ნიკიტა ჩიკუნოვი
ამავდროულად 200 აშშ დოლარის გადარიცხვის საშუალო ღირებულება ევროპის ერთიანი რეგიონისა და ცენტრალური აზიისთვის, რომელსაც ექსპერტები რუსეთსაც მიაკუთვნებენ, 6,42%-ს შეადგენს. ეს ორზე მეტჯერ მეტია მიზნობრივ ორიენტირზე 3%-ის მოცულობით, რომელიც საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციამ დაადგინა. მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, ყველაზე იაფი გამოდგა რუსეთიდან საქართველოში ტრანზაქციები (თანხის 1%), ხოლო ყველაზე ძვირი — თურქეთიდან ბულგარეთში (დაახლოებით 12%).
როგორც მოხსენებაშია ნათქვამი, პანდემიამ ვერ მოახდინა არსებითი ნეგატიური გავლენა მსოფლიოში ფულადი გადარიცხვების მოცულობაზე. 2019 წელთან შედარებით, მაჩვენებელი სულ 1,6%-ით, 540 მლრდ დოლარამდე შემცირდა (2009 წლის კრიზისის დროს გადარიცხვების მოცულობა 11%-ით დაეცა). როგორც მსოფლიო ბანკში განმარტავენ, ეს მაჩვენებელი იმით აიხსნება, რომ შრომითი მიგრანტებისთვის პოპულარულ ქვეყნებში ეკონომიკური ვითარება მოსალოდნელზე უკეთესი გამოდგა.
ამასთან, რუსეთის ცენტრალური ბანკის მონაცემებით, 2020 წელს რუსეთში ოთხწლიანი მინიმუმი დაფიქსირდა უცხოეთში გადარიცხვების მოცულობის მხრივ — 7,4 მლრდ დოლარი. ამაზე ნაკლები მხოლოდ 2017 წელს იყო — 7,3 მლრდ დოლარი. შემცირების მიზეზად ცენტრობანკში რუბლის კურსის დაცემა, ნავთობზე მსოფლიო ფასების კლება და პანდემია დაასახელეს.
გასული წლის განმავლობასი რუსეთიდან ყველაზე მეტი ფული დსთ-ის ქვეყნებში გადაირიცხა — 6,2 მლრდ დოლარი. ახლო საზღვარგარეთის ყველა ქვეყანაში 6,46 მლრდ დოლარი გადაირიცხა, ცოტა მეტი, ვიდრე 2019 წელს (6,42 მლრდ დოლარი).
კონკურენციის პლუსები
როგორც ელექტრონული ფულისა და ფულადი გადარიცხვების ბაზრის მონაწილეთა ასოციაციის აღმასრულებელი დირექტორი პაველ შუსტოვი ამბობს, ტრანსსასაზღვრო გადარიცხვების ეტაპობრივი გაიაფება — ეს ბოლო ორი−სამი წლის საერთო მსოფლიო ტრენდია.
„ტრანზაქციების ღირებულების გაიაფება მთელ მსოფლიოში ფიქსირდება ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში. უნდა ითქვას, რომ 2020 წელი რუსეთისთვის რეკორდული არ იყო. მეორე და მესამე კვარტლებში გადარიცხვები ძალიან ძვირდებოდა — 1,9%-მდე. ძალიან სერიოზული დაცემა ჩვენ მხოლოდ მეოთხე კვარტალში ვიხილეთ“, — განმარტა მან.
ამის მიზეზებს შორის ექსპერტმა გამოყო ელექტრონულ არხებზე გადასვლა, რომლებიც საგადასახადო სისტემებს უფრო იაფი უჯდებათ, ვიდრე ნაღდი ფულის მიღება და გაცემა, ასევე მარკეტინგული პროგრამების ორგანიზება ახალი კლიენტების მისაზიდად.
ის ფაქტი, რომ მსოფლიო ბანკმა რუსეთი ლიდერად დაასახელა, რუსეთის ცენტრობანკის გონივრული რეგულირების დამსახურებაა, ამბობს ეროვნული საგადასახადო ასოციაციის აღმასრულებელი დირექტორი მარია მიხაილოვა.
„რუსეთის ბანკი ცდილობს მაქსიმალურად შეუწყოს ხელი კონკურენციის გაძლიერებას რუსეთის ფულადი გადარიცხვების ბაზარზე. სხვადასხვა საგადასახადო სისტემებს შორის კონკურენცია ახლა უკიდურესად მაღალია — სწორედ ეს ფაქტორი განაპირობებს ტრანზაქციების ღირებულების რამდენიმეჯერად კლებას“, — ამბობს ის.
გადარიცხვების ღირებულების კლების კიდევ ერთი მიზეზი ამ სფეროსადმი ბანკების მზარდ ინტერესს უკავშირდება, ამბობს ექსპერტი ნატალია რაკოვა.
„ადრე რუსეთში ფულადი გადარიცხვების სისტემები დომინირებდა, მაგრამ ბოლო დროს ბაზრით ბანკები დაინტერესდნენ. ისინი ტრანსსასაზღვრო შეთანხმებებს აფორმებენ [სხვა ქვეყნების ბანკებთან], რაც ფიზიკურ პირებს ორგანიზაციებს შორის ფულის დაბალი ნიხრით გადარიცხვის შესაძლებლობას აძლევს“, — განმარტა ანალიტიკოსმა.
ამასთან 1%-იანი ღირებულება შემცირებულად გამოიყურება. მსოფლიო ბანკის გამოთვლებში შესაძლოა კონვერსიული ოპერაციები არ არის გათვალისწინებული — ერთი ქვეყნის ვალუტის გადაცვლა სხვა ქვეყნის ვალუტაზე.
„ბანკები და გადახდის სისტემები ზოგჯერ გადარიცხვების ნომინალურ ღირებულებას დაბლა სწევენ, ზოგ შემთხვევაში 0%-მდე. ამ დროს ისინი კონვერსიით გამოიმუშავებენ ფულს. მაგალითად, რუბლის დოლარში გადაყვანით, დოლარის კი ყაზახურ ტენგეში გადაყვანით“, — ამბობს ნატალია რაკოვა.
უახლოეს პერსპექტივაში, თუ რუსეთის ბაზარზე არსებული ვითარება უარესობისკენ არ შეიცვლება, გადარიცხვების ღირებულება შესაძლოა კიდევ შემცირდეს, ვარაუდობს მარია მიხაილოვა.
გადახდები ეკონომიკების გადამრჩენელია
პანდემიის დროს ფულადი გადარიცხვები უზარმაზარ მხარდაჭერად იქცა ყველა პოსტსაბჭოთა ქვეყნისთვის. განსაკუთრებით — ყირგიზეთის, ყაზახეთისა და უზბეკეთისთვის.
როგორც ეკონომიკურ მეცნიერებათა დოქტორი ალექსეი ზუბეცი ამბობს, შრომითი მიგრანტებისგან შემოსავლები ამ სახელმწიფოების ბიუჯეტების ერთ-ერთი მთავარი საშემოსავლო ნორმაა.
„ცენტრალური აზიის თითქმის ყველა რესპუბლიკისთვის ვალუტის შედინების ძირითადი წყარო მიგრანტების გადარიცხვებია. ამ ქვეყნებში ეკონომიკის კატასტროფული ჩამოშლა არ მოხდა იმის წყალობით, რომ რუსეთში გადახდის სისტემები გამართულად მუშაობდა“, — განმარტავს ის.
რუსეთში პანდემიის დაწყებამდე 13 მილიონზე მეტი მიგრანტი ფიქსირდებოდა ყოფილი სსრკ-დან. ცენტრობანკის მონაცემებით, 2019 წელს ახლო საზღვარგარეთის ქვეყნებში 6,42 მლრდ დოლარი გაიგზავნა, რაც რუსეთის ყველაზე მდიდარი რეგიონის, მოსკოვის წლიური ბიუჯეტის ნახევარზე ოდნავ ნაკლებია ($15,7 მლრდ 2019 წელს). ამ ფულმა მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ეროვნული ეკონომიკების მხარდაჭერაში, ამბობენ Sputnik-ის მიერ გამოკითხული ექსპერტები.
კერძოდ, ფულად გადარიცხვებს მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია ევრაზიული ეკონომიკური კავშირის ფინანსურ ნაკადებში, მიაჩნიათ ევრაზიის განვითარების ბანკში.
„რუსეთიდან გადარიცხვები მნიშვნელოვანი წყაროა კავშირის მთელ რიგ ქვეყნებში მოსახლეობის მსყიდველობითუნარიანობის მხარდასაჭერად. ყირგიზეთისა და სომხეთის მთლიანი შიდა პროდუქტის სტრუქტურაში გადარიცხვები, შესაბამისად, 23% და 8%-ს შეადგენს. სხვა ქვეყნებში — ბელარუსსა და ყაზახეთში — გადარიცხვები ესოდენ მნიშვნელოვან როლს არ ასრულებს, შეადგენს რა მთლიანი შიდა პროდუქტის 1%-ს“, — აღნიშნავენ ეკონომისტები.
შრომითი მიგრანტებისგან მიღებული შემოსავლები შესაძლოა რამდენჯერმე გაიზარდოს, თუ რუსეთის პარტნიორები ევრაზიის ეკონომიკური კავშირიდან და დსთ-ის სხვა ქვეყნები რუსეთის ცენტრობანკის სწრაფი გადახდების სისტემაში ჩაერთვებიან. ახლა ამგვარ შესაძლებლობას განიხილავს ბელარუსი, რომელიც სისტემას შესაძლოა უკვე 2022 წელს შეუერთდეს.
სწრაფი გადახდების სისტემა რუსეთში 2019 წელს ამუშავდა. ამით ფულის გადარიცხვა ტელეფონის ნომრითაა შესაძლებელი საკომისიოს გარეშე — გამგზავნი და მიმღები ბანკების მიუხედავად.
„სისტემასთან მიერთება მნიშვნელოვნად გააიაფებს საერთაშორისო ფულად გადარიცხვებს, გარკვეული აზრით, უფასოსაც კი გახდის. ვფიქრობ, ეს ძალიან უნდა სურდეთ ევრაზიის ეკონომიკური კავშირისა და დსთ-ის ქვეყნებს, რომლებიც თავიანთ ბიუჯეტებს რუსეთში დასაქმებული მოქალაქეების გადარიცხვებით ავსებენ“, — ასკვნის მსოფლიო ეკონომიკისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ინსტიტუტის მთავარი მეცნიერ-თანამშრომელი დმიტრი ოფიცეროვ-ბელსკი.
