იცოდეთ, რაზე ლაპარაკობთ: გაქართულებული პოლიტიკური ტერმინების მცირე ლექსიკონი

CC BY-SA 2.0 / Trevor / dictionaryბოსტონის საჯარო ბიბლიოთეკა, ლექსიკონი
ბოსტონის საჯარო ბიბლიოთეკა, ლექსიკონი - Sputnik საქართველო
გამოწერა
იცით, რომ ოპონენტი ძველ რომში ერქვა ადამიანს, რომელიც ქალაქში გამარჯვებით დაბრუნებული, ტრიუმფატორი კეისრის ეტლს გვერდით მისდევდა და მის ნაკლოვანებებზე ყვიროდა?

მოახლოვდა არჩევნები, შესაბამისად კიდევ უფრო გამძაფრდა დისკუსიები და პოლიტიკური დებატები. იმატა ვნებათაღელვამ და ერთმანეთისათვის პოლიტიკური იარლიყების მიკერებამ.

მთელ ამ კაკაფონიაში ხშირად გვესმის უცხოური სიტყვები, რომელიც ისე მყარად არის დამკვიდრებული ჩვენს ლექსიკონში, თვითონაც ვერ ვგრძნობთ, რომ საქმე ბარბარიზმებთან გვაქვს. თუმცა ყველა მათგანის წარმომავლობა და მნიშვნელობა შესაძლოა ბევრმა არც იცოდეს.

მესტია, საქართველო - Sputnik საქართველო
რა ვიცით საქართველოზე? – შეამოწმეთ და შეივსეთ ცოდნა

ქვემოთ ზოგი მათგანს გაგაცნობთ.

„კანდიდატი“ — ლათინური candidatusi-იდან მომდინარეობს და ქართულად ითარგმნება როგორც „ვისაც თეთრი სამოსი აცვია“. ძველ რომში, არჩევნების დროს, სახელმწიფო თანამდებობის მსურველები აუცლებლად თეთრი ტოგით (ძველი რომაული სამოსი) უნდა წარმდგარიყვნენ ამომრჩევლთა წინაშე.

„პარლამენტი“ — ფრანგული სიტყვაა და ლაპარაკს, განხილვას უკავშირდება.

„დეპუტატი“ — რუსეთში დეპუტატებს ეკლესიის მსახურებს ეძახდნენ, რომლებიც პატრიარქს ან მიტროპოლიტს ახლდნენ თან და ხალხის ნაკადში გზას უთავისუფლებდნენ.

„კანონი“ — ლათინურად ნიშნავს სწორ ჯოხს, სწორ მიმართულებას.

„დემაგოგი“ — ბერძნულიდან ითარგმნება როგორც „ხალხის ბელადი“.

„დისკუსია“ — „დისკოიო“ ბერძნული ზმნაა და ნიშნავს „ვისვრი“. აქედან წარმოდგება სიტყვა „დისკუსია“, ანუ აზრების სროლა.

„კონსტიტუცია“ — ლათინური სიტყვაა და ბრძანებას, განკარგულებას ნიშნავს.

გლობუსი და საწერი მოწყობილობა სამუშაო მაგიდაზე - Sputnik საქართველო
ხვდებით, რაზეა საუბარი? კვერნა, ლომი და ნაჯახით მოჭრილი ვერცხლი...

„ოპონენტი“ — ძველ რომში ოპონენტს ეძახდნენ ადამიანს, რომლის მოვალეობაც რომში ტრიუმფით შესული გამარჯვებული კეისრის ეტლის გვერდით სირბილი და კეისრის ნაკლოვანებებზე ყვირილი იყო. ამ ქმედების ერთადერთი მიზანი იყო ის, რომ კეისარი არ გამხდარიყო ქედმაღალი და ამპარტავანი.

„რესპუბლიკა“ — ლათინურია და ითარგმნება როგორც „ხალხის საქმე“. მისი ბერძნული შეატყვისია „დემოკრატია“, რაც ხალხის ძალაუფლებას ნიშნავს.

„ოლიგარქია“ - ბერძნულია და მცირეთა (უმცირესობათა)  ძალაუფლებას ნიშნავს.

„პოლიტიკა“ — ეს არის სახელმწიფოს მართვის ხელოვნება.

„ფრაქცია“ — ფრანგულია და ორგანიზებულ ჯგუფს, დაჯგუფებას ნიშნავს.

„ლიბერალი“ — ლათინურია და თავისუფლებასთანაა დაკავშირებული, თუმცა ეს სიტყვა დასავლურ დემოკრატიაში რატომღაც სულგრძელისა და შემწყნარებლის სინონიმადაც იქცა.

„კონსერვატორი“, „კონსერვატიზმი“ — ლათინურია და წარმოდგება სიტყვა conserve–სგან („ვინახავ“). შეასაბამისად გულისხმობს ტრადიციული ფასეულობების დაცვა-შენახვას.

ტფილისიდან თბილისამდე - Sputnik საქართველო
ტფილისიდან თბილისამდე: ქალაქური უბნების სახელწოდებების ისტორია

„შანტაჟი“ — „შანტე“ ფრანგული სიტყვაა და ნიშნავს გალობას, სიმღერას. ფრანგმა ჩიტის დამჭერებმა იცოდნენ ერთგვარი სიმღერა, რომელიც გალობას წააგავს. სწორედ ამ სიმღერით იტყუებდნენ ჩიტებს და იჭერდნენ მათ.  ამიტომ მოტუებით საქმის კეთებას, მახის დაგებას, „შანტაჟი“ ეწოდა.

„ტერორი“ — ლათინურია და ქართულად ითარგმნება როგორც შიში, საშინელება.

„დიქტატორი“ — ლათინურია და შეუზღუდავი ძალაუფლების მქონე ადამიანს უწოდებდნენ. ძველ რომში დიქტატურა იყო დროებითი პოლიტიკური რეჟიმი, გამოწყვეული შექმნილი საგანგები ვითარებით (ომი, სტიქია, ეპიდემია და ასე შემდეგ).

„ტოტალიტარიზმი“ — დაკავშირებულია ლათინურ totalitas-თან, რაც მთლიანობას, სისავსეს ნიშნავს. ამ ტერმინს იმ შემთხვევაში იყენებენ, როდესაც სახელწიფოს (ან მთავრობას) აბსოლუტური კონტროლი აქვს დაწესებული ცხოვრების ყველა ასპექტზე, ეს იქნება საჯარო თუ კერძო სექტორი.

„პოლემიკა“ - ეს სიტყვა მომდინარეობს ბერძნული  polemikos - იდან, რაც საომარს, მტრულს ნიშნავს.   ამჟამად ეს სიტყვა გამოიყენება დისკუსიის, მწვავე კამათის აღსანიშნავად.

ყველა ახალი ამბავი
0