ცენტრი დაკავებულია აუტიზმის მძიმე შემთხვევების მკურნალობით – არავერბალური ბავშვებით, რომელთაც აღენიშნებათ ქცევის, კვების, ძილის და სხვა სახის უხეში დარღვევები, არ აქვთ ელემენტარული ყოფითი ჩვევები, არიან სრულიად ასოციალურები.
2019 წელს ქართული „მირაკულუმის“ მუშაობის შედეგებით ჩინელი ინვესტორები დაინტერესდნენ. უკვე ექვსი თვეა, ცინდაოში, კორონავირუსის პანდემიის მიუხედავად, აქტიური მუშაობაა გაჩაღებული ქართული მოდელის მსგავსი „მირაკულუმის“ შესაქმნელად.
„Sputnik-საქართველოს“ კორესპონდენტმა ქართული და ჩინური ცენტრების ხელმძღვანელის ანდრეი მაქსიმოვის ინტერვიუ ჩაიწერა. იგი ბოლო სამი თვეა ჩინეთში იმყოფება, როგორც პროექტის კოორდინატორი.
- გვესაუბრეთ „მირაკულუმის“ მოდელის არსზე, თავისებურებებსა და უპირატესობებზე.
- სიამოვნებით, ყველაფერი არც ისე რთულია. ძიებისა და წარუმატებლობის მრავალი წლის შემდეგ ბავშვებთან მუშაობის მეთოდი თავდაყირა ამოვატრიალეთ და პროცესიც დაიწყო.
ისტორიულად და ტრადიციულად, ოფიციალური მედიცინა აუტიზმს ფსიქიკურ დაავადებებს მიაკუთვნებს. თანამედროვე დიაგნოსტიკაში საერთაშორისო სამედიცინო საზოგადოების დიდი ნაწილი, მათ შორის საქართველო, ხელმძღვანელობს МКБ-10 (დაავადებათა საერთაშორისო კლასიფიკაციაზე) ან DSM-5 (ამერიკული „ფსიქიკურ დაავადებათა დიაგნოსტიკური და სტატისტიკური სახელმძღვანელო“) მეთოდებით. საქართველოში იყენებენ МКБ-10-ს, რომლითაც აუტიზმი მიეკუთვნება F84 კლასს – „ფსიქიკური განვითარების ზოგად აშლილობას“.
დიაგნოზის საფუძველს წარმოადგენს ნეგატიური ქცევა, კომუნიკაბელურობისა და სოციალურობის დარღვევა, სტერეოტიპების დომინირება და სხვ. მუდმივად მზარდი გარეშე მახასიათებლები – ფობიები, აგრესია და თვითაგრესია, ძილისა და კვების დარღვევა. დროთა განმავლობაში დიაგნოსტიკურ სახელმძღვანელოებში ჩნდება ახალი კრიტერიუმები, მაგრამ ისინი ვერ ეწევიან მუტაცია განცდილ და გართულებულ აუტიზმს.
აუტიზმის ფსიქიკურ აშლილობად განხილვას კატასტროფული შედეგები მოსდევს როგორც ბავშვებისთვის, ისე მათი მშობლებისთვის. ექიმი ხშირად დარწმუნებულია, რომ ბავშვების მკურნალობა არ შეიძლება, რადგან ისინი ავად არ არიან. აუტიზმი ხომ განვითარების ამოუხსნელი აშლილობაა?! ნეიროტიპური პაციენტების სიუხვისა და დროის დეფიციტის გამო ხშირად ექიმის ყურადღების მიღმა რჩება ძილისა და კვების დარღვევები, ალერგიები და ჰორმონალური დარღვევები, პანიკური შეტევები და შფოთვა. მედიცინის როლი შემოიფარგლება ნეიროლეპტიკების გამოწერით იმისათვის, რომ ჩააცხროს ბავშვის ან მოზარდის სახიფათო აგრესიულობა. და რადგან განკურნება არ შეიძლება, დახმარების ერთადერთ გზად რჩება ქცევის კორექცია, რაც თბილისის მრავალრიცხოვან ცენტრებში ხდება. „ისინი უბრალოდ ასეთები არიან. გამოსწორება ვერ მოხერხდება და არც არის საჭირო. მიზანშეწონილია, თერაპიის თანამედროვე მეთოდების გამოყენებით, ვასწავლოთ მათ და ჩვენც ვისწავლოთ, როგორ ვიცხოვროთ ერთად“. ძალიან კეთილშობილური, მაგრამ უპერსპექტივო და არასწორი მიდგომაა.
ჩვენი კონცეფციის თანახმად, აუტიზმი, ნეგატიური ქცევა, აგრესია და ასოციალურობა – მეორეულია. მას ვიხილავთ, როგორც დამოუკიდებელი სერიოზული ქრონიკული დაავადებების ან ურთიერთდაკავშირებული მძიმე დაავადებების კომპლექსის შედეგს.
აუტიზმი ტრაგედია არ არის, ტრაგედია უვიცობაა>>
ეს არის უმნიშვნელოვანესი დასკვნა, რომელიც თავდაყირა აყენებს აუტიზმის შესახებ შეხედულებებს. თუ მიზეზი სამედიცინოა, მაშინ შეიძლება აუტიზმის მოქმედების მექანიზმის ძიებაც. თუ მექანიზმის პოვნა და აღწერა შეიძლება, ე.ი. შესაძლებელია მისი მორჩენა ან თუნდაც კორექტირება. სწორედ ამ პრინციპით ხელმძღვანელობს „მირაკულუმი“.
ჩვენი სპეციალისტები თანამედროვე კვლევების საფუძველზე ეძებენ და პოულობენ აუტიზმის პირველწყაროს, ქრონიკულ დაავადებებს. შემდეგ კი სხვადასხვა მიმართულების საერთაშორისო ექსპერტების დახმარებით ცდილობენ პათოლოგიების ამ ურთიერთგადახლართული „გორგალის“ დაშლას. თანმიმდევრულად ამცირებენ ქრონიკული ინფექციების კერებს, ჰორმონალური, ენდოკრინული, იმუნური სისტემების დარღვევებს, აღადგენენ ვიტამინებისა და მიკროელემენტების ბალანსს.
ამ პროცესს „მირაკულუმი“ ახმარს თანამედროვე სარეაბილიტაციო და მაკორექტირებელი თერაპიის საერთაშორისო არსენალს. დანამდვილებით შეიძლება ითქვას, რომ თუ ბავშვი ჯანმრთელია, თერაპიის ეფექტი ათჯერ მეტია. ეს სავსებით ლოგიკურია როგორც პროფესიული, ისე ყოფითი თვალსაზრისით.
- გამოდის, თქვენი „მირაკულუმი“ მარტოდმარტო ებრძვის მთელ მსოფლიოს, ყველა ექიმსა და მეცნიერს? თქვენ მართალი ხართ, მთელი მსოფლიო კი ცდება! თქვენი მსჯელობა ეჭვებს ბადებს.
- არავითარ შემთხვევაში. ეს დასკვნები – ჩვენი პირადი მიღწევა არ არის. ეს გახლავთ ახალი, ინტეგრაციული, ფუნქციური მედიცინის დამსახურება. სამწუხაროდ, ჯერ არ არსებობს საერთაშორისო ტერმინი. მაგრამ ეს არის მედიცინა, რომელიც ადამიანს იხილავს როგორც მთლიან ორგანიზმს, რომლის სისტემების ურთიერთმოქმედება ეფუძნება ბიოქიმიურ პროცესებს. შესაბამისად, ყოველგვარი პათოლოგია გამოწვეულია ბიოქიმიური (მეტაბოლური) გზების დარღვევებითა და ბლოკირებით.
ბოლო ათწლეულის საერთაშორისო კვლევებმა დაამტკიცა, რომ ნერვული სისტემა და ტვინი მჭიდროდ უკავშირდება ორგანიზმის ყველა სისტემას, პირველ რიგში, საჭმლის მომნელებელს, იმუნურს, ენდოკრინულს და ჰორმონალურს. ნერვული სისტემის მუშაობის შეფერხება შეიძლება გამოიწვიოს კუჭ-ნაწლავის სისტემის პრობლემებმა, ხოლო ნერვული სისტემის პრობლემებმა, თავის მხრივ, შეიძლება გამოიწვიოს ცვლილებები სხვა სისტემებში. ეს უკვე დამტკიცებულია, მაგრამ სრულფასოვნად არ არის ასახული ოფიციალურ კლინიკურ პრაქტიკაში.
ოფიციალური და ინტეგრაციული მედიცინა ერთიმეორისგან მკაცრად გამიჯნული არ არის. მეორე გამომდინარეობს პირველიდან. მაგრამ ეს ახალი სამედიცინო პარადიგმა იბრძმედება, როგორც ყოველთვის, ძველისა და ახლის სასტიკ ბრძოლაში.
„მირაკულუმს“ დამოუკიდებელი კვლევები არ ჩაუტარებია. ჩვენ სხვების მიღწევებს თავი მოვუყარეთ ერთ სისტემაში და შევქმენით აუტიზმის დიაგნოსტირებისა და მკურნალობის მუშა მოდელი. და, რაც მთავარია, გამოვიყენეთ ის პრაქტიკაში. უფრო ზუსტად, ეს არის ჩემი მეუღლის, „მირაკულუმის“ მეცნიერ-ხელმძღვანელის ალექსანდრა მაქსიმოვას დამსახურება. არ არსებობს იმაზე ძლიერი მოტივაცია, ვიდრე არის დედის ბრძოლა თავისი შვილისთვის ყველა ხელმისაწვდომი საშუალებით. ჩვენ აუტისტი შვილის მშობლები ვართ.
- კიდევ ერთი არადელიკატური კითხვა – თუ ინტეგრაციული მედიცინა აუტიზმთან ბრძოლის ასეთი ეფექტური მეთოდია, რატომ არ მართავს ის მთელ სამყაროს?
- ამას რამდენიმე მიზეზი აქვს: „მეინსტრიმის“ წინააღმდეგობა და კადრების სიმცირე, რომლებიც მზად იქნებიან, ხანგრძლივი დროის განმავლობაში გაიღონ მსხვერპლი, დათმონ კარიერა, მატერიალური კეთილდღეობა, მოისმინონ ბრალდებები დილეტანტობაში, თაღლითობაში... ეს ყველაფერი საკმარისად გამოვცადეთ საქართველოში, ჩინეთშიც იგივე გამოწვევა გველოდება.
მაგრამ ეს არ არის მთავარი მიზეზი. ინტეგრაციული მედიცინის წარმატება მუდმივად განიცდის დისკრედიტაციას მისი „მხარდამჭერების“ მხრიდან. ხშირია, მაგალითად, აგრესიული დედების თავდასხმები. მათი ასეთი ქცევა გამოწვეულია სავალალო გამოცდილებითა და იმედგაცრუებით აუტისტურ სპექტრზე მომუშავე სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციასთან თანამშრომლობის შედეგად.
ყველაფერი DAN-ვებგვერდების (Defeat Autism Now - დავამარცხოთ აუტიზმი დღეს) „დამსახურებაა“. 2013-2016 წლებში პოპულარულმა DAN-გურუებმა აშშ-შიც მოახერხეს ინტეგრაციული მედიცინის ჩანასახების დისკრედიტაცია. ზოგიერთი ასეთი გვერდი დღესაც აქტიურია. იმავე ტერმინებს იყენებენ, რომლებითაც ინტეგრაციული მედიცინა ხელმძღვანელობს: ბიომედიცინა, ბიოქიმია, ორგანიზმის მთლიანობა, სისტემური კვლევები, ვიტამინებისა და მიკროელემენტების ბალანსი... მოუმზადებელი ადამიანისთვის რთული და ხშირად შეუძლებელია ტყუილ-მართლის გარჩევა. განსაკუთრებით, თუ ვსაუბრობთ პოპულარულ ფორმატში და არა სამედიცინო, პროფესიული ენით, რომელიც მშობლებისთვის ნაკლებ მოსახერხებელია.
რა არის გამოსავალი? არ უნდა დავიზაროთ და დედებს ავუხსნათ, რომ „ჯადოსნური აბები“ არ არსებობს, საჭიროა ბევრი ფიქრი იმაზე, თუ როგორი არჩევანი გავაკეთოთ. ეს რთული პროცესია, რომელსაც ყველა ვერ გაართმევს თავს.
ჩვენი „მირაკულუმის“ სლოგანია – „აუტიზმი – ტრაგედია არ არის. ტრაგედია – უმეცრებაა!“ ამის ღრმად მწამს.
- როგორ დააინტერესეთ ჩინელი ინვესტორები, მით უფრო, რომ ჩინეთში ბიომედიცინის მიმართ, თქვენივე სიტყვებით, ასეთი ნეგატიური დამოკიდებულებაა?
- ინვესტორი, მით უმეტეს, ჩინელი, ყოველთვის პრაგმატულია. „მირაკულუმს“ უნიკალური კონკურენტული უპირატესობა აქვს – პრაქტიკული შედეგი. თანაც გარანტირებული შედეგი, რომლის ახსნა და გაზომვაც შესაძლებელია. ხანმოკლე დროში და მინიმალური რესურსებით უკვე გვაქვს მცირე, მაგრამ დამაჯერებელი სტატისტიკა პატარა პაციენტებისა.
ბოლო წელიწად-ნახევარში ცენტრში 102-მა ბავშვმა იმკურნალა. მშობლების თითქმის მესამედს არ შეუსრულებია მათთვის გაწერილი პროტოკოლი სხვადასხვა მიზეზის გამო – „ძვირია“, „არ გვჯერა“, „ვერ დავიცავთ დიეტას და მკაცრ სამედიცინო პროტოკოლს“. კიდევ 21 ოჯახი სამედიცინო პროტოკოლის საწყის ეტაპზეა, როდესაც ჯერ ადრეა შედეგების შეფასება.
რჩება 50 ბავშვი, რომელიც ერთი წლის განმავლობაში ინდივიდუალურ სამედიცინო პროტოკოლს ასრულებდა. 17 მათგანს დიაგნოზი „აუტიზმი“ ძირითადი კრიტერიუმების მიხედვით მოეხსნა. ეს არ ნიშნავს დიაგნოზის ფორმალურ, ოფიციალურად მოხსნას. დიაგნოზი ჩვენ არ დაგვისვამს და ვერც მოვხსნით. ეს მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ ბავშვი აღარ ავლენს აუტისტურ ნიშნებს. ის კომუნიკაბელური და სოციალურია, თამაშობს ბავშვებთან, გიყურებს თვალებში, აღარ შფოთავს, არ ავლენს აგრესიას, თავისუფალია ფობიებისგან. იგი არ განსხვავდება თანატოლებისგან.
საქართველოში აუტიზმის უნიკალური ცენტრი აშენდება>>
11 ბავშვის დიაგნოზი შეიცვალა განვითარების შეფერხებით. საჭიროა თერაპიის კურსი, მაგრამ უკვე ნათელია, როგორ უნდა დაეწიოს თანატოლებს. კიდევ 10-ს სტაბილური გაუმჯობესება აღენიშნება, რეგრესის გარეშე. და, ბოლოს – 17 ბავშვს აღარ აქვს დარღვეული ძილი, კვება, ქცევა და სხვ. ამ ჯგუფში ყველაზე ბედნიერი და მადლიერი დედები და მამები არიან, რადგან მათ შვილებს აუტიზმის ყველაზე მძიმე ფორმა ახასიათებდა. გზის დასაწყისში ამ მშობლებს არ ჰქონდათ ოპტიმისტური მოლოდინი და მათთვის შედეგი – ნამდვილი საოცრებაა. მსოფლიოში არ არსებობს მსგავსი სტატისტიკა და ნებისმიერი სპეციალისტი იტყვის, რომ „ეს სიცრუეა“. მაგრამ არ იქნება მართალი, რადგან ამ სტატისტიკის შემოწმება მარტივად შეიძლება მშობლებთან.
ჩინელებმა სტატისტიკა შეისწავლეს, შეამოწმეს და მიმზიდველი წინადადებით მოგვმართეს. მათ არ მიაქციეს ყურადღება იმას, რომ „მირაკულუმი“ ბევრისთვის ცნობილი არ არის.
- რას ნიშნავს თქვენთვის ჩინური პროექტი – მასშტაბი, ახალი შესაძლებლობები, მსოფლიო ბაზარზე გასვლა?
- დიახ, რა თქმა უნდა. ჩვენთვის გამოყოფენ რესურსებს, რომლებიც რამდენიმე წლით შეამცირებს „მირაკულუმის“ მოდელის დახვეწის, ტირაჟირებისა და გლობალურ დონეზე გატანისთვის საჭირო დროს. ცინდაოში პირველ ეტაპზე ამუშავდება 32 სარესურსო ჯგუფი, თითოში 7 ბავშვით, ოროთახიან საკლასო ოთახებში (დარბაზი სწავლისთვის და განტვირთვის ოთახი).
მოგვიანებით ასეთი საკლასო ოთახების რაოდენობა ათასს მიაღწევს. პროექტით გათვალისწინებულია იდეალური ინფრასტრუქტურა, ინტენსიური და მრავალფეროვანი რეაბილიტაცია, უშველებელი სენსორული ზონები, სპორტული დარბაზები და აუზები, ადაპტირებული სათამაშო მოედნები, კონტაქტური ზოოპარკი და მრავალი სხვა.
მაგრამ ინფრასტრუქტურა მთავარი არ არის. მთავარია – შესაძლებლობა და რესურსები „მირაკულუმის“ მოდელის ლოგიკის დახვეწისა და სრულყოფისთვის. იმის დამატება, რაც ვერ შევძელით საქართველოში რესურსების, კადრებისა და აუცილებელი აღჭურვილობის არარსებობის გამო. ცინდაოში პროტოკოლს დაემატება რეაბილიტაციისა და სწავლების ინდივიდუალური პროტოკოლი. თერაპია შეირჩევა ინდივიდუალურად, ბავშვების აღქმის თავისებურებების გათვალისწინებით.
ნეიროფსიქოლოგი ნეიროფიზიოლოგთან ერთად შეადგენს სარეაბილიტაციო და სასწავლო პროგრამას იმისგან დამოუკიდებლად, რომელი ზონებია დაზიანებული და დაბლოკილი, სად მიმდინარეობს ნეიროანთება და სად არის აუცილებელი განსაკუთრებული სიფრთხილის გამოჩენა. ეს პროგრამა განსაზღვრავს, რომელ ზონასთან როგორ უნდა ვიმუშაოთ, რა ინტენსივობითა და რამდენ ხანს. რამდენადაც ჩემთვისაა ცნობილი, ტვინთან ამ ფორმით ჯერ არავის უმუშავია.
- კორონავირუსი ხომ არ შეგიშლით ხელს?
- რა თქმა უნდა, შეგვიშლის! მაგრამ პროექტი მაინც წინ მიიწევს, მშობლებთან და ბავშვებთან კონსულტაციები კი ონლაინ-რეჟიმში გადავიყვანეთ.
სხვათა შორის, ამას წინათ ჩავატარეთ პირველი ონლაინ-კონსულტაცია, რომლის მსვლელობისას ერთმანეთს დაუკავშირდნენ ცინდაო, სეული და თბილისი. ჩემი მეუღლე ამჟამად თბილისშია და განაგრძობს როგორც თბილისელ, ისე უცხოელ ბავშვებთან მუშაობას დისტანციურად.
ისე კი, მგონი, ამ კორონავირუსმა ყველა, ცოტა არ იყოს, გადარია. 26 მარტს Autism Speaks-მა განაახლა აუტიზმის სტატისტიკის ორწლიანი მონაცემები და გაირკვა, რომ დაავადებულთა დონე 10%-ით გაიზარდა, ანუ 54 ნეიროტიპურ ბავშვზე ერთი აუტისტური სპექტრის ბავშვი მოდის.
- დღევანდელი კრიზისის პირობებში ხომ არ გაგიჩნდათ საქართველოში დაბრუნებისა და პროექტის გაგრძელების სურვილი, ოჯახის ჩინეთში წაყვანის ნაცვლად?
- ჩინეთი ჩვენთვის მარტივი გადაწყვეტილება არ ყოფილა. რასაკვირველია, ჩინეთში უზარმაზარი შესაძლებლობებია, მაგრამ, მერწმუნეთ, იქ არანაკლები პრობლემებია. ენობრივი ბარიერი, უცხო, უჩვეულო მენტალობა და ცხოვრების წესი, მედიცინის თვალსაზრისით ჩვენთვის უცნობი აზიური მეტაბოლიზმის თავისებურებები და მრავალი სხვა.
გადაწყვეტილების მთავარი მიზეზი გახდა ის, რომ „მირაკულუმი“ საქართველოში რჩება „მარტოდმარტო ბრძოლის ველზე“. საქართველოში ჩვენი საყრდენი იყვნენ მშობლები და ქართული ეკლესია, რისთვისაც მათი უზომოდ მადლიერი ვართ.
პროფესიონალთა საზოგადოებას, რომელსაც ჩვენ, გასაგები მიზეზების გამო, ვაღიზიანებდით, ჩვენთვის ხელი არ შეუშლია, რისთვისაც მათი მადლობელი ვართ. ზოგჯერ ინტერესსაც ავლენდა. შარშან თბილისში ორი წარმატებული კონფერენცია ჩავატარეთ. მაგრამ ამ ინტერესმა ვერა და ვერ გადაინაცვლა პრაქტიკულ სიბრტყეში. ნათელი გახდა, რომ მარტოდმარტო და ასეთი ტემპებით ჩვენი მოდელი კიდევ მრავალი წელი ვერ გახდებოდა ფართო საზოგადოებისთვის ცნობილი მიღწევა.
ეს ბუნებრივია. ვფიქრობ, როდესაც „მირაკულუმი“ საქართველოში დაბრუნდება გლობალური ბრენდის სახით, ქართველ ექიმებთან და სპეციალისტებთან ურთიერთგაგების პრობლემები არ გვექნება.
ამასთან, გეტყვით, რომ ჩვენ არასდროს დაგვავიწყდება ის კომფორტული და სასიამოვნო გარემო საქართველოში, როდესაც იქმნებოდა და იხვეწებოდა „მირაკულუმის“ მოდელი. აქვე შემიძლია პირობა მოგცეთ, რომ მიუხედავად საქართველოს მცირე მასშტაბებისა, ის ყოველთვის იქნება „მირაკულუმის“ საერთაშორისო ექსპანსიის პრიორიტეტთა შორის.