საზოგადოება ჯერ კიდევ ვერ გამოვიდა იმ შოკიდან, რაც ბარნოვის ქუჩაზე მომხდარმა საზარელმა მკვლელობამ გამოიწვია. ოჯახური ძალადობის მომრავლების სოციალურ-ფსიქოლოგიურ საფუძვლებზე, ალბათ, სპეციალისტები კიდევ დიდხანს იმსჯელებენ, თუმცა სამართალდამცავებს ფუფუნება, რომ ამ მიზეზების გარკვევას დაელოდონ, არ აქვთ. მათ უნდა განსაზღვრონ დანაშაულის სავარაუდო პრევენციული ზომები.
შინაგან საქმეთა მინისტრის მოადგილე ნათია მეზვრიშვილი აცხადებს, რომ დანაშაულის უკეთ აღკვეთის მიზნით მალე პოლიცია ძალადობაში სავარაუდო ეჭვმიტანილს არა მხოლოდ შემაკავებელ ორდერს გამოუწერს, არამედ ელექტრონული სამაჯურითაც გააკონტროლებს მის გადაადგილებას, რათა მსხვერპლთან მიახლოების შემთხვევაში სამართალდამცავებმა ოპერატიულად იმოქმედონ. სამწუხაროდ, ეს საჭირო რეალობაა.
ელექტრონული მეთვალყურეობა, როგორც სასჯელის ფორმა, საქართველოში 2018 წლის 1 იანვრიდან ამოქმედდა. პრობაციის ეროვნულ სააგენტოს უკვე ჰყავს პირველი მსჯავრდებულები, რომელთაც მეთვალყურეობას უწევს. პრობაციის ეროვნული სააგენტოს მიერ გამოქვეყნებული ოფიციალური სტატისტიკით, 2018 წლის მარტისათვის სასამართლომ უკვე 14 მსჯავრდებულს შეუფარდა შინაპატიმრობა სასჯელის სახით, მათგან 12 არასრულწლოვანია, 1 — გოგონა.
შედარებით ფრთხილობს სასჯელაღსრულების სამინისტროსთან არსებული პირობით ვადამდე გათავისუფლების კომისია. მათ ორი თვის განმავლობაში სულ 4 მსჯავრდებულს მიუსაჯეს შინაპატიმრობა. ზოგადად, ითქვა, რომ შეწყალების ბოლო სკანდალის შემდეგ კომისია ძალადობრივ დანაშაულში ეჭვმიტანილთა მიმართ ძალიან მკაცრი იქნება.
ასეთი ზომები კი იმ პატიმრებისათვის იქნება ხელმისაწვდომი, რომლებიც ძირითადად მცირე, მაგალითად, ბუღალტრული შეცდომების გამო იხდიან სასჯელს.
სასჯელის ფორმის სახით პატიმრობის კოდექსში შესული ცვლილებებიდან გამომდინარე სასამართლოს შეუძლია, პირდაპირ მიუსაჯოს მსჯავრდებულს შინაპატიმრობა ელექტრონული სამაჯურის მეშვეობით. აღსრულებას კი პრობაციის ეროვნული სააგენტო მოახდენს. ჯერჯერობით უცნობია, ვინ გააკონტროლებს შემაკავებელი ორდერის საფუძველზე სამაჯურებით აღჭურვილ პირებს, თუმცა, სავარაუდოა, რომ ამ საქმეს შსს-ს მიანდობენ.
როგორც სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სამინისტროში აცხადებენ, ელექტრონული სამაჯურით სასჯელის მოხდის სურვილი რამდენიმე ათეულმა პატიმარმა გამოთქვა, მაგრამ ადგილობრივი საბჭოები ნოვაციას ფრთხილად უდგებიან და ჯერჯერობით მხოლოდ რამდენიმე პატიმრის მიმართაა გამოყენებული.
მნიშვნელოვანია პატიმრის ბეგრაუნდიც. ის უნდა იყოს ნასამართლევი არაძალადობრივ დანაშაულზე, უფრო ხშირად ესაა ფინანსური დარღვევები, უნდა იყოს პირველი ნასამართლეობა და არ არსებობდეს მსჯავრდებულის მიმალვის ან უცხო ქვეყანაში გადასვლის, ან მოწყობილობის გაფუჭების საფრთხე. მოწყობილობა თავისთავად საკმაოდ ძვირადღირებულია.
სასამართლო და ადგილობრივი საბჭო ვალდებულნი არიან, მსჯავრდებულს ზუსტად განუსაზღვროს, რომელი საათიდან რომელ საათამდე უნდა იყოს შესაბამის ადგილას, შემოუსაზღვროს პერიმეტრი. პრობაციის ბიუროს ასევე ესაჭიროებს სიხშირის დაქირავება შემოსაზღვრული ტერიტორიის ელექტრონული მეთვალყურეობისათვის.
მართალია, უკვე ყველა მნიშვნელოვან დაწესებულებაში, საგანმანათლებლო დაწესებულებების ჩათვლით, გვიყურებენ და გვითვალთვალებენ, რის გამოც პერსონალური მონაცემების დაცვა სულ უფრო და უფრო სერიოზული პრობლემა ხდება კაცობრიობისათვის, მაგრამ ელექტრონული მეთვალყურეობა, როგორც სასჯელის ფორმა, დღემდე მხოლოდ არასრულწლოვანი მსჯავრდებულების მიმართ გამოიყენებოდა.
2018 წლის 1 იანვრიდან ძალაში შევიდა სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სამინისტროს ინიციატივით საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული კანონი, რომლის მიხედვითაც პატიმრებს შეუძლიათ ადგილობრივ საბჭოებს აღმკვეთი ღონისძიების შეცვლის მოთხოვნით მიმართონ. ასევე შეუძლია მოსამართლეს, რომელიც ჩათვლის, რომ პირის პირველი ნასამართლეობისა და ნაკლებად მძიმე დანაშაულის გამო განსასჯელი ამას იმსახურებს და საზოგადოებისათვის საშიში არაა, მას შინაპატიმრობა მიუსაჯოს.
რას გულისხმობს შინაპატიმრობა? პირს შეუძლია, გამოვიდეს ციხიდან და საღამოს 7-8 საათამდე გადაადგილდეს ნებისმიერი მიმართულებით, საქართველოს ფარგლებში, მხოლოდ პრობაციის ოფიცერის მიერ განსაზღვრულ საცხოვრებელ ბინაში უნდა იმყოფებოდეს საღამოსა და ღამის საათებში.
კანონი პატიმარს ან ბრალდებულს საშუალებას აძლევს, სამი სხვადასხვა მეთოდით უზრუნველყოს შინაპატიმრობა. ესაა პრობაციის სააგენტოში 5000-ლარიანი დეპოზიტის შეტანა, რათა ამით უზრუნველყოფილი იყოს ძვირადღირებული სამაჯურის უვნებლობა. მეორე ესაა ბანკიდან და სადაზღვევო კომპანიიდან საგარანტიო წერილის მიტანა იმის შესახებ, რომ თუკი მსჯავრდებული დააზიანებს სამაჯურს, ზარალი ანაზღაურდება და მესამე — ასეთი დაზღვევის მოტანა უშუალოდ სადაზღვევო კომპანიიდან.
ნაკლებად მძიმე დანაშაულის ჩადენაში ბრალდებულ იმ პირებს, რომლებსაც საზოგადოებისათვის საშიშად არ ჩათვლის ადგილობრივი საბჭო, დაუყოვნებლივ შეუძლიათ ამ პროცედურების გავლა.
სასამართლოები და ადგილობრივი საბჭოები უფრო იშვიათად იყენებენ ისეთ ნორმას, როგორიცაა საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა. არცაა გასაკვირი — ეს ნორმა რომ გამოიყენო, თან მსჯავრდებული უნდა იყო, თან — დასაქმებული და დღეს დასაქმება არა მხოლო პატიმრებისთვის ჭირს. მოკლედ, საქართველოში ნელ-ნელა სასჯელის ჰუმანური და ცივილიზებული ფორმები შემოდის. მართლაც, რა საჭიროა, ბუღალტერი, რომელიც ფინანსური გადაცდომების გამო დააკავეს, 6 წელი იჯდეს კრიმინალური სუბკულტურის წარმომადგენლებთან ერთად ციხეში, როცა შეუძლია, ეს დრო ოჯახთან ერთად გაატაროს.
როგორც ჩანს, რამდენიმე ათეული წელიც არ გაივლის და პატიმრობა ციხეებში მხოლოდ განსაკუთრებული ძალადობრივი დანაშაულისა და გამოუსწორებელი კრიმინალებისათვის იქნება განსაზღვრული.
თუმცა ამ მხრივ დღესაც არაა ისეთი ვითარება, როგორც 2009-2012 წლებში, როცა საქართველო პირველ ადგილზე გახლდათ ევროპაში პატიმართა რაოდენობის მიხედვით 10 000 მოსახლეზე. მას შემდეგ პატიმრობაში მყოფი პირების რიცხვი 2,5-ჯერ შემცირდა და დღეის მონაცემებით ის 9457-ს, ანუ მოსახლეობის 0,25 პროცენტს შეადგენს. მათგან 279 ქალია. მოსახლეობის საერთო რაოდენობა კი 3 მილიონ 718 200. ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის დასკვნაში რამდენჯერმე იყო ხაზგასმული, რომ ციხეებში ვითარება მკვეთრად გაუმჯობესდა. სხვათა შორის, ამ ვითარებასაც ჰყავს თავისი ოპონენტები, ვინც თვლის, რომ დანაშაულის ჩამდენს ციხეში მოხვედრის უნდა ეშინოდეს, თუმცა — არა წამებისა და არაადამიანური მოპყრობის და კიდევ — დროა, დაიწყოს ფიქრი პატიმართა ფიზიკური ძალის გამოყენებაზეც, რათა მათაც შეეძლოთ, შექმნან საზოგადოებრივი სიკეთე, თუნდაც მოსავლის მოყვანით. ეს მათ რეაბილიტაციასაც წაადგება და — სახელმწიფოსაც. 2050 წლისათვის ხომ, გაეროს მონაცემებით, დედამიწის N1 ამოცანა მოსახლეობის გამოკვება იქნება.
