პიოტრ აკოპოვი
საუბარი არ არის კორონავირუსით პროვოცირებულ აშშ-ჩინეთის ურთიერთობების გამწვავებაზე. საქმე ეხება სტრატეგიული შემტევი შეიარაღების შესახებ III შეთანხმების გაგრძელების ირგვლივ დაწყებულ თამაშებს. ეს თამაში მხოლოდ ბირთვულ იარაღს არ უკავშირდება. აშშ-ის რეალური სამიზნე რუსეთ-ჩინეთის ურთიერთობებია.
სტრატეგიული შემტევი შეიარაღების შესახებ რუსეთსა და აშშ-ს შორის დადებული შეთანხმების მოქმედების ვადის ამოწურვამდე რვა თვეზე ოდნავ მეტი რჩება. და თუ ის არ გაგრძელდება, მსოფლიო ბოლო ნახევარი საუკუნის განმავლობაში პირველად დარჩება ორ ბირთვულ ზესახელმწიფოს შორის სტრატეგიული ბირთვული ძალების შეზღუდვის შესახებ ყოველგვარი შეთანხმების გარეშე. ანუ აღარ იარსებებს არანაირი შეზღუდვა შეიარაღების შესაკავებლად.
რუსეთი დიდი ხანია ხელშეკრულების გაგრძელების (ან ახალი შეთანხმების გაფორმების) წინადადებით გამოდის, მაგრამ მოლაპარაკება ჯერაც არ დაწყებულა, დრო კი იწურება. წინა კვირაში დონალდ ტრამპმა ვლადიმირ პუტინს ტელეფონით საუბრისას მოუწოდა მოლაპარაკების განახლებისკენ და აღნიშნა, რომ „მოუთმენლად ელის მომავალ განხილვას“, რადგან საჭიროა „შეიარაღების ძვირადღირებული შეჯიბრებისთვის“ თავის არიდება. ყინული დაიძრა? სულაც არა - რადგან შეერთებული შტატები ისწრაფვის შეიარაღებაზე ეფექტური კონტროლის დაწესებისკენ, რაც არა მხოლოდ რუსეთს, არამედ ჩინეთსაც მოიცავს.
სწორედ ამ ფრაზის უკან იმალება მთავარი დაბრკოლება, რომელიც ხელს უშლის სტრატეგიული შემტევი შეიარაღების შესახებ შეთანხმების გასაგრძელებლად მოლაპარაკებების დაწყებას — ამერიკელებს უნდათ ახალი, არა ორმხრივი, არამედ უკვე სამმხრივი ხელშეკრულების გაფორმება ჩინეთის მონაწილეობით, რომელიც ამის კატეგორიული წინააღმდეგია. პეკინი აბსოლუტურად მართალია — ჩინეთი ატომური იარაღის მფლობელი მხოლოდ 1964 წელს გახდა, გაცილებით გვიან, ვიდრე აშშ და სსრკ. სანამ აშშ და საბჭოთა კავშირი ერთმანეთს შეიარაღებით ეჯიბრებოდნენ და შემცირებასა და კონტროლზე ხელშეკრულებებს აფორმებდნენ, ჩინეთი „კულტურული რევოლუციით“ გამოწვეული არეულობით იყო დაკავებული. სარაკეტო-ბირთვულ პროგრამას ჩინეთმა სერიოზულად მხოლოდ 70-იანი წლების ბოლოს მოჰკიდა ხელი. ამიტომ გასაგებია, რატომ არ სურს ჩინეთს აშშ-ისა და რუსეთის მსგავსი შეზღუდვების დაწესება.
ამასთან, ჩინეთი აშკარად მტრულ ამერიკულ გარემოცვაში იმყოფება — აშშ-ის სამხედრო ბაზები, მათ შორის ბირთვული იარაღით, აღმოსავლეთიდან და სამხრეთიდან ჩინეთის საზღვრების მთელ პერიმეტრზეა განლაგებული. შტატები ეხმარება ჩინეთისგან განდგომილ ტაივანს, ამერიკული ფლოტი კი ჩინეთის ნაპირების გასწვრივ დაცურავს. ამ პირობებში ჩინეთის შეიარაღების გაძლიერების პროგრამის აგრესიულად მიჩნევა შეუძლია მხოლოდ მას, ვინც დაინტერესებულია თავისი უპირატესობის შენარჩუნებით და ჩინეთის შეკავების პოლიტიკით ყველგან, სადაც კი შესაძლებელია. აშშ არც მალავს თავის სურვილს, შეინარჩუნოს სამხედრო უპირატესობა ჩინეთზე, მათ შორის, სარაკეტო-ბირთვულ სფეროში.
ყველაფერი მარტივადაა? თუმცა სწორედ აქ იწყება აშშ-ის თამაში რუსეთთან. რუსეთ-ჩინეთის სტრატეგიული დაახლოების შედეგად ვლადიმირ პუტინმა შარშან განაცხადა, რომ ჩინეთს დაეხმარებოდა სარაკეტო თავდასხმის გამაფრთხილებელი სისტემის შექმნაში — ანუ გაუზიარებდა იმას, რაც მხოლოდ რუსეთსა და აშშ-ს გააჩნიათ. ეს არ არის სამხედრო კავშირი, თუმცა ძალიან მსგავსი ურთიერთობაა. გასაგებია, რომ რუსეთი და ჩინეთი ერთმანეთს არ განიხილავენ პოტენციურ მოწინააღმდეგეებად საშუალოვადიან პერსპექტივაშიც კი. აშშ-ის მიმართ დამოკიდებულება კი საპირისპიროა. პირველ რიგში იმის გამო, რომ აშშ რუსეთსა და ჩინეთს ოფიციალურად განიხილავს საფრთხედ თავისი ნაციონალური უშიშროებისთვის.
მაგრამ არც რუსეთი და არც ჩინეთი არ ფიქრობენ სამხედრო მეთოდებით „ამერიკული სამყაროს“ მზის ჩასვენების პროცესის დაჩქარებას, ის უამისოდაც იშლება როგორც თავად აშშ-ის ქმედებების წყალობით, ისე მის მოწინააღმდეგეთა, პირველ რიგში, რუსეთ-ჩინეთის შეთანხმებული ძალისხმევით. რასაკვირველია, შეიარაღების შეჯიბრება, ერთი მხრივ, აშშ-სა და, მეორე მხრივ, რუსეთსა და ჩინეთს შორის — მაინც არსებობს ყოველგვარი ხელშეკრულებების მიუხედავად, მაგრამ მათი არსებობა, ასე თუ ისე, გარკვეულ ჩარჩოებშია მოქცეული.
ყოველ შემთხვევაში, რუსეთისთვისაც და აშშ-ისთვისაც ხელსაყრელია ის გარემოება, რომ ორივე ქვეყანა შთამბეჭდავი ბირთვული ტრიადების მფლობელია და საქმე მხოლოდ ახალი, ზებგერითი საშუალებების შექმნას ეხება. ორმხრივ შეთანხმებებთან ჩინეთის მიბმა კი აზრს მოკლებულია: ჯერ ერთი, ის ჩამორჩება რაოდენობრივად და ხარისხობრივად, მეორეც, მას თავად არ სურს ხელშეკრულების დადება. მაგრამ ამერიკელები დაჟინებით ითხოვენ, თან სულ უფრო უხეშად. რატომ?
The Washington Times-მა ამ დღეებში დაბეჭდა მარშალ ბილინგსლის, პრეზიდენტის სპეცწარმომადგენლისა და შეიარაღების კონტროლისა და საერთაშორისო უსაფრთხოების საკითხებში სახელმწიფო მდივნის მომავალი მოადგილის ვრცელი ინტერვიუ სახელწოდებით „ჩინეთის მონაწილეობა — საკვანძო ფაქტორი რუსეთთან სტრატეგიული შემტევი შეიარაღების შესახებ ახალი შეთანხმების გასაფორმებლად“:
„სტრატეგიული შემტევი შეიარაღების შესახებ ახალი შეთანხმების ერთ-ერთი მთავარი ნაკლი, მასთან დაკავშირებული სხვა პრობლემების გარდა, არის ის, რომ ხელშეკრულების მონაწილე არ არის ჩინეთი... სტრატეგიული შემტევი შეიარაღების შესახებ ახალი შეთანხმება — ეს არის საკითხი, რომელსაც რუსები მოეჭიდნენ. ის არაფრის მომცემია აშშ-სთვის ჩინეთის მხრიდან მოსალოდნელი საფრთხის თვალსაზრისით, ასევე არაფრის მომცემია რუსეთის მხრიდან მოსალოდნელი საფრთხის თვალსაზრისით, რომელიც ამ ხელშეკრულების ფარგლებს მიღმა მადესტაბილიზებელი ქმედებების მთელ სერიას აწარმოებს“.
ბილინგსლი პირდაპირ ამბობს: ვიდრე მოსკოვი ხელშეკრულების რამენაირად გაგრძელებას მოიფიქრებს, მან უნდა „მოიწვიოს ჩინეთი მოლაპარაკების მაგიდასთან“.
ანუ არავითარი შეთანხმება რუსეთთან ჩინეთის გარეშე არ იქნება — რაც ხელშეკრულებაზე უარის თქმის ტოლფასია. მაგრამ რატომ ითხოვს დაჟინებით აშშ სრულიად არარეალური სცენარის განხორციელებას? უმიზეზოდ? რუსეთზე ზეწოლის მიზნით? ჩინეთის კიდევ ერთხელ დასადანაშაულებლად? თუ იმისთვის, რომ რუსეთი ჩინეთს ჩამოაშოროს?
როგორც ტრამპის სპეცწარმომადგენელმა განაცხადა, ჩინეთის ახალი ბირთვული სისტემები, მათ შორის მცირე სიშორის რაკეტები, რუსეთს უნდა აღელვებდეს:
„ნათელია — ის, რასაც ჩინეთი აკეთებს, ალბათ ორიენტირებულია მათზე იმავე დოზით, რა დოზითაც ჩვენზე, და რუსებმა ეს უნდა აღიარონ“.
ყველაფერი მარტივია: მოსკოვს სთავაზობენ საგარეო პოლიტიკური სტრატეგიის შეცვლას — ჩინეთის აღიარებას რუსეთის საფრთხედ და მის ჩათრევას ამერიკელებთან სამმხრივ მოლაპარაკებაში. და ამას აშშ-ის პრეზიდენტის სპეცწარმომადგენელი მთელი სერიოზულობით აცხადებს. თუმცა რა არის გასაკვირი — შტატებში ხომ კვლავ ძალიან პოპულარულია ამერიკული გეოპოლიტიკისთვის თვითმკვლელობის ტოლფასი თეორია იმის შესახებ, რომ რუსეთ-ჩინეთის გრძელვადიანი დაახლოება შეუძლებელია, ვინაიდან ორ ქვეყანას შორის თითქოს არსებობს უზარმაზარი და მოუგვარებელი წინააღმდეგობები. ამასთან, ბილინგსლი ხომ ესაუბრება „დაფლეთილი ეკონომიკის მქონე“ „მთელი მსოფლიოსგან იზოლირებულ“ „რეგიონულ სახელმწიფოს“. რუსეთის ასე აღქმა არა მარტო ბარაკ ობამას და არა მარტო ხუთი წლის წინ ახასიათებდა — ეს ამერიკული ელიტის დიდი ნაწილის ბრმა თავდაჯერებაა.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს
