კორონავირუსის პანდემიის ფონზე საქართველოს საგარეო ვაჭრობა კვლავ ეცემა. 2021 წლის იანვარში საქართველოში საქონლით საგარეო სავაჭრო ბრუნვამ (არადეკლარირებული ვაჭრობის გარეშე) 763.9 მლნ აშშ დოლარი შეადგინა, რაც წინა წლის შესაბამისი პერიოდის მაჩვენებელზე 16.3 პროცენტით ნაკლებია. აქედან ექსპორტი 224.4 მლნ დოლარი იყო (16.2 პროცენტით ნაკლები), ხოლო იმპორტი – 539.4 მლნ დოლარი (16.4 პროცენტით ნაკლები).
- ამჯერად რამ იქონია გავლენა საგარეო ვაჭრობის მაჩვენებლების ფორმირებაზე კორონავირუსის პანდემიასთან ერთად?
- საგარეო ვაჭრობის შემცირებაზე პანდემიის გამო გავლენა იქონია ისეთმა ფაქტორებმა, როგორებიცაა – შემცირებული მოთხოვნა, შეჩერებული შესყიდვის პროცესი (ყველა ელოდება პანდემიის დასრულებას), შეფერხებული ინვესტიციები, გაზრდილი ფასები, ცვლილებები სავაჭრო სქემებში, სავაჭრო წერტილების დაკეტვა ან შეზღუდულ რეჟიმში მუშაობა.
პანდემიის გარდა ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ სახელმწიფოს მხარდამჭერმა ღონისძიებებმა ვერ უზრუნველყო საგარეო ვაჭრობის მოცულობის ზრდა; სტიმულირების მიზნობრივი მიდგომების პირობებშიც კი არათანაბარ პირობებში აღმოჩნდა საზოგადოებაც და ბიზნესიც. ამასთან, როდესაც ქვეყნის საგარეო სავაჭრო პოლიტიკა ვერ ქმნის მნიშვნელოვან რაოდენობრივ და ხარისხობრივ ეფექტებს, ეს იწვევს ეკონომიკის აღდგენის შენელებას და უმუშევრობის ზრდას, შემოსავლების შემცირებას და სიღარიბის მატებას. ჯამში ბიუჯეტს მძიმე ტვირთად აწვება ბიზნესის და მოქალაქეების ეკონომიკური პრობლემების ზრდა.
- რა არის საჭირო საერათაშორისო ვაჭრობის მაჩვენებლის ზრდისთვის?
- საქართველოს საგარეო ვაჭრობის ზრდა გადის შემდეგ პროცესებზე: კომპანიების კონკურენტუნარიანობის ზრდა, სახელმწიფო ინსტიტუტების მოქნილობის ამაღლება, პოლიტიკური მხარდაჭერის ეფექტი, კრიზისიდან გამოსვლის სტრუქტურული მახასიათებლები, საგარეო ეკონომიკური საქმიანობის შესაძლებლობების შექმნა, საგადასახადო-საბიუჯეტო სტიმულები, ელექტრონული კომერციის ექსპორტის ზრდა, რეგიონებში ექსპორტის ცენტრების შექმნა, ექსპორტიორებზე მიზნობრივი ზრუნვა და ახალი ექსპორტიორების წარმოჩენა.
სამწუხაროდ, საქართველოს საერთაშორისო ვაჭრობის მცირე მოცულობა ცხადყოფს, რომ ქვეყანა გლობალურ ეკონომიკაში მხოლოდ „რეგიონული ღობიდან“ ყურების მასშტაბს ვერ გასცდა. აღნიშნული მიზეზი არის საგარეო ეკონომიკური პოლიტიკის სუსტი ეფექტები. მხოლოდ ქართული პოლიტიკის პოტენციალზეა დამოკიდებული ქართული ბიზნეს-სუბიექტებისთვის გლობალური აყვავების პირობების შექმნის ხელშეწყობა, რადგან ბიზნეს-სუბიექტები თავისი შეზღუდული რესურსებით ვერ შეძლებენ გლობალურ ბაზრებზე კონკურენტუნარიანობის ზრდას.
- როგორ აისახება საგარეო ვაჭრობის ზრდა ან კლება მოსახლეობის შემოსავლებზე?
- საგარეო ვაჭრობა ზრდის დასაქმებას, შემოსავლებს, ქვეყნის და ბიზნესის კეთილდღეობას. შედეგად – იზრდება ქვეყნის ეკონომიკა. როდესაც საგარეო ვაჭრობა მცირდება, მცირდება წარმოება, წარმოებაში დასაქმებულების რაოდენობა, წარმოებული პროდუქციიდან მიღებული შემოსავლები (როგორც დასაქმებულებისთვის, ისე ბიზნესისთვის), წარმოებაში დასაქმებულ პირთა ოჯახის კეთილდღეობა, გადასახადები და ბიუჯეტის შემოსავლები. ექსპორტის შემცირება ნიშნავს ქვეყანაში ნაკლები უცხოური ვალუტის შემოდინებას, მეტ ხარჯს და ეკონომიკის აღდგენის ნელ ტემპს.
აღსანიშნია ისიც, რომ საერთაშორისო ვაჭრობა წარმოადგენს მნიშვნელოვან პოლიტიკურ ინსტრუმენტსაც – სავაჭრო პარტნიორის იმპორტიორ ქვეყანაზე დამოკიდებულობის გამო.
შესაბამისად, საქართველომ რეგიონული გეოპოლიტიკური სცენარების ცვლილებების ფონზე უნდა შექმნას სავაჭრო და საინვესტიციო ნაკადების ზრდის დინამიური პოლიტიკა.
- როგორია თქვენი პროგნოზი 2021 წლისთვის?
- უნდა აღინიშნოს, რომ 2021 წელი არის ეკონომიკის და საგარეო სავაჭრო აქტივობის ზრდის წელი. არსებითია ითქვას ისიც, რომ, საერთაშორისო ორგანიზაციების შეფასებით, 2021 წელს მსოფლიო ვაჭრობის ზრდის ტემპი 5.1%–8.3% დიაპაზონში იქნება.
გლობალურ ბაზრებზე მოსალოდნელია ფასების ზრდა, რაც იმპორტდამოკიდებული და გარდამავალი ეკონომიკის მქონე ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანი თავსატეხია. ამასთან, ფასების ზრდა არ უნდა გახდეს კერძო სექტორის განკითხვის საგანიც, არამედ გაზრდილი ტარიფების მოსახლეობაზე ზეგავლენის „შთანთქმა“ სწორედ სახელმწიფოს მოვალეობად უნდა განვიხილოთ.
საგარეო ვაჭრობის გამოცოცხლება დამოკიდებულია სახელმწიფოს სწორ საგადასახადო-საბიუჯეტო სტიმულებზე, საგარეო ეკონომიკური საქმიანობის შესაძლებლობების შექმნასა და ვაქცინაციაზე. რასაც ჯამში მივყავართ ეკონომიკის აღდგენასთან. აღნიშნულ პროცესში ლომის წილი მიუძღვის ეკონომიკის მართვას და პოლიტიკას.
საკითხის შეჯამების საფუძველზე აღვნიშნავ, რომ მომავალი გამოწვევები იქნება გლობალური ეკონომიკური კონკურენციის პირობებში სახელმწიფოს ეკონომიკური ინტერესების დაცვა, ექსპორტის დივერსიფიკაცია, რეგიონული ეკონომიკური საფრთხეების თავიდან არიდება.
ნატა პატარაია
