამ ტურიზმიდან 193 მილიონი დოლარი მიიღო. ეს გასული წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს 17 პროცენტით აღემატებოდა. მაგრამ კორონავირუსის უარყოფითი გავლენა თებერვალშივე გამოიკვეთა – ტურისტების რაოდენობა უმნიშვნელოდ გაიზარდა, საერთაშორისო მოგზაურების რაოდენობა კი შემცირდა. საბოლოო დაზუსტებული მონაცემები ჯერჯერობით არ გამოქვეყნებულა. მსოფლიოში ახალი კორონავირუსის გავრცელების არეალი თანდათან გაფართოვდა და ამ პროცესის ნეგატიური გავლენაც უფრო თვალსაჩინო გახდა. კერძოდ, თებერვლის თვეში 15 უმსხვილესი ტურისტული მიმართულებებიდან ჩამოსული ვიზიტორების რაოდენობა ქვეყნების მესამედში შემცირდა. მათ შორის: რუსეთიდან − 25 პროცენტით; სომხეთიდან − 18 პროცენტით; ირანიდან − 8.7 პროცენტით.
მგზავრთა ნაკადი შემცირდა აეროპორტებში. მიმდინარე თვის პირველ ორ კვირაში დედაქალაქის აეროპორტებში კლება 49 პროცენტია, ფრენების რაოდენობა 21 პროცენტით შემცირდა. აქვე უნდა გავითვალისწინოთ ის ფაქტიც, რომ თებერვლის თვის დასაწყისში ვირუსის გავრცელების არეალი ბევრად მცირე იყო, ვიდრე დღეს. აქედან გამომდინარე, დარგის სპეციალისტებისა და ეკონომიკის სფეროს ექსპერტთა შეფასებით, მომდევნო თვეებში ტურისტებისა და საერთაშორისო მოგზაურთა რაოდენობის შემცირება გაცილებით უფრო დიდი იქნება. რა მოცულობის იქნება ზარალი? ზუსტი კალკულაცია ამ დროისთვის შეუძლებელია, ეს მთლიანად დამოკიდებულია – როდის მოახერხებს მსოფლიო გაუმკლავდეს გლობალურ გამოწვევას. შედარებისთვის შეგახსენებთ, გასული წლის ივლისში მხოლოდ რუსეთიდან და მხოლოდ საჰაერო მიმოსვლის შეჩერებით ქვეყნის ეკონომიკამ 300 მილიონი ამერიკული დოლარი იზარალა. ამ დროისათვის რუსეთის გარდა საჰაერო მიმოსვლა შეჩერებულია იტალიასთან, ჩინეთთან და ირანთან, რაც იმას ნიშნავს, რომ დანაკარგი ამჯერად ბევრად უფრო მასშტაბური იქნება. ტურიზმის სექტორში შემოსავლების შემცირება პირველ რიგში მცირე და საშუალო ბიზნესს დააზარალებს, მოსალოდნელია სფეროში დასაქმებული ადამიანების რაოდენობის შემცირება. რა თქმა უნდა, დაზარალდებიან ტურიზმის ინდუსტრიის მომიჯნავე სფეროებიც – რესტორნები, საკვები ობიექტები, უძრავი ქონების გაქირავება და სხვ.
ეროვნული ვალუტის სტაბილურობის კიდევ ერთი ძალზე მნიშვნელოვანი ფაქტორი უცხოეთიდან ფულადი გზავნილებია. არახალია, უკვე მეოთხედი საუკუნეა, რაც საზღვარგარეთ მომუშავე ჩვენი თანამოქალაქეების მიერ გამოგზავნილი თანხები ეროვნული შემოსავლის ერთ-ერთ უმსხვილეს წყაროდ იქცა. ამ გზით ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში 6.6 მილიარდი ამერიკული დოლარი შემოვიდა. მზარდი დინამიკა დაფიქსირდა თებერვალშიც. კერძოდ, ქვეყანაში შემოსული ფულადი გზავნილების ნაკადების მოცულობამ 137.3 მილიონი ამერიკული დოლარი შეადგინა, რაც გასული წლის თებერვლის ანალოგიურ მაჩვენებელზე 9.5 პროცენტით მეტია. ამ პოზიტიური ტენდენციის მიუხედავად, ანალიტიკოსები ფულადი გზავნილების კლებას პროგნოზირებენ. რატომ?
მოგეხსენებათ, ყველაზე მეტი ფულადი გზავნილი რუსეთიდან ხორციელდება. არ არის გასაკვირი, ქვეყნის საზღვრებს მიღმა ყველაზე მეტი თანამემამულე სწორედ რუსეთში ცხოვრობს. ამ ეტაპზე კორონავირუსის გავრცელების მაჩვენებელი იქ მაღალი არ არის, მაგრამ რუსეთის ეკონომიკა სხვა გამოწვევების წინაშე დგას. კერძოდ, გასული კვირის დასაწყისში ნავთობის საერთაშორისო ფასები 30 პროცენტით შემცირდა, ბოლო ოთხი წლის მინუმამდე გაუფასურდა რუბლი. მეზობელი ქვეყნის ეკონომიკური გამოწვევები, სავარაუდოდ, საქართველოზე აისახება. ანალიტიკოსების შეფასებით, რუსეთიდან ფულადი გზავნილების შემცირების ალბათობა საკმაოდ მაღალია. საგულისხმოა, რომ იანვრის თვეში რუსეთიდან განხორციელებული ფულადი გზავნილების რაოდენობა ისედაც 5 პროცენტით შემცირდა. ფულადი გზავნილების ჩამონათვალში ბოლო წლებში მეორე ადგილი იტალიას უკავია. ამ ქვეყნიდან ფულადი გზავნილების მოცულობა დინამიურად იზრდებოდა, თუმცა მარტივია ვივარაუდოთ, რომ სურათი მკვეთრად უარესობისკენ შეიცვლება. დღეს იტალია ახალი კორონავირუსით დაავადებულთა და გარდაცვლილთა მაჩვენებლით ევროპაში პირველ ადგილზეა. მთელი ქვეყანა წითელ ზონად გამოცხადდა. ქვეყნის ეკონომიკური აქტიურობა კი პრაქტიკულად განულებულია. ეს ვითარება იქ მომუშავე ჩვენს თანამოქალაქეებზეც და მათ მიერ სამშობლოში გადმორიცხულ თანხებზეც აისახება. ვფიქრობ, მოულოდნელი არ უნდა იყოს, რომ მსოფლიოს გლობალური ეკონომიკური კრიზისის ვითარებაში შემცირდება პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მოცულობა და დაიკლებს ექსპორტ-იმპორტის მაჩვენებელიც...
ერთი სიტყვით, მოსალოდნელია ყველა მაკროეკონომიკური პარამეტრების გაუარესება, რაც, თავის მხრივ, ქვეყნის შემოსავლებზე ნეგატიურად აისახება და ეროვნულ ვალუტას დაარტყამს. არსებულ ვითარებაში მთავრობამ ანტიკრიზისული გეგმა გამოაქვეყნა. ეკონომიკის სტიმულირების გეგმის ფარგლებში მთავრობამ კვლავ უარი თქვა გადასახადების შემცირებაზე, გეგმა ტურისტული სექტორისთვის საშემოსავლო და ქონების გადასახადის ოთხი თვით გადავადებას გულისხმობს. მთავრობა ინფრასტრუქტურულ პროექტებში დამატებით კიდევ 300 მილიონი ლარის ინვესტიციას განახორციელებს. გეგმით გათვალისწინებულია კომპანიებისთვის დასაბრუნებელი დამატებული ღირებულების გადასახადის გაორმაგება, მცირე და საშუალო ზომის სასტუმროებისთვის სესხის საპროცენტო განაკვეთის გადახდა.
და, ბოლოს, ვეჭვობ, მკითხველთა უმრავლესობისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი არის, რომ ქვეყნის რამდენიმე ბანკმა ყველა ტიპის სესხებზე სამთვიანი საშეღავათო პერიოდი გამოაცხადა.
რომელმა და რა პირობებით, შეგიძლიათ აქვე იხილოთ. მე კი მოგიწოდებთ, რომ გაითვალისწინოთ დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის რეკომენდაციები, მათ შორის, ნაკლები კონტაქტი ლარის ბანკნოტებთან, თუმცა რატომ მხოლოდ ლარის? ვეჭვობ, COVID-19 ვალუტას არ ანსხვავებს...
