თბილისი, 7 აგვისტო - Sputnik. ინტერნეტ-კავშირის კომპანია Caucasus Online-ის მაგისტრალური არხის აქციების 49%-ის მიყიდვამ აზერბაიჯანელი მეწარმისთვის სომხეთში შეშფოთება გამოიწვია. ექსპერტების შეფასებით, გარიგება ბაქოს რეგიონულ ჰაბად აქცევს, რისკენაც ის არაერთი წელია ისწრაფვის. მეტიც, ეს აზერბაიჯანის მხარეს სომხეთის ინტერნეტ-ტრაფიკის მონიტორინგის თუ არა, სულ მცირე, გაანალიზების შესაძლებლობას მისცემს.
„Sputnik-სომხეთთან“ საუბრისას ექსპერტმა საინფორმაციო უსაფრთხოებისა და ტექნოლოგიების სფეროში, რომელმაც ანონიმად დარჩენა ისურვა, აღნიშნა, რომ Caucasus Online-ის შეძენა აზერბაიჯანს სტრატეგიული თვალსაზრისით მრავალ შესაძლებლობას აძლევს, უხეშად რომ ვთქვათ, ბაქოს ხელ-ფეხს უხსნის.
ამ მოსაზრებას ეთანხმებიან ქართველი ექსპერტებიც. ინტერნეტ-კომუნიკატორის მისამართით უკვე გაისმა არაერთი კრიტიკული შეფასება. ამასთან, ერევანში უკვე ცდილობენ ქართულ მხარესთან თანამშრომლობის გზით შესაძლო რისკების მინიმუმამდე შემცირებას.
რა მოხდა?
ქართული კომპანია Caucasus Online – ოპტიკური კაბელის ოპერატორია, რომელიც ბულგარეთიდან საქართველოს მიმართულებით შავი ზღვის ფსკერზე გადის. ესაა ევროპასა და სამხრეთ კავკასიას შორის უმსხვილესი ინტერნეტ-არხი. კომპანიის მთავარი აქციონერები არიან ქართველი ინვესტორები, რომელთა ნაწილი ევროპაშია რეგისტრირებული.
17 ივლისს საქართველოს პარლამენტმა 88 ხმით მიიღო მთავრობისა და კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ ინიცირებული შესწორებები კანონში „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“. ცვლილებები მარეგულირებელს უფლებას აძლევს, დანიშნოს სპეციალური მმართველები კომპანიებში, რომლებიც მის მოთხოვნებს არ ასრულებენ.
ქართულ მასმედიაში ამას მოჰყვა ინფორმაციის „გაჟონვა“ მარეგულირებლის გვერდის ავლით გარიგების, კერძოდ, ინტერნეტ-კომპანია Caucasus Online-ის აქციების 49%-ის აზერბაიჯანისთვის მიყიდვის შესახებ. მეტიც, აზერბაიჯანში აშშ-ის ყოფილი ელჩის მეტიუ ბრაიზას ინფორმაციით, აქციები 61 მილიონ აშშ დოლარად გაიყიდა.
იმავე მასმედიის ცნობით, აქციები შეიძინა აზერბაიჯანის ხელისუფლებასთან დაახლოებულმა მეწარმე ნასიმ ჰასანოვმა. იგი არის ასევე ნავთობის ბიზნესში უმსხვილესი ჰოლდინგის – კომპანია NEQSOL-ის მფლობელი. ქართული მხარის ინფორმაციით, ინტერნეტ-კომპანიის საკუთარი წილი გაყიდა საქართველოს ყოფილ ხელისუფლებასთან („ნაციონალურ მოძრაობასთან“) დაახლოებულმა ბიზნესმენმა ხვიჩა მაქაცარიამ.
ამასთან, Caucasus Online-ის გაყიდვის შესახებ არ აცნობეს მარეგულირებელს – საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას, რაც „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ კანონის დარღვევაა. კანონის თანახმად, აქციების 5 ან მეტი პროცენტის გაყიდვის შემთხვევაში ამის თაობაზე კომისიას უნდა ეცნობოს.
Caucasus Online ერთხელ უკვე დაჯარიმდა დარღვევის გამო, როდესაც კომპანიამ „რკინიგზის ტელეკომში“ თავისი წილი გაყიდა. კომპანიამ „საქართველოს რკინიგზის ტელეკომი“ 2010 წელს შეიძინა. ამან მას მისცა შესაძლებლობა, შემოსულიყო სამხრეთ კავკასიის რეგიონში, ასევე გასულიყო ირანსა და ერაყში.
საქართველოში წინააღმდეგი არიან
მთელ ამ ისტორიას ქართველი ექსპერტების შეუმჩნევლად არ ჩაუვლია. ისინი აქტივების გაყიდვის გადაწყვეტილებას მკაცრად აკრიტიკებენ. ბევრი საუბრობს ბაქოს გეგმებზე – ხელში ჩაიგდოს ინტერნეტ-კომუნიკაციები და ერთადერთი კაბელი, რომლითაც ევროპიდან საქართველოს, სომხეთსა და აზერბაიჯანს 2016 წლიდან ინტერნეტი მოეწოდება. კაბელი შავი ზღვის ფსკერზე გადის.
იმ დროს გაყიდვის საკითხი პოლიტიკურ დონეზე დაიხურა საქართველოს ყოფილი პრემიერ-მინისტრის გიორგი კვირიკაშვილის განცხადების შემდეგ იმის შესახებ, რომ კაბელი და კომპანია არ იყიდება, რადგან საქართველოსთვის სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვს.
პოლიტიკურ მეცნიერებათა დოქტორმა ვახტანგ მაისაიამ „Sputnik-სომხეთის“ კორესპონდენტთან საუბრისას აღნიშნა, რომ ამით ბაქო ცდილობს საკუთარ თავზე მოირგოს რეგიონში ინტერნეტ-ჰაბის როლი.
რაც შეეხება საინფორმაციო უსაფრთხოების სფეროში შესაძლო რისკებს, მან აღნიშნა, რომ რისკები შესაძლოა არსებობდეს, თუმცა დასაწყისისთვის აუცილებელია გაგება, რამდენად გაფართოვდა აზერბაიჯანული მხარის უფლებამოსილება.
ზოგიერთი ქართველი ექსპერტი შიშობს, რომ ეს აზერბაიჯანს ხელ-ფეხს გაუხსნის და იგი რეგიონში თამაშის წესების კარნახს დაიწყებს.
Caucasus Online-ის ყოფილმა მფლობელმა მამია სანადირაძემ ტელეარხ „იმედის“ ეთერში აღნიშნა, რომ საქართველოსთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, ფლობდეს დამოუკიდებელ კაბელს ევროპაში და ამას აქსიომა უწოდა. მისი შეფასებით, ინტერნეტის უსაფრთხოდ მიღებას ქვეყნისთვის სტრატეგიული მნიშვნელობა აქვს.
რა საფრთხეს შეიძლება უქმნიდეს ეს სომხეთს?
გარიგების შესახებ ცნობამ, ბუნებრივია, მეზობელ სომხეთში შეშფოთება გამოიწვია. როგორც ინტერნეტ-კომუნიკაციების სფეროში სომეხმა ექსპერტმა „Sputnik-სომხეთთან“ საუბრისას აღნიშნა, აქციების გაყიდვა არ ნიშნავს, რომ აზერბაიჯანის მხარე სომხეთს ინტერნეტს გამოურთავს.
„ჯერ ერთი, ესაა 49% და არა საკონტროლო პაკეტი, მეორეც, Caucasus Online საქართველოს ტერიტორიაზე მდებარეობს და ნაკლებ მოსალოდნელია, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ ვინმეს ხაზების ბლოკირების ნება დართოს“, – აღნიშნა მან.
თუმცა, ტექნიკურ დონეზე ეს აზერბაიჯანელ პარტნიორებს ტრაფიკის გაანალიზების, გარკვეული კანონზომიერების პოვნისა და ამის საფუძველზე დასკვნების გაკეთების შესაძლებლობას მისცემს. ეს მათთვის ერთმნიშვნელოვნად ხელსაყრელია.
„ისინი ნამდვილად გამოიყენებენ ტელესაკომუნიკაციო ინფრასტრუქტურას, რათა თავიანთი პროექტები განავითარონ და ჩვენები „ჩაძირონ“, – აღნიშნა მან.
სომეხი ექსპერტის შეფასებით, Caucasus Online-ის აქციების შეძენა აზერბაიჯანს საშუალებას მისცემს, დააჩქაროს TASIM-ის პროექტის რეალიზება (ტელესაკომუნიკაციო ტრანზიტი დასავლეთ ევროპიდან აღმოსავლეთ აზიის მიმართულებით). იგი აერთიანებს ევროპის, საქართველოს, აზერბაიჯანის, თურქმენეთის, ყაზახეთის ტელეკომუნიკაციებს მომავალში აზიასა და ჩინეთში გასვლის პერსპექტივით.
ამგვარად, ამ ნაწილის გაძლიერებამ შესაძლოა ხელი შეუშალოს სომხეთის გეგმებს, გააფართოოს თავისი სატრანზიტო ფუნქციები ახლო აღმოსავლეთისა და ცენტრალური აზიისკენ.
ექსპერტის თქმით, ამ მიზნით სომხეთში უკვე შექმნილია არაოფიციალური ჯგუფი, რომელიც სომხური კომპანიების რეგიონული ტელეკომ-ინფრასტრუქტურის განვითარებისა და გავრცელების გეგმაზე იმუშავებს.
იგი სომხეთს ურჩევს, გამოიყენოს უკმაყოფილება საქართველოში და შექმნას კოოპერაციები. მნიშვნელოვანია საკუთარი ინტერესების, რეგიონული გეგმების ხორცშესხმა.
„ამასთან, ჩვენ ქართველ მარეგულირებელთან და სამინისტროსთან, ინტერნეტის განვითარების სტრატეგიის ფარგლებში, უნდა შევთანხმდეთ კონსოლიდირებულ მოქმედებაზე რეგიონული ინფრასტრუქტურის შესაქმნელად, რომელიც სომხეთსა და საქართველოს გააერთიანებს“, – განაცხადა მან.
როგორც ცნობილია, 2019 წლის ნოემბერში საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრის მოადგილემ ნიკოლოზ ალავიძემ განაცხადა, რომ Caucasus Online არ გაიყიდება ყოველმხრივი განხილვის გარეშე.
საქართველოზე, სხვადასხვა შეფასებით, მოდის სომხეთის საგარეო ინტერნეტ-ტრაფიკის 80%. გარდა ამისა, სომხეთი იყენებს კიდევ ორ კაბელს რუსეთში – შავი ზღვისას და სახმელეთოს. ტრაფიკის 20% მოდის ირანისკენ გამავალ კაბელებზე.
სომხეთის ოპერატორები ასრულებენ ირანში, ავღანეთსა და კატარში ინტერნეტის ტრანზიტის ფუნქციას.
