გამარჯვების დღე აღინიშნება, როგორც სისხლისმღვრელი ომის დასასრული, რომელმაც მილიონობით ჯარისკაცისა და მშვიდობიანი მოქალაქის სიცოცხლე შეიწირა. 2021 წელს მეორე მსოფლიო ომში გამარჯვების 76–ე წლისთავი აღინიშნება.
Sputnik–საქართველოს მასალაში შეიტყობთ გამარჯვების დღის ისტორიისა და ამ დღესასწაულის მნიშვნელობის შესახებ.
გამარჯვების დღე
დიდი სამამულო ომი – მეორე მსოფლიო ომის (1939–1945) შემადგენელი ნაწილი 1941 წლის 22 ივნისს გამთენიისას დაიწყო. ფაშისტური გერმანია, დაარღვია რა საბჭოთა კავშირისა და გერმანიის 1939 წლის შეთანხმება, ვერაგულად დაესხა თავს საბჭოთა კავშირს.
ოთხწლიანი საბრძოლო მოქმედებები კაცობრიობის ისტორიაში ყველაზე დიდი შეიარაღებული დაპირისპირება გახდა. ომის სხვადასხვა პერიოდში ორივე მხრიდან იბრძოდა რვიდან 13 მილიონამდე ადამიანი, გამოიყენეს 7 ათასიდან 19 ათასამდე თვითმფრინავი, 6 ათასიდან 20 ათასამდე ტანკი და შემტევი ტექნიკა, 85–დან 165 ათასამდე აღჭურვილობა და ნაღმმტყორცნი.
ფაშისტებმა, რომლებიც სწრაფ გამარჯვებას გეგმავდნენ, ვერ გათვალეს – საბჭოთა ჯარებმა, გამოფიტეს რა მოწინააღმდეგე სისხლისმღვრელ ბრძოლებში, მას თავდაცვაში გადასვლა აიძულეს მთელ გერმანულ–საბჭოთა ფრონტზე და შემდეგ რიგი დიდი დარტყმებიც მიაყენეს.
უსიტყვო კაპიტულაციას ფაშისტურმა გერმანიამ 1945 წლის 8 მაისს 22:43 საათზე (ცენტრალური ევროპის დროით) ბერლინის გარეუბანში მოაწერა ხელი და ის იმავე დღეს, 23:01 საათზე ამოქმედდა.
საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირის (სსრკ) უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის ბრძანებით 9 მაისი ფაშისტურ გერმანიაზე გამარჯვებისა და სახალხო ზეიმის დღედ გამოცხადდა.
გამარჯვების პირველი დღე მასშტაბურად იზეიმეს – სხვადასხვა ქალაქში სახალხო სეირნობა და ხალხმრავალი მიტინგები გაიმართა. ქალაქებისა და სოფლების მოედნებზე უკრავდნენ ორკესტრები, გამოდიოდნენ პოპულარული არტისტები, სხვადასხვა სამხატვრო კოლექტივები.
მოსკოვი გამარჯვების ფოიერვერკებმა გაანათა – ათასობით საზენიტო აღჭურვილობიდან 30 გამარჯვების გასროლა განხორციელდა, რაც იმ დროს გრანდიოზული სანახაობა იყო.
ამის შემდეგ ათობით თვითმფრინავმა საბჭოთა კავშირის დედაქალაქში სხვადასხვა ფერის რაკეტების გირლანდები გადმოყარეს, მოედნებზე „ბენგალიური ცეცხლი“ იფრქვეოდა.
დღესასწაულის ისტორია
გამარჯვების პირველი აღლუმი 1945 წლის 24 ივნისს მოსკოვის „წითელ მოედანზე“ გაიმართა.. აღლუმი მარშალმა გიორგი ჟუკოვმა ჩაიბარა.
ეს მოვლენა მსოფლიო ისტორიაში სამარადისოდ შევიდა – ნაცისტური დროშები ამ აღლუმის დროს მავზოლეუმთან სცენაზე დაყარეს.
გამარჯვების დღე 1948 წლამდე ოფიციალური უქმე დღე იყო, შემდეგ ის გააუქმეს, თუმცა სადღესასწაულო ღონისძიებები მთელ ქვეყანაში იმართებოდა.
გამარჯვების დღე უქმე დღედ კვლავ 1965 წელს გამოცხადდა.
1965–1990 წლებში გამარჯვების დღე ფართოდ აღინიშნებოდა – სამხედრო აღლუმები 9 მაისს თვალნათლივ აჩვენებდა საბჭოთა არმიის მთელ სიმძლავრესა და სამხედრო ტექნიკაში ახალ მიღწევებს.
საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ბევრი ქვეყანა და მათ შორის საქართველო 9 მაისს გამარჯვების დღის აღნიშვნას განაგრძობს.
საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ გამარჯვების დღემ რუსეთში რამდენიმე წლის განმავლობაში საზეიმო სტატუსი დაკარგა. სამხედრო აღლუმები საბრძოლო ტექნიკითა და სამხედრო ავიაციის მონაწილეობით „წითელ მოედანზე“ 1995 წლის 9 მაისიდან აღდგა.
ევროპის ქვეყნები მეორე მსოფლიო ომში გამარჯვებას 8 მაისს აღნიშნავენ – დღეს, როდესაც გერმანიამ კაპიტულაციის აქტს მოაწერა ხელი ცენტრალური ერვოპის დროის მიხედვით.
გამარჯვების დღის მნიშვნელობა
უდიდესი სისასტიკისა და მასშტაბის ომი მსოფლიოს მრავალი ქვეყნისთვის ტრაგედიად იქცა, მან მილიონობით ადამიანს უსაზღვრო ტანჯვა და კაცობრიობას არნახული ადამიანური დანაკარგი მოუტანა.
თითქმის ოთხწლიანი საომარი მოქმედებების დროს საბჭოთა კავშირში დაინგრა 1 710 ქალაქი, 70 ათასზე მეტი სოფელი, 32 ათასი ფაბრიკა და ქარხანა, განიძარცვა 98 ათასი კოლმეურნეობა. ამ ნგრევის შედეგად ზარალმა დაახლოებით 128 მილიარდი დოლარი შეადგინა.
საბჭოთა კავშირმა დაკარგა 25,6 მილიონი მოქალაქე, სხვა მონაცემებით – 29,6 მილიონი ადამიანი. სულ ცოტა 13,7 მილიონი მსხვერპლთა შორის მშვიდობიანი მოქალაქე იყო.
გამარჯვების დღეს გვირგვინებით ამკობენ უცნობი ჯარისკაცების საფლავებს მარადიული ცეცხლის გვერდით, რომლებიც ომში დაღუპულთა სამარადისო ხსოვნას ეძღვნება.
ამ დღეს, ტრადიციულად, მიდიან იმ ადგილებში, სადაც მიმდინარეობდა ბრძოლები, არის დაღუპული ჯარისკაცების საფლავები, სამხედრო დიდების ძეგლები. იქ აწყობენ ყვავილებს, ატარებენ მიტინგებს და ეწყობა საზეიმო სამხედრო მსვლელობები.
გამარჯვების დღეს ვეტერანები, რომელთა რიცხვიც წლიდან წლამდე იკლებს, იკრიბებიან ქალაქების ცენტრალურ მოედნებზე, ხვდებიან თანამებრძოლებს და იხსენებენ დაუპულ მეგობრებს.
ომში მონაწილე ყოველი მეხუთე დაჯილდოებულია, საბჭოთა კავშირის გმირის წოდება მიენიჭა 11 681 ჯარისკაცს, ხოლო 2 532 ადამიანი დიდების ორდენის სრული კავალერია.
