ნატალია დემბინსკაია
ამასთან მოსკოვმა უახლოეს ორიოდ წელიწადში შეიძლება გარღვევა მოახდინოს გათხევადებული გაზის ბაზარზე. ამას ხელს შეუწყობს მსხვილი ეროვნული პროექტები. დამკვირვებლები არ გამორიცხავენ, რომ პერსპექტივაში რუსეთი გააძევებს აშშ-ს ევროპული ბაზრიდან.
კატარი აზიას არ ჩააბარებს
აშშ-ის ენერგეტიკის სამინისტროს ენერგეტიკული ინფორმაციის მართვის ცენტრის (EIA) ცნობით, მარტში ამერიკელები უცხოეთში 10,5 მლრდ კუბურ ფუტ გათხევადებულ გაზს გზავნიდნენ დღეში. აპრილში 9,2 მლრდ კუბური ფუტი იყო, მაგრამ ესეც აბსოლუტური მაქსიმუმია გაზაფხულის დასაწყისისთვის.
როგორც მოხსენებაშია აღნიშნული, გასული წლის იანვარში გათხევადებული გაზის ექსპორტის უმეტესი ნაწილი აშშ-დან აზიაზე მოდიოდა. მაგრამ თებერვალსა და მარტში ნახევარი ევროპას მიჰქონდა. საქმე ისაა, რომ სპოტზე ფასები იქ აზიურს გაუთანაბრდა.
„რაც შეეხება მაისს, ჩვენ 8,6 მლრდ კუბურ ფუტამდე დაკლებას ველოდებით დღე-ღამეში, შემდეგ კი — ცხრა მილიარდზე ზემოთ მატებას ზაფხულის თვეებში ევროპასა და აზიაში პიკური მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად“, — დააზუსტეს უწყებაში.
საერთაშორისო ენერგეტიკულ სააგენტოში დაუშვეს, რომ 2024 წლისთვის ამერიკელები შეძლებენ ლიდერები გახდნენ ამ სეგმენტში. მათი გამოთვლებით, აშშ-ში, ავსტრალიასა და რუსეთში ბუნებრივი აირის გათხევადების სიმძლავრეების ერთობლიობა ამ დროისათვის მსოფლიო ექსპორტის 90%-ს მიაღწევს. თუმცა ლიდერობის თემაზე შეიძლება ვიკამათოთ.
აზიური ბაზრის დაპყრობას აშშ-ს ალბათ უმსხვილესი მოთამაშე, კატარი არ დაანებებს. 2020 წელს ახლოაღმოსავლურმა სახელმწიფომ 77,6 მლნ ტონა გათხევადებული გაზი გაიტანა ექსპორტზე. ეს საერთო მიწოდებების 26,5%-ია. უკვე 2024 წლისთვის მოპოვებების წლიური მოცულობა სპარსეთის ყურის ამ პაწია მონარქიაში შესაძლოა თითქმის ორჯერ გაიზარდოს. თებერვალში დოჰაში საბოლოო საინვესტიციო გადაწყვეტილება მიიღეს ჩრდილოეთ საბადოს აღმოსავლეთ ნაწილის დამუშავების შესახებ. ეს უმსხვილესი პროექტია.
კატარს ფეხდაფეხ მისდევს ავსტრალია — 26%-ით. მესამე და მეოთხე ადგილებზე აშშ (14,7) და რუსეთი (10) არიან. ამასთან 2019 წელს რუსებმა ევროპასა და აზიაში ექსპორტზე უფრო მეტი გათხევადებული აირი გაიტანეს, ვიდრე ამერიკელებმა. უახლოეს წლებში, როგორც მოსალოდნელია, კონკურენცია გამწვავდება, და მოსკოვს კიდევ აქვს შანსები, გამარჯვებული გამოვიდეს. მთელი საქმე უზარმაზარ არქტიკულ მარაგებშია.
არქტიკა პრიორიტეტში
ჩრდილოეთ ყინულოვანი ოკეანის ნავთობისა და გაზის რესურსების გეგმაზომიერი ათვისება რუსეთის ხელისუფლების პრიორიტეტში უკვე 15 წელია. მარტში მინისტრთა კაბინეტმა გათხევადებული გაზის წარმოების განვითარების გრძელვადიანი პროგრამა დაამტკიცა. ეს წყაროების დივერსიფიკაციისკენაა მიმართული, უპირველესად, არქტიკული შელფისა და შორეული აღმოსავლეთის აქტიური გამოყენებისკენ. იგეგმება, რომ ამ პერიოდში გათხევადებული გაზის საწარმოო სიმძლავრეები სამჯერ გაიზრდება.
თუ აშშ ერთ-ერთი უმსხვილესი ექსპორტიორი გახდა ფიქალური მოპოვებების ხარჯზე, რუსეთს არქტიკა დაეხმარება, წერს ამერიკული გამოცემა OilPrice, რომელიც ნავთობ−გაზის ანალიტიკითაა დაკავებული. რეგიონში უზარმაზარი მარაგებია — 35,7 მლრდ კუბური მეტრი ბუნებრივი გაზი და 2,3 მლრდ ტონა ნავთობი და კონდენსატი.
ყურადღების ცენტრშია პროექტები „ნოვათეკა“: „იამალი LNG“ და „არქტიკ LNG-2“. მეორე, რომლის ღირებულებაც 21 მილიარდი დოლარია, 2023 წელს ამოქმედდება, რათა 2026-სთვის წელიწადში 20 მლნ ტონაზე გავიდეს.
მარტის ბოლოსთვის პროექტი დაახლოებით 39%-ით იყო ინვესტირებული. წელს კიდევ ექვსი მილიარდი ჩაიდება — ადრინდელზე ორჯერ მეტი. ინვესტორებს შორის არიან: ფრანგული Total, ჩინური CNPC და CNOOC და იაპონური კონსორციუმი Mitsui & Co და JOGMEC.
„არქტიკ LNG-2“ სამი ხაზის მშენებლობას ითვალისწინებს ბუნებრივი გაზის გასათხევადებლად, რომელთაგან თითოეულის სიმძლავრე 6,6 მლნ ტონა იქნება წელიწადში და ასევე სტაბილური გაზის კონდენსატის საწარმოებლად — წელიწადში 1,6 მლნ ტონის ოდენობით. სარესურსო ბაზა — ეს გიდანის ნახევარკუნძულზე (იამალ-ნენთა ავტონომიური ოკრუგი) საბადოა.
პირველი ხაზის გაშვება 2023 წლისთვის იგეგმება, მეორისა და მესამისა — 2024 და 2026 წლებში.
როგორც OilPrice აღნიშნავს, საბადოების წარმატებული დამუშავების შემთხვევაში „ნოვატეკი“ ბაზარს დაახლოებით 100 მილიონ ტონა გათხევადებულ გაზს შესთავაზებს წელიწადში. ასეთ მოცულობას კომპანია 2030 წლის შემდეგ მიაღწევს. ამასთან მოპოვებული რესურსების თვითღირებულება ზალიან დაბალი იქნება.
ენერგეტიკის მინისტრ ალექსანდრ ნოვაკის შეფასებით, რუსეთი 2025 წლისთვის 68 მლნ ტონაზე მეტი გათხევადებული გაზის წარმოებას შეძლებს წელიწადში და მსოფლიო ბაზარზე წილს 25%-მდე გაზრდის.
მძლავრი დარტყმა
OilPrice-ის ანალიტიკოსები ვარაუდობენ, რომ რუსეთი მძლავრ დარტყმას ამზადებს ევროპაში ამერიკულ პოზიციებზე და შეუძლია სულაც განდევნოს იქიდან კონკურენტი. მოსკოვი შეტევაზე ორი ფრონტზე გადავა: ევროპელებისთვის ხელსაყრელია არა მარტო რუსული მილსადენის გაზი, არამედ გათხევადებულიც.
„ხანგრძლივ პერსპექტივაში სწორედ რუსული გათხევადებული გაზია მიმზიდველი ევროკავშირის მომხმარებლებისთვის ორი მიზეზით: მიწოდება უფრო სწრაფია, ვიდრე აშშ-დან, და უფრო იაფი. ლიეტუვა, რომელიც ენერგეტიკულ დამოუკიდებლობას უჭერს მხარს, ტყუილად არ იძენს გათხევადებულ აირს ჩვენგან. უბრალოდ სხვა გზა არ რჩება: ნორვეგიას სხვა კლიენტებიც ჰყავს, ოკეანის გაღმიდან გათხევადებული გაზის მიწოდება კი ძვირია“, — აღნიშნავს ლეონიდ ხაზანოვი, დამოუკიდებელი ექსპერტი.
მისი თქმით, ამასთან ამერიკელი მიმწოდებლებისთვის პრიორიტეტში არიან ჩინეთი და იაპონია — იქ ფასები უფრო მაღალია. ევროპაში კი მზად არ არიან ამდენის გადასახდელად და იქ გაყიდვები, როგორც წესი, მხოლოს მოთხოვნების სეზონური ზრდის პერიოდში იმატებს.
„ამიტომ რუსულ გათხევადებულ გაზს შეუძლია ოკეანისგაღმური ევროპის ბაზრის დიდი ნაწილიდან განდევნოს, დაუტოვოს რა კონკურენტებს სამოწყალოდ ესპანეთი და პორტუგალია, თუმცა ამერიკული გასაღებების ზრდის საფუძველი არც იქ არ არსებობს: 2019 წელს „ნოვატეკმა“ ხელი მოაწერა Repsol-თან 15 წლიან შეთანხმებას წელიწადში მილიონი ტონა გათხევადებული აირის მიწოდებაზე“, — ამბობს ხაზანოვი.
ობიექტური რისკები
მსოფლიო ბაზარზე გათხევადებული გაზის სიჭარბის გათვალისწინებით, არსებობს ობიექტური რისკებიც, მინიმუმ 2025 წლამდე და მაღალი ფასების კონკურენციის გაძლიერების ცდა რთულია.
„არქტიკ LNG-2“ 2023 წელს იღებს სტარტს და ამ მომენტისთის გლობალური წარმოება 650 მლრდ კუბომეტრამდე გაიზრდება წელიწადში. მომხმარებლები უფრო მეტ შესაძლებლობებს მიიღებენ ფასების დასაწევად“, — ამბობს ექსპერტი ნიკოლაი ნეპლიუევი.
ამიტომ, მისი აზრით, „არქტიკ LNG-2“-ს არ აწყენდა დაზღვევა გრძელვადიანი კონტრაქტების სახით, რომლებიც საერთაშორისო ბაზარზე გაყიდვებში დაეხმარებოდა.
ნეპლიევის თქმით, თუ მოპოვებასა და ექსპორტში კონკურენციაზე ვისაუბრებთ, აქ რუსეთის ბუნებრივი მოწინააღმდეგე აშშ-ია. მიუხედავად მარტის საექსპორტო რეკორდებისა, ბაზრიდან სხვა მომწოდებლების სრულად განდევნა ამერიკელებს არ გამოუვათ.
ექსპერტები იმავდროულად სვამენ კითხვას: ისე ხომ არ გამოვა, რომ რუსეთის გათხევადებული გაზი კონკურენციას გაუწევს მისსავე მილსადენის გაზს. „კრემლმა პრაქტიკული მიდგომა არჩია და პრიორიტეტი გათხევადებული გაზის სექტორის სწრაფ ზრდასა და განვითარებას მიანიჭა“, — ვარაუდობენ მოხსენების ავტორები.
ექსპერტები მიდიან დასკვნამდე, რომ რუსული გათხევადებული გაზის ექსპორტი საკმარისადაა დივერსიფიცირებული. უდიდესი ნაწილი აზია−წყნარი ოკეანის რეგიონზე მიდის, მნიშვნელოვანი წილი — ევროპის ქვეყნებზე, სადაც „როგორც წესი, არ შედის მილსადენის გაზი“.
უფრო მეტიც, მაშინაც კი, როცა რუსული გათხევადებული გაზი „გაზპრომის“ გასაღების ძირითად ბაზრებს — საფრანგეთს, ბელგიასა და ნიდერლანდებს აღწევს, ის, ყველაფრიდან ჩანს, რომ „არ ახდენს იმ საწვავზე მოთხოვნის კანიბალიზაციას, რომელიც მილსადენით შედის“ — მოთხოვნები ხომ წლიდან წლამდე იზრდება.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს