ჩვენ გვერდით არიან პროფესიონალები, რომლებიც თავის საქმეს სიყვარულით და უხმაუროდ აკეთებენ, რაც მთავარია, მათი წყალობით ისტორიად ქცეული ამბები თაობებმა იხილეს.
მათ შორისაა რეჟისორი ანზორ ქათამაძე. ქართულ თემატიკაზე გადაღებული მისი ფილმები არაერთხელ აღინიშნა ჯილდოთი. არის თედო სახოკიას პრემიის ლაურეატი, ქართული ენის განვითარებისთვის ანდრია პირველწოდებულის ჯილდო აქვს მიღებული. განსაკუთრებით გამოირჩევა ტაო-კლარჯეთსა და ქართველ მუჰაჯირებზე გადაღებული მისი ნამუშევრები.
აჭარის ტელევიზიაში 1992 წლიდან მუშაობს. სხვადასხვა დროს იყო რეჟისორი, ოპერატორი, დამდგმელი ოპერატორი, სცენარის ავტორი და არხის მიმართულების პროდიუსერი. დღეს სატელევიზიო ფილმების პროდიუსერი და რეჟისორი გახლავთ.
- ბატონო ანზორ, გაიხსენეთ აჭარის ტელევიზიაში მისვლის პირველი დღე, როგორ აღმოჩნდით იქ?
- რეჟისორობა ბავშვობიდან მინდოდა და ამის გამო დავინტერესდი ფოტოგრაფიით, რაც ტელევიზიისა და კინოს საფუძველია. შემდეგ ვსწავლობდი ტექნიკურ სასწავლებელში ფოტოხელოვნებას, მისი დასრულების შემდეგ კი ტელე-რადიოტექნიკის საფუძვლებს დავეუფლე. მოგვიანებით სარეჟისორო ფაკულტეტი დავამთავრე. სანამ აქ მოვიდოდი სამუშაოდ, ტელევიზიამ გამოაცხადა კონკურსი ოპერატორის თანამდებობაზე, რომელშიც მივიღე მონაწილეობა და პირველივე ტურში გავედი.
- რომელი იყო პირველი ნამუშევარი, რომელსაც ტიტრად თქვენი სახელი და გვარი დაედო?
- ჩემი პირველი სიუჟეტი საზღვაო ნავსადგურის ხელმძღვანელობის მიერ საქველმოქმედო აქციის ჩატარების შესახებ იყო. იგი დამოუკიდებლად გადავიღე და მას ჩემი სახელი და გვარი დაედო ტიტრად. მახსოვს, ინტერვიუს ვიწერდი მხარზე დადებული კამერით, რადგან მაშინ ტელევიზიაში არ იყო შტატივი და ვახერხებდით იმას, რომ კადრი ყოფილიყო, ასე ვთქვათ, სტაბილური და ეკრანისთვის მისაღები. პირველივე სიუჟეტი წარმატებული აღმოჩნდა და მას შემდეგ ტელევიზია ჩემთვის მეორე ოჯახი გახდა.
- თქვენი საქმიანობა თავიდან ბოლომდე ეროვნულ თემატიკაზეა აგებული, რომელია თქვენთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი საავტორო ნამუშევარი?
- ფილმები საქართველოს ყველა კუთხეში მაქვს გადაღებული და სხვადასხვა თემაზე: საინგილოსა და ტაო-კლარჯეთში, ქართულ ეთნოგრაფიაზე, ქართველ მსოფლიო ჩემპიონებზე, ეკომიგრანტებზე, მუჰაჯირებზე და სხვა მრავალი. ძნელია მათგან რომელიმე ნამუშევარი გამოყო და პირველობა მას მიანიჭო. ჩემი ფილმების ყველა კადრი სამშობლოს სიყვარულითაა გადაღებული, მაგრამ მათგან, ალბათ, მაინც შეიძლება გამოვყო პროექტი „ჩემი საქართველო“, რომელზე მუშაობის დროსაც, შეიძლება ითქვას, ფეხით შემოვიარე მთელი ტაო-კლარჯეთი, გადავიღე თითქმის ყველა დიდი მართლმადიდებლური ქართული ტაძარი და ისინი ტელეეკრანის საშუალებით ქართველ მაყურებლამდე მივიტანე.
- სხვადასხვა ფილმებზე მუშაობდით როგორც ოპერატორი, რეჟისორი, სცენარის ავტორი, მათგან რომელ პოზიციაზე მუშაობა იყო გამორჩეული?
- არის ფილმები, რომელთა ოპერატორიც ვიყავი, სცენარის ავტორიც და რეჟისორიც. მაყურებლამდე სათქმელი რომ მიიტანოს, ალბათ რეჟისორს უფრო აქვს ამის საშუალება, რადგან საბოლოო გადაწყვეტილებას მაინც ის იღებს. მასვე შეუძლია, რომ სცენარში შესწორება შეიტანოს გადაღების პროცესშიც კი. ამის მიუხედავად, ტელევიზიასა და კინოში დიდი მნიშვნელობა აქვს ოპერატორის თვალით დანახულ კადრს, რომელიც ხშირად ოპერატორიცაა და რეჟისორიც.
- ქართველ მუჰაჯირთა შესახებ გადაღებული ფილმებიდან რომელი ამბავი გახსენდებათ?
- მინდა ერთი ეპიზოდი გავიხსენო ფილმიდან „ნაღვერდალი“: მუჰაჯირად წასული ქართველების შთამომავალს შემონახული ჰქონდა აკვანი, რომელშიც მისი წინაპრები გაიზარდნენ. როცა მათ საქართველოდან მიერეკებოდნენ, ეს აკვანი ჩვილ ბავშვთან ერთად თან წაიღეს და მას დღემდე ინახავენ როგორც ძვირფას რელიკვიას. ეს იყო იქ მცხოვრები ქართველი, გვარად დავითაძე, რომელმაც ის აკვანი გადასაღებ მოედანზე მოიტანა და აღელვებისგან გულწრფელად ატირდა...
- მათი წარმოთქმული რაიმე ფრაზა ხომ არ გახსენდებათ?
- მახსენდება ინეგოლში მცხოვრები ქართველები, რომლებიც ასე ამბობენ: „ჩვენი დედამიწა საქართველოშია“, და ქართულ ენას ისინი „დედის ენას“ ეძახიან. ეს მათგან გავიგონე პირველად და შემდეგში გადავიღე ფილმი, რომელიც ასე დავასათაურე „დედის ენა ქართული“. მასში მოთხრობილია, თუ როგორ შეინარჩუნეს ქართული ენა მუჰაჯირთა შთამომავლებმა.
- რა წარმატებები ხვდა თქვენს ფილმებს?
- 2003 წელს ფილმებისთვის „ეთნოგრაფიული მემკვიდრეობა“, „სარფი მოლენი“, „მაჭახელი და იალაღობა“, რომლებიც გადავიღე სოსო სტურუასთან ერთად, თედო სახოკიას სახელობის პრემიის ლაურეატობა მოგვენიჭა. რელიგიური ფილმების მეორე საერთაშორისო ფესტივალზე ჩვენ მიერ გადაღებული ფილმი „ზარის დაბადება“ ჟიურიმ ფესტივალის საუკეთესო ფილმად აღიარა და მას პრიზი – წმინდა ანდრიას ჯვარი მიანიჭა. 2017 წელს განათლების, კულტურისა და სპორტის სამინისტრომ სპორტსმენებზე გადაღებული დოკუმენტური ფილმებისთვის წლის საუკეთესო ჟურნალისტის წოდება მომანიჭა. 2015 წელს სტამბულის დედაენის ცენტრმა მოაწყო ჩემი ფილმის „დედის ენა ქართული“ პრემიერა და ქართული ენის განვითარებისა და თურქეთში მცხოვრებ ქართველებში ქართული ენის პოპულარიზაციისთვის ჯილდო გადმომცა.
- იქაურები, მგონი, ჩვენზე მეტად უფრთხილდებიან ქართულ ენას...
- დიახ, საქართველოდან გადახვეწილი ქართველები შეიძლება ჩვენზე უფრო მეტად უფრთხილდებიან ქართულ ენას, ვიდრე ჩვენ, საქართველოში. ენის სიწმინდეზე, პირველ რიგში, რა თქმა უნდა, სახელმწიფომ და შემდეგ თითოეულმა ქართველმა უნდა იზრუნოს. ენა უნდა განვითარდეს, მაგრამ დაუშვებელია მშობლიურ ენაში უცხო სიტყვების ბრმად შემოტანა. თუ გვინდა, რომ ქართული სახელმწიფო გადარჩეს, ენას უნდა გავუფრთხილდეთ, ეს ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობა.
- რაზეა ფილმი, რომელზეც ახლა მუშაობთ?
- ამჟამად ვმუშაობ ფილმზე „ტბეთის სულთა მატიანე“. ეს არის შუა საუკუნეების უძვირფასესი ხელნაწერი, რომელიც იწერებოდა ტბეთის მონასტერში, რომელიც დღევანდელი თურქეთის ტერიტორიაზეა. ეს ხელნაწერი სამი საუკუნის განმავლობაში იყო დაკარგული.
- ვინ მოიძია ეს ხელნაწერი?
- 1874 წელს შავშეთში მოგზაურობისას ის მოიძია გიორგი ყაზბეგმა და გადასცა ალექსანდრე ბაქრაძეს, ამ უკანასკნელმა კი – მარი ბროსეს. ხელნაწერი დღეს პეტერბურგის წიგნთსაცავშია. ფილმში ასევე იქნება მოთხრობილი ამბავი ღვთისმშობლის საფლავის შესახებ, რისი იმიტაციაც ამ მონასტერში იყო და კიდევ ბევრი საინტერესო რამ.
- სამომავლოდ რა გაქვთ ჩაფიქრებული?
- დიდი ფილმი, რომელზეც მინდა სამომავლოდ ვიმუშაო, ტაო-კლარჯეთზეა. შეიძლება ითქვას, რომ ის უკვე დაწყებული მაქვს. მასში სრულად მინდა ავსახო ისტორიული საქართველოს, ამ ულამაზესი და უმნიშვნელოვანესი მხარის ისტორია მისი აღორძინებიდან დღემდე.
- დარწმუნებული ვარ, თქვენეული პასუხი გაქვთ კითხვაზე – რა არის სამშობლო?
- როგორ გითხრათ, სამშობლო ჩემთვის ყველაფერია: ეს ცა, ეს მიწა, ჩვენი ენა, ტრადიცია, ურთიერთობა, ზღვა სიყვარული და სითბო იმ ადამიანებს შორის, ვინც ამ მადლიან მიწაზე ცხოვრობს და რასაც სხვაგან ვერსად იპოვი. მახსენდება ფილმის გადაღების დროს ისტორიული საქართველოს ერთ-ერთ ქართულ სოფელში ადგილობრივმა გლეხმა, გვარად სარაჯიშვილმა, როგორ გვაჩვენა თავის ეზოში აღმოჩენილი მიწაში დაფლული ქვევრი, რომელსაც ფრთხილად და დიდი მოწიწებით ახადა თავი. ის ქვევრი, რა თქმა უნდა, ცარიელი იყო, მაგრამ სამუდამოდ დამამახსოვრდა მისი ცრემლიანი თვალები და სიტყვები: რა იქნება ჩვენი წინაპრები დაბრუნდებოდნენ და შეგვასწავლონ, როგორ უნდა დავაყენოთ ღვინო ამ ძვირფას ჭურჭელშიო. აი, სამშობლო იმ გლეხის სისხლში შემორჩენილი მარადიული სიყვარულია...
