ტატიანა პიჩუგინა
ეს სინთეტიკური პრეპარატია, რომელიც SARS-CoV-2-ის ცილა-საცეცის პატარა ფრაგმენტებისგან შედგება. ახლა ვაქცინას სამი ათასზე მეტ მოხალისეზე ცდიან. ამავდროულად ის სამოქალაქო ბრუნვაშიც გავიდა. აღინიშნება, რომ მას ძალიან ცოტა გვერდითი ეფექტი აქვს, ამიტომ ვაქცინა უფროსი ასაკის ადამიანებისთვისაცაა გამოსადეგი.
რისგან შედგება „ეპივაკკორონა?“
ვაქცინა SARS-CoV-2-ის ცილა-საცეცის სამი მოკლე ფრაგმენტისგან შედგება, რომლებიც მზიდავ ცილაზეა დამიზნებული. ამ ფრაგმენტებს პეპტიდები ეწოდება, აქედან წარმოდგემა ვაქცინის სახელი - პეპტიდური.
რომელი პეპტიდები შედის ვაქცინაში?
„ვექტორის“ განცხადებით, ვაქცინური პეპტიდები შეიცავს В-უჯრედულ ეპიტოპებს, Т-ჰელპერული ეპიტოპების წყარო მზიდავი ცილაა.
ცილა-საცეცი ეხმარება ვირუსულ ნაწილაკს, მიემაგროს ადამიანის უჯრედს და შეაღწიოს მის შიგნით. მრავალრიცხოვანი კვლევებით დადასტურებულია, რომ ეს საცეცები ორგანიზმის უფრო მეტ იმუნურ პასიხს იწვევს. ბიოლოგების ტერმინოლოგიით, ცილა-საცეცი — ეს ანტიგენია.
ამ ცილის მოლეკულა ძალიან დიდია და მასში განსაკუთრებული უბნები — ეპიტოპებია. მათ იმუნური სისტემის უჯრედები ამოიცნობს და ინფექციასთან ბრძოლის მექანიზმს ააქტიურებს.
„არსებობს В და Т ეპიტოპები. მათან პირველს ანტიგენური დეტერმინანტები ჰქვია. ეს არის ანტიგენის მოლეკულის უბნები, რომლებიც ანტისხეულებს უკავშირდებიან. მაგრამ მანამდე ეს უბნები В ლიმფოციტების რეცეპტორებს უკავშირდებიან და მათი პლაზმურ ჯრედებად გადაქცევის პროცესს იწყებენ, რომლებსაც ანტისხეულების გამომუშავების უნარი აქვთ“, — ამბობს პროფესორი ეკატერინა კოლესანოვა.
როგორ მუშაობს ვაქცინა?
აცრის შედეგად მზიდავი ცილა სამივე პეპტიდს ადამიანის В ლიმფოციტს აწვდის, ააქტიურებენ მას და დამცავი ანტისხეულების — იმუნოგლობულინების გამომუშავება იწყება.
„ვექტორში“ ადასტურებენ, რომ აცრის შედეგად წარმოქმნილი ანტისხეულები სპეციფიკურია კორონავირუსის ცილა-საცეცის მიმართ. იმუნოზირებული მოხალისეებისგან აღებული სისხლის შრატი ვირუსის გამანეიტრალებელ აქტიურობას ავლენს. ეს იმას ნიშნავს, რომ ანტისხეულებს არა მარტო კორონავირუსის ამოცნობის, არამედ მისი განადგურების უნარიც აქვს.
შეიცავს თუ არა „ეპივაკკორონა“ კორონავირუსს ან რომელიმე სხვა ვირუსს?
არანაირი ვირუსი და მათი ნაწილები მასში არ არის. ამით განსხვავდება ის „სპუტნიკ V-სგან“, რომელშიც ადენოვირუსები შედის. „ეპივაკკორონაში“ არ არის რნმ, დნმ, არანაირი ცოცხალი კომპონენტი, კონსერვანტები და ანტიბიოტიკები. შემადგენლობა დეტალურად არის აღწერილი „როსპოტრებნადზორის“ საიტზე და ასევე ვაქცინის ინსტრუქციაში, რომელიც ხელმისაწვდომია ინტერნეტში.
როგორ იქმნება პეპტიდური ვაქცინა?
პეპტიდების ქიმიური სინთეზით — ცალკეული ამინომჟავური ნარჩენების ჯაჭვის თანმიმდევრული ზრდის პროცესით.
აინთეტიკურ პეპტიდებს აერთიანებენ მზიდავ ცილასთან. ეს საჭიროა მდგრადი მოლეკულების მისაღებადაც. რაც უფრო მოკლეს პეპტიდი, მით მალე ირღვევა ისინი.
როგორ კეთდება აცრა?
ვაქცინა სუსპენზიის სახით გამოდის და ინექციით შეჰყავთ მხრის კუნთში. პეპტიდური პრეპარატები არ იძლევა იმუნიტეტის სწრაფ და მძლავრ პასუხს, ამიტომ „ეპივაკკორონა“ ორჯერ შეჰყავთ თანაბარი დოზებით 21 დღიანი შუალედით.
გვერდითი ეფექტები
I-II ფაზაში მონაწილე მოხალისეები ამბობდნენ, რომ ჰქონდათ მცირე ტკივილი ნანემსარზე, რომელიც მალე ქრებოდა. სხვა უსიამოვნო შეგრძნებები არ აღუწერიათ.
„ეპივაკკორონას“ არაოფიციალურ Telegram-არხზე, რომელიც პოსტრეგისტრაციული გამოცდების (მესამე ფაზა) მონაწილეებმა შექმნეს, მინიმალური გვერდითი ეფექტების შესახებ საუბრობენ: დისკომფორტი, ნანემსრის შეწითლება ერთი დღე-ღამის განმავლობაში, ძლიერი ტკივილი მხარში. მაღალი ტემპერატურა და სხეულში მტვრევა არავის გამოვლენია, ან აცრასთან მკისი კავშირი არ დადასტურებულა.
როგორია „ეპივაკკორონას“ ეფექტურობა?
„არსებობს იმუნოლოგიური და პროფილაქტიკური ეფექტურობა. პირველი — ეს სპეციფიკური ანტისხეულების გამომუშავებაა. კლინიკური გამოცდების I და II ფაზებისას სპეციფიკური ანტისხეულები ყველა მოხალისეს გამოუმუშავდა. პროფილაქტიკური ეფექტურობა — ეს აცრილების დაავადებისგან დაცვაა. კვლევები პოსტრეგისტრაციული გამოცდების მსვლელობისას გრძელდება, მონაცემები თებერვალში გვექნება“, — აცხადებენ „როსპოტრებნადზორის“ პრესსამსახურში.
როგორ შეიძლება თავად შევამოწმოთ ვაქცინის მოქმედება?
უნდა გაიკეთოთ სისხლის ანალიზი კორონავირუსის S-ცილის მიმართ IgG-ის კლასის ანტისხეულებზე არა უადრეს 35-42 დღისა ვაქცინის პირველი დოზის შეყვანიდან. მაგრამ ყველა ტესტ-სისტემა ვერ ხედავს „ეპივაკკორონას“ მიერ გამომუშავებულ ანტისხეულებს.
„როპოტრებნადზორში“ აცხადებენ, რომ ამისთვის მხოლოდ ტესტ-სისტემა SARS-CoV-2-IgG-ვექტორია გამოსადეგი.
გარდა ამისა, ვაქცინის შემქმნელების თქმით, „ეპივაკკორონას“ მიერ გამომუშავებულ ანტისხეულებს კარგად „ხედავს“ ფირმა Biopharmaceuticals-ის მიერ წარმოებული რეკომბინირებული ცილა S1.
მესამე ფაზის მონაწილე მოხალისეების დაკვირვებით, რომლებმაც საკუთარი ნებით ჩააბარეს ტესტები, IgG-ანტისხეულები სამს აღმოაჩნდა. პირველი ვაქცინა მათ გასული წლის დეკემბერში მიიღეს.
კიდევ ვინ ქმნის პეპტიდურ ვაქცინებს კორონავირუსის წინააღმდეგ?
პეპტიდური ვაქცინები მთელ მსოფლიოში ექსპერიმენტულ სტადიაზეა. მათი შექმნა და შემოწმება დიდ შრომას მოითხოვს, ამიტომაც ჩამორჩებიან ისინი Mრნმ, ვექტორულ და ინაქტივირებულ ვაქცინებს.
ჯანმოს სიაში 19 იანვრისთვის, „ეპივაკკორონას“ გარდა, კიდევ ორი პეპტიდური ვაქცინა-კანდიდატი იყო. მათ ადამიანებზე ცდიან.
მულტიპეპტიდურ კოქტეილს pVAC-SARS-CoV-2-ს, რომელიც ტიუბინგენის (გერმანია) უნივერსიტეტში შეიქმნა, ახლა გამოცდების პირველ ფაზას გადის.
პრეპარატი UB-612, რომელიც ტაივანურმა კომპანია United Biomedical Inc., Asia-მ შექმნა ამერიკულ COVAXX-თან ერთად, გამოცდების II-III ფაზაზეა.