სხვადასხვა დროს ქართველი პიანისტი მუშაობდა პარიზის სტანლოვას სახელობის ცეკვის საერთაშორისო ინსტიტუტში, პარიზის სხვადასხვა კონსერვატორიებში. იგი 16 წელზე მეტია საფრანგეთში ცხოვრობს და თავისი მსმენელი ჰყავს. აქტიურად მუშაობს ქართულ და ფრანგულ კლასიკურ მუსიკაზე. 2006 წელს გრიფით Ĵoyaux géorgiens („ქართული მარგალიტები“) ჩაწერა დისკი ფორტეპიანოსა და ვიოლინოსათვის, სადაც ოთხი ქართველი კომპოზიტორია წარმოდგენილი. მუსიკოსს სურვილი აქვს, რომ ეს ორი განსხვავებული, ქართული და ფრანგული მუსიკა ერთმანეთს დაუკავშიროს. ამ ეტაპზე ის კლავესინის გაკვეთილებს იღებს და ძველებურ მუსიკას მხოლოდ ამ ინსტრუმენტზე ასრულებს. ხშირად მონაწილეობს სხვადასხვა კონცერტებში. მუსიკოსმა საფრანგეთში დააარსა ასოციაცია „ქართული მარგალიტები“ (Ĵoyaux géorgiens), რომელიც უცხოელებს ქართულ კლასიკურ მუსიკას აცნობს. ქალბატონ თეას საფრანგეთის ქალაქ მარლი ლე რუაში დავუკავშირდით.
– ქალბატონო თეა, როგორ დაიწყო თქვენი ახალი ცხოვრება საფრანგეთში?
– გუშინდელი დღესავით მახსოვს, როგორ დავტოვე 2002 წლის 21 ნოემბერს უშუქობის გამო ჩაბნელებული თბილისის აეროპორტი და ფეხი დავადგი საფრანგეთის მიწაზე. აქ ჩამოსვლის მიზანი კორტოს სახელობის სკოლაში სწავლის გაგრძელება იყო. არავის ვიცნობდი ერთი-ორი თანამემამულის გარდა, რომლებმაც საჭირო ინფორმაციით დამაკვალიანეს. არც საცხოვრებელი მქონდა და არც სამსახური. ძალიან დიდი დახმარება გამიწიეს ზურაბიშვილების ოჯახმა, მინდა ქალბატონ მილის, ბატონ ტარიელს და ქალბატონ სალომეს კიდევ ერთხელ გადავუხადო მადლობა, ასევე ქართული სათვისტომოს სხვა დანარჩენ წევრებსაც, ვინც დახმარება გამიწია. ჩამოსვლიდან თითქმის ერთ კვირაში სამსახური ვიშოვე პარიზის სტანლოვას სახელობის ცეკვის საერთაშორისო სკოლა-ინსტიტუტში ბალეტის კონცერტმაისტერად. პარალელურად ვსწავლობდი კორტოს სახელობის სკოლაში (Ecole Normale de Musique de Paris de A. Cortot) პიანისტ ოდილ დელანგლის კლასში.
– დასაწყისში მუსიკალური ინსტრუმენტიც არ გქონიათ...
– დიახ, ძალიან რთული პერიოდი იყო ჩემ ცხოვრებაში, რადგან მაშინ როიალი არ მქონდა სახლში და დიდ მანძილს გავდიოდი, რათა სამეცადინოდ სტუდია მექირავებინა. ვცდილობდი სცენასთან ხშირი კავშირი მქონოდა და ვიღებდი მონაწილეობას სასწავლებლის კონცერტებში, რომლებიც სულ იმართებოდა დღის 12 საათზე, როგორც ღია კონცერტები. ერთ-ერთ პირველ კონცერტზე წარვადგინეთ კომპოზიციის კლასის სტუდენტის, კანადაში მცხოვრები არტაშეს ოვანესიანის ტრიო ფლეიტის, ჩელოსა და ფორტეპიანოსთვის. მუშაობის პროცესი ძალიან საინტერესო იყო, მუსიკალურ ტექსტს რედაქტირებაც გავუკეთე და, მახსოვს, კომპოზიტორი როგორი მადლობელი დარჩა.
მუსიკალური ოაზისი 90-იანი წლების თბილისში
თეა მარიამიძე-დიკერო: სანამ კონსერვატორიაში ჩავაბარებდი, კონსერვატორიასთან არსებულ ექსპერიმენტულ ათწლედში ვსწავლობდი. ჩემი პირველი წარმატებული ნაბიჯი იყო, როცა მუსიკოსი ალეკო წულაიას წყალობით და რეკომენდაციით აღმოვაჩინე საოცარი ადამიანი, პედაგოგი, პიანისტი, პუბლიცისტი და რესპუბლიკის დამსახურებული არტისტი, ქალბატონი რუსუდან ხოჯავა. ცოტა მოგვიანებით მის კლასში გადავედი. აი, აქედან იწყება ჩემი, როგორც მუსიკოსის გაცოცხლება... იმ მძიმე და შავბნელ, მითიური „მეცხრე ბლოკის“ 90-იან წლებში ეს გაკვეთილები ნამდვილი ოაზისი იყო. ამ ქალბატონის მადლობელი მთელი ცხოვრება ვიქნები. ასევე მადლობა მინდა ვუთხრა ჩემ ოჯახს, რომელიც ხელს მიწყობდა, რომ ეს დაწყებული საქმე ბოლომდე მიმეყვანა. განსაკუთრებული მადლობა ჩემ დედიკოს, რომელსაც ჩემი სულ სჯეროდა.
– სტანლოვას სახელობის ცეკვის ინსტიტუტში ბალეტის კონცერტმაისტერად გამოჩენილ მოცეკვავეებთან მუშაობდით, რომელ მათგანთან შეხვედრა დაგამახსოვრდათ?
– ხშირად ვმუშაობდი ატილიო ლაბისისთან და მიქაელ დენარდისთან, ასევე სხვადასხვა წამყვან პედაგოგებთან. დღემდე მახსენდება მათი თავმდაბლობა, „ჩვეულებრივ“ ადამიანებთან მათი ნორმალური დამოკიდებულება. დამამახსოვრდა ატილიო ლაბისის მონათხრობი, რომელიც პირადად იცნობდა ვახტანგ ჭაბუკიანს და მისი ცეკვა უნახავს. როცა გაიგო, რომ ქართველი ვიყავი, აღფრთოვანებული სახით და აწყლიანებული თვალებით მომიყვა როგორი გენიალური მოცეკვავე იყო ჭაბუკიანი.
ქართველი მუსიკოსის დისკები საფრანგეთში
2018 წელს მუსიკალურმა გამომცემლობა Chanteloup Musique-მა დაბეჭდა და გამოსცა თეა მარიამიძე-დიკეროს ორმაგი დისკი – ფრანგი კომპოზიტორის ოლივიე მესიანის „ოცი მზერა ყრმა იესოზე“. პირველად ჩაწერა არაჩვეულებრივი ხმის რეჟისორის მიშა კილოსანიძის ხელმძღვანელობით საქართველოში მოხდა. ამის შემდეგ მუსიკოსმა რამდენიმე პიესა თავიდან ჩაწერა პარიზში ქალბატონ ივონ ლორიოს (აწ გარდაცვლილი ცნობილი პიანისტი და პედაგოგი), მესიანის მეუღლის წერილობითი მასტერ-კლასის შემდეგ, რომელიც 2000 წელს მან თეას პირადად გაუგზავნა.
– საფრანგეთში თქვენს დააარსეთ ასოციაცია, რომელიც უცხოელებს ქართულ კლასიკურ მუსიკას და ისტორიასაც კი აცნობს...
– ასოციაცია „ქართული მარგალიტები“ 2007 წლის დეკემბერში დავაარსე. მოგვიანებით ამავე ასოციაციაში გავხსენი სექცია „ხოჯავას სკოლა“, რაც საშუალებას მაძლევს ავიყვანო მოსწავლეები. "ქართული მარგალიტები" უცხოელებს აცნობს ქართულ კლასიკურ მუსიკას, რასაც ასოციაციის საკონცერტო პროგრამებში დიდი ადგილი უკავია. პროგრამებს დართული აქვს საქართველოს ისტორიის ამსახველი ექსკურსი. აქვე ქართველ კომპოზიტორთა ბიოგრაფიებია მოცემული. პიანისტ ნანა ჩიკაშუას, მომღერალ გარი საფარიანსა და მევიოლინე იგორ რამოსთან ერთად ბევრი კონცერტი ჩავატარეთ, ისეთ ადგილებში, როგორიცაა ვერსალის ბაროკოს ცენტრი, ნაპოლეონის მეუღლის ჟოზეფინას საზაფხულო სასახლე „მალ მეზონი“, პარიზში არსებული სხვადასხვა ქვეყნების კულტურის ცენტრები, ალფრედ კორტოს ისტორიული დარბაზი და ეკლესიები. ასევე ვთანამშრომლობთ ასოციაციასთან „მომავალი“, რომელიც საქართველოს სოფლებში მცხოვრებ გაჭირვებულ ბავშვებს და ბავშვთა სახლებს ეხმარება (www.momavali-france.org). 2014 წელს პატარა გუნდის „საუნჯის“ დაარსების მიზანი ქართული კანონიკური საგალობლების შესწავლა და ფრანგი მსმენელისთვის მათი გაცნობაა.
– ორი წელია, რაც კლავესინის გაკვეთილებზე ჩაეწერეთ, რატომ გაგიჩნდათ ამის სურვილი?
– ძველებური მუსიკისადმი ინტერესი ყოველთვის მქონდა. ეს სურვილი ჯერ კიდევ საქართველოში სტუდენტობის პერიოდში, ქალბატონ რუსუდან ხოჯავას კლასში სწავლის პერიოდში გამიჩნდა. საფრანგეთში ამ ინტერესის და ძიების რეალიზაცია მოხდა. როდესაც ჩემი ქალაქის კონსერვატორიაში გაიხსნა ძველებური მუსიკის სექცია, სიხარულით ჩავეწერე კლავესინის გაკვეთილებზე. უკვე ორი წელია აქტიური მოსწავლე ვარ, ხშირად ვიღებ მონაწილეობას კონცერტებში. 2018 წლის სექტემბრიდან basse continue, ანუ გაციფრული ბანის შესწავლაც დავიწყეთ. ჩემთვის პირველი ნამუშევარიც ამ სფეროში უკვე წარვადგინე კონცერტზე, სხვა სოლო პიესებთან ერთად, ქალაქ მარლი ლე რუას კულტურის ცენტრში, რომელსაც ორგანიზება მუნიციპალურმა კონსერვატორიამ გაუკეთა. ყველაფერი დაიწყო ორთვიანი ფორმაციით „როგორ შევასრულოთ ძველებური მუსიკა თანამედროვე ინსტრუმენტებზე“, რომელშიც 2014 წელს მივიღე მონაწილეობა. ეს იყო ორგანიზებული ასოციაცია Ariam-ის მიერ, მქონდა ბედნიერება ვყოფილიყავი ამ ასოციაციის წევრი (ეს მუსიკალური აქციებისა და ინფორმაციების რეგიონული ასოციაციაა). მათი წყალობით ბევრ საინტერესო შეხვედრაში, მასტერ-კლასში და ფორმაციაში მივიღე მონაწილეობა, რამაც ძალიან გაამდიდრა ჩემი პედაგოგიური და მუსიკალური შემოქმედება.
შეხვედრა ოთარ იოსელიანთან საფრანგეთში
თეა მარიამიძე-დიკერო: საფრანგეთში ცნობილი ქართველი კომპოზიტორი ნიკოლა ზურაბიშვილი და ოთარ იოსელიანი ძალიან დიდი მეგობრები არიან. ნიკოლამ შემომთავაზა, რომ ბატონი ოთარი დაგვეპატიჟებინა კონცერტზე, რომელიც ერთი მუსიკოსი მეგობრის სახლში მოვაწყვეთ. ეს იყო 2017 წლის 8 ივლისს. კონცერტი მთლიანად ქართულ მუსიკას ეძღვნებოდა და მასზე ვასრულებდი ნიკოლას რამდენიმე მუსიკალურ კომპოზიციას, რომელიც სპეციალურად ბატონი ოთარის ფილმებისთვის დაწერა. მოვილაპარაკეთ, რომ მივსულიყავი მასთან და მან ჯარჯი ბალანჩივაძის პიესა გადამომცა. ეს იყო ძალიან ემოციური შეხვედრა. საოცრებაა ასეთ დიდ ადამიანებთან საუბარი, სულ გინდა უსმინო და ბევრი რამ გაიგო...
– თქვენ გყავთ ფრანგი მეუღლე, რომელიც შეყვარებულია საქართველოზე...
– ჩემი მეუღლე იანი წარმოშობით ბრეტონელია. პროფესიით მოფარიკავეა და ასწავლის როგორც სპორტულ, ასევე მხატვრულ ფარიკაობას. ერთმანეთი 2006 წლის ოქტომბერში გავიცანით პარიზის ერთ-ერთ თეატრში. ეს იყო სპექტაკლი „ალისა“, რომელიც ჩემი მომავალი მაზლის ცოლის სცენარით დაიდგა და სადაც ერთ-ერთ მთავარ როლს თავად ასრულებდა. სპექტაკლის შემდეგ ყველანი ახლომდებარე კაფეში წავედით. აქ შევხვდით ერთმანეთს და იანმა მაშინ გაიგო, რომ საქართველოდან ვიყავი. იმ დროს ჩვენ ქვეყანაზე არაფერი იცოდა. სამაგიეროდ შემდეგი შეხვედრისას, ამჯერად სხვა სპექტაკლზე მისულს, იანი ულამაზესი ვარდების თაიგულით დამხვდა და ქართულად მითხრა: „ეს ვარდები შენთვის“. აი, აქ კი გავოგნდი. გამოვკითხე, ასე მალე საიდან ისწავლა ქართული. მან მაჩვენა წიგნი, რომელიც ქართული ენის შესასწავლად ჰქონდა ნაყიდი. დღეს იანმა იცის ქართული ასოები, გრამატიკასაც მოჰკიდა ხელი და ცოტას კითხულობს კიდეც. ამ ყველაფერს არა მარტო ჩემდამი სიყვარულით აკეთებს, არამედ მართლა ძალიან უყვარს საქართველო და მისი დიდი გულშემატკივარია.
– სამაგიეროდ თქვენ ფრანგული ენა მშობლიურივით კარგად იცით, საინტერესოა, სიზმრებს რა ენაზე ხედავთ?
– საფრანგეთში გაუცხოების მომენტი არასოდეს მქონია. აქ, პირიქით, თავი როგორც სახლში, ისე ვიგრძენი. ფიქრით, მგონი, ორივე ენაზე ვფიქრობ. სიზმრებში კი გაურკვეველი ენაა – არც ფრანგულია, არც ქართული. კიდევ, ჩემ სიზმრებში არც საზღვრებია და არც მანძილები. აქ ყველაფერი მარტივადაა: კარს ვაღებ – საქართველოში ვარ, დავხურავ – ისევ საფრანგეთში...
