ივან დანილოვი
საქმე აქ „ამერიკული ერთპოლარული მსოფლიოს“ წინააღმდეგ რაიმე შეთქმულებაში (Pax Americana-ს სახით) ან კიდევ XX საუკუნის მეორე ნახევრის მსგავსი „ბლოკური დაპირისპირების“ აღდგენის მცდელობაში არ არის. დეგლობალიზაცია და მრავალპოლარულობა უკვე რეალობაა იმისგან დამოუკიდებლად, თუ რას ფიქრობენ ამის შესახებ ვაშინგტონისა თუ ბრიუსელის „გონებრივ ცენტრებში“.
პრობლემა ისაა, რომ არ არსებობს ერთიანი მსოფლიო დღის წესრიგი, ისევე, როგორც არ არსებობს ერთიანი პოლიტიკური ენა მის განსახილველად. მით უმეტეს არ არსებობს არანაირი „გეოპოლიტიკური კამერტონი“ (ან კამერტონები), რომლებზეც იქნებოდა ორიენტირებული მსოფლიო თანამეგობრობა.
საერთო პრობლემები, დაწყებული კორონავირუსის პანდემიით, დასრულებული გლობალური ეკონომიკური კრიზისით, გვაქვს, ხოლო მათი გადაჭრის საერთო გზები არც გვაქვს და პრინციპულად არც გვექნება. უბრალოდ იმიტომ, რომ გლობალურ დონეზე ქვეყნებს შორის ურთიერთქმედების სქემა ნულოვანი ანგარიშით თამაშის რეჟიმში გადავიდა. ანუ კონკრეტული ქვეყნის ნებისმიერი წარმატება კონკურენტის მარცხად აღიქმება. ამასთან ჩანს საერთო ინტერესების გაწირვისთვის სრული მზადყოფნა მხოლოდ იმისთვის, რომ გეოპოლიტიკური კონკურენტებიდან რომელიმემ აქტივში საიმიჯო, პოლიტიკური თუ ეკონომიკური გამარჯვების ჩაწერა ვერ შეძლოს.
რამდენიმე ხილულ მაგალითს მოვიტანთ. „ოცეულის“ სამიტზე ჩინეთის ლიდერმა ერთგვარი ციფრული მექანიზმის შექმნის წინადადება წამოაყენა, რომელიც ქვეყნებს შორის გადაადგილების განბლოკვას გახდიდა შესაძლებელს. ეს დიდად შეუწყობდა ხელს მსოფლიო ეკონომიკას, საერთაშორისო ვაჭრობასა და ტურიზმის აღდგენას (რომელიც ძალიან მნიშვნელოვანია ბევრი, მათ შორის, ძალინ ღარიბი ქვეყნისთვისაც).
ობიექტურად ერთგვარი საერთაშორისო და საყოველთაოდ აღიარებული „ციფრული დასტური“ იმისა, რომ კონკრეტული ტურისტი, დიპლომატი თუ ბიზნესმენი ჯანმრთელია და შეუძლია ქვეყნების საზღვრები კარანტინის გარეშე გადაკვეთოს, კარგი იდეაა. მაგრამ მისი რეალიზების შანსი გლობალურ დონეზე უახლოეს ხანებში სრულიად უმნიშვნელოა, მიუხედავად იმისა, რომ ეს ზომა ახლაა საჭირო და შედარებით იოლად შეიძლება ხორცი შეესხას. მაგრამ ის რეალიზებული არ იქნება იმის გამო, რომ იდეა ჩინეთის ლიდერმა წამოაყენა, ხოლო დასავლელი ლიდერების თვალსაზრისით, ოფიციალური პეკინის წინადადებაზე დათანხმება არ შეიძლება — თანაც, პრინციპულ დონეზე.
მომდევნო მაგალითი მსოფლიოს ღარიბი ქვეყნების მხრიდან კორონავირუსის ვაქცინაზე მიუწვდომლობის პრობლემას შეეხება, რომლებიც, ვაქცინაციის ჩაუტარებლობის შემთხვევაში, სრულიად შესაძლებელია, რომ „კორონავირუსის კერებად“ დარჩნენ პლანეტაზე — აქედან გამომდინარე ყველა შედეგით.
ვლადიმირ პუტინმა თავის გამოსვლაში ხაზი გაუსვა, რომ აუცილებელია ვაქცინირებაზე გლობალური წვდომის უზრუნველყოფა:
„რუსეთი მხარს უჭერს მიმდინარე სამიტის საკვანძო გადაწყვეტილების პროექტს, რომლის მიზანიცაა – ყველასთვის ხელმისაწვდომი გახადოს ეფექტური და უსაფრთხო ვაქცინები. იმუნიზაციისთვის საჭირო პრეპარატები არის და უნდა იყოს საყოველთაო მონაპოვარი. და რუსეთი მზად არის მიაწოდოს საჭიროების მქონე ქვეყნებს ჩვენი მეცნიერების მიერ შექმნილი ვაქცინები: ეს არის მსოფლიოში პირველი დარეგისტრირებული ვაქცინა „სპუტნიკ V“ — შექმნილი ადამიანის ადენოვირუსული ვექტორების საფუძველზე, და მეორე რუსული ვაქცინა „ეპივაკკორონა“, რომელიც ნოვოსიბირსკის სამეცნიერო ცენტრში შეიქმნა. მალე მზად იქნება მესამე ვაქცინაც.
პანდემიის მასშტაბი გვავალდებულებს ავამოქმედოთ ყველა არსებული რესურსი და გამოგონება. ჩვენი საერთო მიზანი — სავაქცინო პრეპარატების პორტფელის ფორმირება და პლანეტის მთელი მოსახლეობის საიმედო დაცვით უზრუნველყოფაა. ეს იმას ნიშნავს, რომ პატივცემულო კოლეგებო, სამუშაო ყველასთვის იქნება და ეს ის შემთხვევაა, როდესაც კონკურენცია, შესაძლოა, გარდაუვალია, მაგრამ ჩვენ ვალდებული ვართ, უპირველესად ჰუმანიტარული მოსაზრებებიდან ამოვიდეთ და სწორედ ეს ვაღიაროთ უმთავრესად“.
დეკლარაციულ დონეზე ყველაფერი კარგად იქნება, მაგრამ „ოცეული“ არ დათანხმდება კონკრეტულ ნაბიჯებს, რომლებიც ღარიბი ქვეყნების მოსახლეობის უფრო მეტად ხელმისაწვდომი და ეფექტური პრეპარატებით ვაქცინაციის მიზნით დაფინანსების საერთო ფონდის შექმნას მოიაზრებდა. ეს ბუნებრივად მოითხოვდა სწორედ რუსული ვაქცინა Sputnik V-ს გამოყენებას, რომელიც ამერიკულ და ევროპულ ანალოგებზე იაფია და რომელიც, Pfizer-ის ვაქცინისგან განსხვავებით, არ მოითხოვს მინუს 70 გრადუსზე შენახვას. ეს უკანასკნელი უსერიოზულესი პრობლემაა ამერიკული სამედიცინო ინფრასტრუქტურის პირობებშიც კი, რომ აღარაფერი ვთქვათ სამხრეთ ამერიკის, აფრიკისა თუ აღმოსავლეთ ევროპის ინფრასტრუქტურებზე.
პრობლემა, თუ მას ვაშინგტონის ან ბრიუსელის თვალსაზრისით შევხედავთ, კვლავ ისაა, რომ ვაქცინა რუსულია (თუმცა მათ აშკარად არც ჩინური აწყობთ).
რუსეთის პრეზიდენტმა სამიტს „გარდაუვალი კონკურენციის“ გვერდზე გადადებისა და ჰუმანიზმის გამოჩენისკენ მოუწოდა, მაგრამ შანსები იმისა, რომ მისი მოწოდება გაგონილი იქნება, უკიდურესად მცირეა. მით უმეტეს, დასავლურ მედიასაშუალებებში მიმდინარე საინფორმაციო–პროპაგანდისტული კამპანიის პირობებში, რომლის მიზანიც რუსული და ჩინური ვაქცინების დისკრედიტაციაა.
იმ თემების ჩამონათვალი, რომლებზეც G20-ის სამიტზე არანაირი სუბსტანციური დიალოგი არ გამართულა (იყო მხოლოდ მსოფლიო ლიდერების მონოლოგების სერია), შეიძლება კიდევ განივრცოს: აქ არის მსოფლიოს სავაჭრო ორგანიზაციის რეფორმაც, განვითარებადი ქვეყნების სავალუტო ვალების პრობლემებიცა და პროტექციონიზმზე გლობალური ტრენდიც. დასავლელ ლიდერებს ძალიან მკაფიო პოზიცია აქვთ: ისინი ბევრს ლაპარაკობენ, არავის უსმენენ და მათი შეთავაზებები მარტივ ფორმულად ყალიბდება: „ყველა ისე უნდა მოიქცეს, როგორც ჩვენ ვამბობთ, და მაშინ ყველაფერი კარგად იქნება“. და ამ თვალსაზრისით ვაშინგტონის პოზიცია არც პრეზიდენტის შეცვლის შემდეგ იქნება სხვანაირი.
G20-ის სამიტზე სუბსტანციურობის არარსებობა აშკარა დასტურია იმისა, რომ მსოფლიო მოძრაობს არა „გეოპოლიტიკური ბლოკების“ კონკურენციის ან „ამერიკული მსოფლიოს“ აღდგენისკენ (რისი იმედიც აქვთ ვაშინგტონში), არამედ ისეთი მსოფლიოსკენ, რომელშიც რაიმეზე შეთანხმება მხოლოდ კონკრეტულ ქვეყნებს შორის ორმხრივ მოლაპარაკებებზე იქნება დამყარებული. „ოცეულის“ ფორმალური მსოფლიო ჯერ ისევ არსებობს, მაგრამ პრაქტიკაში ჩვენ უკვე ვუახლოვდებით იმას, რასაც ცნობილი ამერიკელი პოლიტტექნოლოგი იან ბრემერი „მსოფლიო G-ნულს“ უწოდებდა: მსოფლიოს, რომელშიც ყველა თავისთვისაა და ამ ტრანსფორმაციის დაჩქარება, დიდი ალბათობით, იქნება კიდეც კორონავირუსის მთავარი ისტორიული მემკვიდრეობა.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს
