ვიქტორ მარახოვსკი
შეგახსენებთ, რომ აშშ-ის პრეზიდენტს ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან ამერიკულ ტელეარხთან იმაზე ცუდი ურთიერთობა აქვს, ვიდრე ირანს ისრაელთან. და კიდევ: 2016 წელს CNN-მა ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ტრამპი პრეზიდენტი არ გამხდარიყო, შემდეგ კი ძალ-ღონე არ დაიშურა „რაშაგეიტის“ ვერსიის გასამყარებლად. ტრამპი, თავის მხრივ, CNN-ს მოიხსენიებს, როგორც Fake news CNN-ს, არ მალავს თავის სიძულვილს არხის მიმართ და სიხარულს მისი რეიტინგის ვარდნის გამო.
სხვათა შორის, აშშ-ის პრეზიდენტს სიამოვნება მიანიჭა სიახლემ იმის შესახებ, რომ დარბევის მონაწილეები ქალაქ ატლანტაში თავს დაესხნენ CNN-ის შტაბ-ბინას, ჩაუმსხვრიეს შუშები და შეძლებისდაგვარად დაამახინჯეს შენობა. ტრამპმა ეს ამბავი „ტვიტერზე“ კვლავ ირონიულად შეაფასა: მომიტინგეებმა დაარბიეს არხი, რომელიც მხარს უჭერს და ამართლებს მათ ქმედებებს.
ახლა კი ყველაზე საინტერესო: საქმე ისაა, რომ დღეს CNN-ს დაბადების დღე აქვს – მას ორმოცი წელი შეუსრულდა.
არხის განვლილი გზა და მისი დღევანდელი სახე თვალნათლივ გვიამბობს აშშ-ის მსოფლიო ლიდერობის ისტორიას.
ორმოცი წლის წინ ახალგაზრდა და თავხედმა ტედ ტერნერმა დააფუძნა ისტორიაში პირველი ოცდაოთხსაათიანი ახალი ამბების მომწოდებელი ქსელი. ეს საინფორმაციო ბიზნესში დიდი გარღვევა და რევოლუცია იყო. თუ გნებავთ, პირველი გაელვება იმ ონლაინისა, რომელშიც დღეს გვიწევს ცხოვრება.
მაშინ, 1980-ში ეს გარღვევა შესამჩნევი იყო, მაგრამ მას განსაკუთრებულ მნიშვნელობას არ ანიჭებდნენ – უბრალოდ იმიტომ, რომ დასავლური, კერძოდ კი, ამერიკული რევოლუციები მეცნიერებასა თუ ბიზნესში, პოლიტიკასა თუ სოციალურ ტექნოლოგიებში მაშინ შესაშური სისწრაფით ენაცვლებოდნენ ერთმანეთს. ტერნერმა დააფუძნა ოცდაოთხსაათიანი ახალი ამბების არხი, მომდევნო წელს კი NASA-მ კოსმოსში გაუშვა მრავალჯერადი კოსმოსური ხომალდი რვაკაციანი ეკიპაჟით, მაშინვე IBM-მა წამოიწყო პირველი სერიული პერსონალური კომპიუტერის გაყიდვა, რიგში კი იდგა უკვე მასობრივი მობილური, რომელსაც კვალდაკვალ მიჰყვა მომავლის ხელისუფალი – ინტერნეტი.
თავად აშშ მაშინ XX საუკუნის სულის უდავო გამომხატველი იყო – ახალგაზრდა, მაგრამ უკვე მოწიფული (ამერიკელის საშუალო ასაკი 1980-იანებში 30 წელი იყო), რომელსაც მრავლად ჰყავდა არა მხოლოდ იმპორტირებული, არამედ საკუთარი გენიოსები, ჯერ კიდევ უმეტესწილად კლასიკური განათლებით, ლიბერალური, ტექნოკრატიული და ამასთან ღრმად მორწმუნე, გამომგონებელი და მტაცებელი.
CNN რეალობაზე ამ მტაცებელი ამერიკის ზეგავლენის უმძლავრეს ინსტრუმენტად იქცა – და თავისი ძალა მან დაარსებიდან მეთერთმეტე წელს გამოავლინა, როდესაც მთელი პლანეტა მონუსხული უყურებდა უდიდეს შოუს სახელწოდებით „ომი ყურეში“. დედამიწის მოსახლეობის თვალწინ ზეტექნოლოგიურმა ამერიკულმა თვითმფრინავებმა ქაღალდის ფიგურასავით „დაჭმუჭნეს“ ევრაზიის ერთ-ერთი ყველაზე ძლევამოსილი არმიის წინააღმდეგობა. შოუმ, რომელიც მაშინ მსოფლიომ იხილა, დედამიწის მოსახლეობის მთელ თაობას ჩაუნერგა რწმენა იმისა, რომ აშშ არის დაუმარცხებელი და შეუჩერებელი ძალა, რომელმაც დანარჩენი კაცობრიობისგან ერთგვარი ხარისხობრივი ნახტომი შეასრულა; რომ დანარჩენი მსოფლიო განწირულია აშშ-ის კუდში დევნისთვის; რომ არავინ უნდა გააღიზიანოს აშშ; რომ ყველამ უნდა დაუჯეროს და მისი მოწყალების იმედი იქონიოს.
როდესაც ერაყის სამხედრო სიძლიერის კვალდაკვალ დედამიწის რუკიდან გაქრა საბჭოთა კავშირი, მისმა ნამსხვრევებმა კი აშშ-ის ერთგულება შეჰფიცეს – ეს გარკვეულწილად ამერიკული XX საუკუნის „ჰეფი ენდი“ იყო. ამ გამარჯვების ერთ-ერთ უდავო გმირს, ტედ ტერნერს სრული ბედნიერებისთვის მხოლოდ ისღა დარჩენოდა, რომ ცოლად მოეყვანა ჰოლივუდის ვარსკვლავი ჯეინ ფონდა და მზის ჩასვლას მასთან ერთად შეხვედროდა. რაც ტერნერმა გააკეთა კიდეც.
...მაგრამ მთელი ირონია ისაა, რომ რეალობაში არანაირი „ჰეფი ენდები“ არ არსებობს. რეალობაში არ იწერება ფინალური ტიტრები, ნებისმიერი გამარჯვება და ტრიუმფი დროებითია, რის შემდეგაც ყოველთვის ახალი თავი იწყება.
აშშ-ს კი, რომელმაც XX საუკუნეში მსოფლიოზე გაიმარჯვა, შეიძლება ითქვას, სწორედ „ჰეფი ენდის“ სინდრომი შეეყარა. ანუ მან რეალურად დაიჯერა, რომ კაცობრიობის ისტორიაში დაიწერა ტიტრები და „სიკველი“ არ არის მოსალოდნელი.
საჩვენებელი ფაქტია: სსრკ-ის დაშლისთანავე ამერიკულმა სახელმწიფო ორგანიზაციებმა მკვეთრად შეუცვალეს პროფილი „რუსეთის საკითხთა სპეციალისტებს“ – რა საჭიროა იმის სპეციალისტი, რაც უკვე აღარ არსებობს და არც არასდროს იარსებებს?
თუმცა, თავად ამერიკული დიპლომატიაც, ვეტერანების შეფასებებით, რაღაც უცნაურ გამარჯვების პიკში მოექცა: კომპრომისებისა და მანიპულაციების მაძიებლების ნაცვლად აშშ-ის დიპლომატიურმა სკოლებმა დაიწყეს „მაღალანაზღაურებადი ფელდეგერების მომზადება, რომლებიც არიგებდნენ ბრძანებებს“ და მიაჩნდათ, რომ თუ ვინმე არ ემორჩილებოდა ამერიკულ ზეწოლას, ეს ზეწოლა უნდა გაეძლიერებინათ.
ამერიკული „რეალობის პულტი“, რომლის დეტალებიც იყვნენ CNN-იც, ჰოლივუდიც, „ფერადი ტექნოლოგიებიც“ და უკვე ახალ საუკუნეში Facebook და Twitter, ასევე ხსენებულ სინდრომს ემსხვერპლა. წინასწარ ცრუ ბრალდებებითა და წარმატებული „ტვიტერ-რევოლუციების“ სერიით რამდენიმე ქვეყნის დასჯის შემდეგ, როგორც ჩანს, ბევრი საბოლოოდ დარწმუნდა: არ არსებობს სხვა რეალობა, გარდა იმისა, რომელსაც აუდიტორიის ტვინში მასობრივად ნერგავენ სპეციალურად გაწვრთნილი ტექნოლოგიური ადამიანები – ფეისბუქის, აშშ-ის საელჩოსა და ამერიკული გამანადგურებლების მხარდაჭერით.
თუმცა რეალობამ ცხადყო, რომ ის კვლავაც არსებობს და, ზეწოლის მიუხედავად, იპოვის შურისძიების მეთოდს.
„CNN-ის სამყაროსთვის“ აპოკალიფსი მოხდა ჯერ კიდევ 2016 წელს, როდესაც ამერიკულ მედიასფეროში ტოტალური დომინირების მიუხედავად (დაახლოებით 15% 85%-ის წინააღმდეგ, კლინტონის სასარგებლოდ), არჩევნებში ტრამპმა გაიმარჯვა.
იმისათვის, რასაც ტრადიციულად უწოდებენ ამერიკულ „სიღრმულ სახელმწიფოს“, ეს იყო არასასურველი კანდიდატის გამარჯვებაზე მეტი. ეს იყო დარტყმა „ჰეფი ენდის ეპოქის“ იდეურ საძირკველზე, მართული რეალობის იდეაზე, CNN-ის და The New York Times-ის დაუმარცხებელი კავშირის დოგმაზე.
შესაძლოა სწორედ იმიტომ, რომ „სიღრმული სახელმწიფო“, პრინციპში, არ აღმოჩნდა მზად, უარი ეთქვა პულტით რეალობის მართვაზე და ჩაებღაუჭა ვერსიას რუსების მიერ ამერიკელების მისტიკური გათვალვის შესახებ – „ამ რუსებმა მოგვპარეს ამერიკული პულტი და ამიტომ წავაგეთ“.
ამ მაგიური ვერსიის მედიური პროპაგანდისტი სწორედ CNN გახდა. იგი აქტიურად მონაწილეობდა იმაში, რასაც ბოლო დრომდე „აშშ-ში ცივ სამოქალაქო ომად“ მოვიხსენიებდით, ახლა კი აღარ ვიცით, შეიძლება თუ არა, ცივი ვუწოდოთ.
...ახლა, ვიდრე აშშ-ის ოცდაათი დიდი ქალაქი საპროტესტო ტალღამ მოიცვა, დედამიწაზე კი გმირულად გაისმის პირველი კერძო კოსმოსური ხომალდის გაშვების მოწოდებები, შეგვიძლია ვცადოთ იმის წარმოდგენა, როგორ განვითარდება „მედიური“ და ნამდვილი რეალობის ურთიერთობა მსოფლიო ექს-ჰეგემონის ტერიტორიაზე.
ფოკუსი ის გახლავთ, რომ ნამდვილი „სამყაროს დასასრული“ არ არსებობს, ისევე, როგორც ნამდვილი „ჰეფი ენდი“. არ არის აუცილებელი აპოკალიფსი სასიკვდილო იყოს. იქნებ ეს უბრალოდ მსოფლიო პოლიტიკური და ეკონომიკური და, ალბათ, ძალისმიერი ლიდერობის დაკარგვა იყოს. ეს მხოლოდ და მხოლოდ ქვეყნის წარუმატებელი ნაწილების ჩაფლობაა ერთგვარ „მესამე სამყაროში“ (აშშ-ში ამჟამად 40 მლნ უმუშევარია და, როგორც ამბობენ, ეს ზედა ზღვარი არ არის) – მთელი თავისი სოციალური შედეგებით. ესაა საზოგადოების განხეთქილება და ქვეყნის დაყოფა ღარიბ პოსტაპოკალიფსურ ტერიტორიებად და მდიდარ იზოლირებულ კუნძულებად, საიდანაც, შესაძლოა, კიდევ უფრო დიზაინერული რაკეტები გაუშვან. სადღაც მთელი ქალაქები გადავლენ სოიოს ალაფზე, სადღაც კი უზარმაზარი ბიუჯეტის მქონე თავბრუდამხვევ სრულყოფილ ბლოკბასტერებს გადაიღებენ.
უბრალოდ აღარ იარსებებს ის ამერიკა, რომელმაც ოდესღაც „სფეის შატლი“ გაუშვა და რომელიც, შესაძლოა, ჯერ კიდევ ახსოვს CNN-ის დამფუძნებელს, 81 წლის ტერნერს.
თუმცა ფაქტი არ არის, რომ ახსოვს: ჯერ კიდევ რამდენიმე წლის წინ მან აღიარა, რომ დემენცია აწუხებს.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს
