ნატალია დემბინსკაია
სანამ ვაშინგტონი ჩინურ პროექტებს ბლოკავს, რომლებიც ეროვნული უსაფრთხოებისთვის მუქარის შემცველად მიაჩნია, პეკინში მათი მთავარი იარაღი გაიხსენეს: ამერიკული სახელმწიფო ობლიგაციების ტრილიონებიანი პორტფელის გაყიდვას დოლარის კურსისა და ფასიანი ქაღალდების ბაზრის ჩამოშლა შეუძლია. ეს მთელი მსოფლიოს ეკონომიკისთვის უკიდურესად საშიში სცენარია. რამდენად შორს წასასვლელად არის მზად ჩინეთი?
ტექნოლოგიური ომი
იანვარში მსოფლიოს ორმა უმსხვილესმა ეკონომიკამ მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგა სავაჭრო ომის დამთავრებისკენ: ვაჭრობის აღსადგენად პირველი ფაზის შესახებ შეთანხმებას მოაწერეს ხელი. მაგრამ COVID-19-ის პანდემიამ ყველაფერს ხაზი გადაუსვა. ვაშინგტონმა კორონავირუსის გავრცელებაში პეკინი დაადანაშაულა და ფულადი კომპენსაცია მოითხოვა. ამასთან ამერიკელებმა განაცხადეს, რომ მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციიდან გადიან და მას ჩინეთისადმი ლმობიერება უსაყვედურეს.
აშშ-ში საპრეზიდენტო არჩევნების მოახლოებასთან ერთად დაძაბულობა იზრდება. ტრამპს ისევ გაახსენდა ზარალი, რომელიც თითქოს ჩინურმა კომპანიებმა მიაყენეს ამერიკულ ეკონომიკას – წარმოებები თავისთან „გადაქაჩეს“ და ტექნოლოგიური საიდუმლო ინფორმაციები მოიპარესო.
აგვისტოში ვაშინგტონმა ჩინეთი ინტერნეტითა და სოციალური ქსელებით წინასაარჩევნო ბრძოლაში ჩარევაში დაადანაშაულა. სამიზნე ჩინური დანართი TikTok აღმოჩნდა. თეთრ სახლში განაცხადეს, რომ დანართი უნდა აიკრძალოს, წინააღმდეგ შემთხვევაში ჩინეთი იმ ამერიკელი მოქალაქეების მონაცემებზე წვდომას მიიღებს, რომლებიც ამ სერვისით სარგებლობენო.
TikTok-ის მფლობელ ჩინურ კომპანია ByteDance-ს აიძულებენ – ბიზნესი ამერიკულ კომპანიებს მიჰყიდოს. ტრამპის თქმით, ეს აუცილებლად 12 ნოემბრამდე უნდა მოხდეს, თორემ სერვისი დაიბლოკება.
როგორ უპასუხებს ამას პეკინი, ჯერჯერობით უცნობია. ექსპერტებს მიაჩნიათ, რომ TikTok-ის გამოსარჩლებისთვის ჩინეთის ხელისუფლებას განსაკუთრებული მიზეზი არ აქვს, ვინაიდან ის „მავნებლად“ მიაჩნიათ: ავრცელებს „ვულგარულ კონტენტს“, არ შეესაბამაება „სოციალიზმის ღირებულებებს“, ხრწნის ჩინელ ახალგაზრდობას.
მაგრამ ვაშინგტონი Huawei-საც უტევს — ერთ-ერთ უმსხვილეს ჩინურ ტექნოლოგიურ კომპანიას. და პეკინი უკვე დაემუქრა უცხოურ კომპანიებს სტრატეგიული მასალებისა და ტექნოლოგიების ექსპორტის აკრძალვით.
სერიოზული საუბარი
პარალელურად პეკინში გაიხსენეს, რომ ჩინეთს უფრო სერიოზული ბერკეტები აქვს ზეწოლისთვის. საუბარია სამი ტრილიონი დოლარის აშშ-ის სახელმწიფო ობლიგაციებზე.
აშშ-თან სავაჭრო ომის გამო ჩინეთი ისედაც გეგმაზომიერად იშორებდა თავიდან ამ ქაღალდებს და უკვე 2019 წლის ივნისისთვის უცხოელ მფლობელთა შორის ტრეჟერისი იაპონიის ხელში გადავიდა.
როგორც ამერიკის ფინანსთა სამინისტროს ბოლო ანგარიშიდან ჩანს, სექტემბრის შუა რიცხვებისთვის ჩინური პორტფელი 1,08 ტრილიონამდე შემცირდა. წლის პირველ ნახევარში პეკინმა 106 მლრდ დოლარის ტრეჟერისი მოიშორა, რაც ყველაზე სწრაფი ტემპია 2015 წლის შემდეგ.
თუმცა საქმე მარტო ეკონომიკურ დაპირისპირებაში არ არის. ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც ჩინეთი ამერიკის სახელმწიფო ვალს თავიდან იშორებს, ეს დოლარის გაუფასურების რისკია საბეჭდი დაზგის გაუჩერებლად მუშაობის გამო.
თანაც ვალიც იზრდება. რვა თვის განმავლობაში შეერთებულმა შტატებმა 7,7 ტრილიონის სახაზინო ობლიგაცია გამოუშვეს, რაც რეკორდია. ანუ ეკონომიკას მხოლოდ და მხოლოდ სესხებით უჭერენ მხარს.
როგორც Global Times წერს, პეკინში ხედავენ, რომ ვაშინგტონში საბეჭდი დაზგის გარეშე არ შეუძლიათ ეკონომიკური პრობლემების გადაჭრა, ამიტომ ამერიკულ სახელმწიფო ვალში ინვესტიციები უკიდურესად სარისკოა.
დიდი ბაზრობა?
აშშ-ისა და ჩინეთის კონფლიქტის გაღრმავება მხოლოდ აღვივებს შიშებს: ერთიც ვნახოთ და ამერიკის ეკონომიკის მეორე უმსხვილესმა უცხოურმა კრედიტორმა ვერ გაუძლოს და ტრეჟერისების მასშტაბური გაყიდვა დაიწყოს? ასეთი ნაბიჯების შედეგები კატასტროფული იქნება. ამ ქაღალდების მასობრივი ვარდნა პანიკას გამოიწვევს ბაზარზე.
თუმცა, ეს თავად ჩინეთსაც არ აწყობს. უპირველესად იმიტომ, რომ 100–200 მლრდ დოლარის ობლიგაციების მოკლე პერიოდში გაყიდვა გარდაუვლად ჩამოშლის მათ ფასებს. ამ შემთხვევაში ჩინეთის საგარეო აქტივებისა და რეზერვების ფასებიც მნიშვნელოვნად დაიწევს — ისევე, როგორც გაიაფებული ფასიანი ქაღალდების რეალიზაციიდან მიღებული სახსრები.
ამას დაემატება დოლარის დაცემაც, რაც ასევე არაფერში სჭირდება ჩინეთს. ამერიკული ვალუტის დასუსტება ჩინურ ექსპორტს გააძვირებს. გარდა ამისა, აშშ-ის სახაზინო ვალდებულებების ვარდნა სერიოზულად შეზღუდავს პეკინის შესაძლებლობებს, მართოს იუანი — თუ სავაჭრო ომი საბოლოოდ გავა კონტროლიდან. და, ბოლოს, ტრეჟერისების გაყიდვიდან მიღებული დოლარი სადღაც უნდა ჩაიდოს, ეს კი არც ისე იოლია.
პრობლემები შეექმნება არა მარტო ჩინეთს. საფრთხე ყველას დაემუქრება.
„ამერიკული ობლიგაციების პირამიდის ჩამოშლა ნიშნავს – მთელი მსოფლიო ფინანსურ ქაოსში ჩაიძიროს, რომელთან შედარებითაც 1998 თუ 2008 წლების კრიზისები ბავშვურ ხუმრობად მოგეჩვენებათ. ამიტომ არ მგონია, რომ ხილულ პერსპექტივაში რაიმე მსგავსი მოხდეს“, — აცხადებს კროპტოვალუტის ბანკ Chatex-ის ხელმძღვანელი მაიკლ როს–ჯონსონი.
დიდი ალბათობით, დოლარსა და ტრეჟერისზე უარის თქმა ეტაპობრივად მოხდება — რაც ხდება კიდეც ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში. ჩინეთის ერთ-ერთი წამყვანი ეკონომისტის სი ცზიუანის თქმით, პეკინი „ეტაპობრივად შეამცირებს“ აშშ-ის სახაზინო ობლიგაციების პორტფელს დაახლოებით 800 მლრდ დოლარამდე — „თუ მოვლენები ნორმალურად განვითარდება“. თუმცა უკიდურესი ვარიანტი მაინც არ გამოირიცხება, მაგალითად, სამხედრო კონფლიქტის დროს.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს
