ნატალია დემბინსკაია
ეკონომიკა აღდგენის გზაზეა, შეზღუდვები იხსნება, მსოფლიოში მასობრივი ვაქცინაცია მიმდინარეობს — ენერგომატარებლებზე მოთხოვნა იზრდება და კოტირებებს ზემოთ უბიძგებს. წლის ბოლომდე Brent-ის ერთი ბარელის ფასი, შესაძლოა, მინიმუმ 10%-ით გაძვირდეს. თუ პანდემიის შუაგულში ტრეიდერებს გადავსებული საცავები აღელვებდათ, ახლა ვითარება შეიცვალა.
კრიზისამდელი დონე
2020 წელს ნავთობის დარგმა დაცემის რამდენიმე ტალღა გადაიტანა. ამაზე ფაქტორების კომპლექსმა მოახდინა გავლენა, რომელთაგან მთავარი იყო მოთხოვნის მკვეთრი შემცირების ფონზე ჭარბწარმოება, ასევე პანდემია და „ლოკდაუნი“. გასული წლის მარტში ნავთობი ორჯერ და მეტად გაიაფდა — ფასი ერთ ბარელზე 30 დოლარამდე დაეცა.
მაგრამ შემოდგომის ბოლოს დასავლური ვაქცინების გამოცდების წარმატებით დასრულებამ და აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში ჯო ბაიდენის გამარჯვებამ ბაზარს ზემოთ უბიძგა. იანვრისთვის კოტირებებმა რვათვიან მაქსიმუმს მიაღწია. ზრდა OPEC+-ის მიერ მოპოვებების შემცირების შესახებ მორიგი გადაწყვეტილებების ფონზე გაგრძელდა. თებერვალში Brent-ის ფასმა ბარელზე 65 დოლარს გადააჭარბა — და ეს კრიზისამდელი მაჩვენებელია.
მარტში ნავთობის ფასი 9%-ით დაეცა და 61 დოლარი შეადგინა — ევროპაში მაშინ კორონავირუსის მესამე ტალღა და „ლოკდაუნები“ გამოცხადდა. მაგრამ საერთო ტრენდში ამას გარდატეხა არ შეუტანია — ევროპული შეზღუდვების შემდეგ კოტირებები კვლავ იზრდება.
მოთხოვნები იზრდება
ვაქცინაციამ თავისი საქმე გააკეთა. მიუხედავად იმისა, რომ რამდენიმე ქვეყანაში ისევ იფეთქა კორონავირუსმა, ნავთობის მოთხოვნაზე პროგნოზები მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა. მსოფლიო ეკონომიკა აღდგენის გზაზეა.
მარტის ბოლოს საერთაშორისო ენერგეტიკულმა სააგენტომ პროგნოზი გააკეთა, რომლის თანახმადაც მიმდინარე წელს მოთხოვნები 96,6 მლნ ბარელამდე გაიზრდება დღე-ღამეში და გასული წლის დანაკარგების 60% აღდგება.
ამას ემატება ისიც, რომ აშშ-ში მოპოვებების შემცირებისა და OPEC+-ის გარიგების ფარგლებში საუდის არაბეთის მიერ ნებაყოფლობითი შეზღუდვების შემდეგ გლობალური მიწოდებები დღეში ორი მილიონი ბარელით დაეცა. კარტელმა აპრილში მოპოვება 7,9 მლნ ბარელით შეამცირა, მაისში — 7,3 მლნ ბარელით, ივნისში — 6,6, ხოლო ივლისში — 5,76 მლნ ბარელით. ყოველივე ეს ნედლეულზე ფასებს ზრდის.
მარაგები ამოიწურა
კიდევ ერთი ფაქტორი: აღმოჩნდა, რომ პანდემიის დროს დაგროვილი მარაგები პრაქტიკულად ამოიწურა. განვითარებული ქვეყნების ნავთობსაცავებში „პანდემიური სიჭარბის“ 20%-ზე ოდნავ მეტიღა დარჩა. თუ გასული წლის ივლისში მარაგი 249 მლნ ბარელი იყო, მიმდინარე წლის თებერვალში, საერთაშორისო ენერგეტიკული სააგენტოს შეფასებით, მხოლოდ 57 მლნ დარჩა.
ესეც OPEC+-ის მონაწილეების მიერ მოპოვებების შემცირების შედეგია. როგორც სააგენტო აღნიშნავს, „პანდემიური მარაგების“ ნარჩენები პრაქტიკულად მთლიანად ჩინეთშია თავმოყრილი. ამერიკულ საცავებში კი 1,28 მლრდ რჩება — როგორც ეს კრიზისამდე იყო.
სულ უფრო ცოტა რეზერვებია ტანკერებში. IHS Markit-ის ანალიტიკოსების შეფასებით, ბოლო ორ კვირაში ეს მაჩვენებელი 27%-ით დაეცა და 50,7 მლნ ბარელი შეადგინა.
ნავთობის სუპერციკლი
JP Morgan-ის ანალიტიკოსებმა ჯერ კიდევ თებერვალში განჭვრიტეს ნავთობის სუპერციკლის დაწყება. ერთ-ერთი ყველაზე მსხვილი ინვესტბანკის ეკონომისტებმა ყურადღება გაამახვილეს, რომ სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციაზე, ლითონსა და ნავთობზე ფასებმა მკვეთრად, 50 დოლარზე მეტით მოიმატა.
ასი წლის განმავლობაში ნავთობის ბაზარზე სულ ოთხი სუპერციკლი იყო. მათგან ბოლო 1996 წელს დაიწყო და 12-წლიანი მატების შემდეგ პიკს 2008-ში მიაღწია. ამას ჩინეთის ეკონომიკურმა აღმასვლამ შეუწყო ხელი, რომელიც ნახშირწყალბადების მთავარი მომხმარებელია მსოფლიოში. ამჟამინდელი სუპერციკლი კი პოსტპანდემიური აღდგენით, ზერბილი ფულად−საკრედიტო და საბიუჯეტო პოლიტიკით, სუსტი დოლარით, ინფლაციის დაჩქარებითა და ეკოლოგიური ზომებითაა განპირობებული.
იმავდროულად სიტუაცია 2000-იანების შუა წლებს ჰგავს: ნედლეულის ბაზრებზე კოტირებები მრავალწლიან მაქსიმუმზეა. მაგალითად, მას შემდეგ, რაც ჩინეთმა დიდი რაოდენობით სიმინდი და სოიო შეიძინა, ამ პროდუქციაზე აშშ-ში რეკორდულად გაიზარდა. გოლობალური მარაგების შემცირება კი დეფიციტის საშიშროებას ქმნის.
რაც შეეხება ნავთობს, ის „პანდემიის სიღრმეებიდან თავდაჯერებულად გამოდის, ვინაიდან შეთავაზებების გლობალური სიჭარბე მცირდება“ — ასე ამბობენ JP Morgan-ში. სასაქონლო ბაზარზე ფასების ზრდას ელოდებიან Goldman Sachs Group-შიც, Bank of America-შიც და Ospraie Management-შიც.
კერძოდ, Goldman Sachs-ის პროგნოზით, მეოთხე კვარტალში Brent-ის ფასი ბარელზე 65 დოლარი უნდა იყოს, თუმცა უკვე ახლა 67 დოლარია. ამიტომ ამჟამინდელი პროგნოზები უფრო ოპტიმისტურია.
Citigroup-ის მოლოდინებით, მოთხოვნების შემდგომი ზრდის კვალდაკვალ ნედლეულის მსოფლიო მარაგები დღე-ღამეში 2,2 მლნ ბარელით შემცირდება. შედეგად – წელს Brent-ის ფასი ბარელზე 74 დოლარს ან უფრო მეტსაც მიაღწევს.
