სამსონ ხონელი
მოგეხსენებათ, დაახლოებით ერთი კვირაა, საქართველოში COVID-19-ით ინფიცირებულთა რაოდენობა რეკორდულად მზარდია. პანდემიის დაწყებიდან მოყოლებული, ნახევარი წლის განმავლობაში ყოველდღიური მაჩვენებელი ორ ათეულს იშვიათად სცდებოდა. სექტემბრის მეორე დეკადაში კი უკვე სამნიშნა რიცხვი დაფიქსირდა. გაუარესებული ეპიდემიოლოგიური ვითარება მედლის ერთი მხარეა. სხვა, არანაკლებ მნიშვნელოვანი საკითხია კორონავირუსის ის უარყოფითი ეფექტი, რაც ქვეყნის საფინანსო-ეკონომიკურ სისტემაზე აისახება.
ეროვნულმა ვალუტამ კორონავირუსისგან პირველი დარტყმა მარტში მიიღო, როცა ქვეყანაში ე.წ. კარანტინის რეჟიმი ამოქმედდა. შედეგად – ტურისტული ნაკადი განულდა, უცხოეთიდან ფულადი გზავნილების მოცულობა საგრძნობლად შემცირდა და ეკონომიკაც პრაქტიკულად გაჩერდა. მაშინ ლარი რეკორდულად, 22 პროცენტით გაუფასურდა. იქიდან მოყოლებული ეროვნული ვალუტის კურსი 1 ამერიკული დოლარის მიმართ 3.06-3.08-ის ფარგლებში მერყეობდა და იყო მოლოდინი, რომ ეკონომიკურ საქმიანობაზე დაწესებული შეზღუდვების მოხსნის შემდეგ ლარის კურსი სტაბილურობას შეინარჩუნებდა. მაგრამ არ არის ასე, მეტიც, უკვე ერთი კვირაა, უხილავ ვირუსს „სიმაღლეების“ დაპყრობის ტემპში ეროვნული ვალუტა აჰყვა. 3.160-3.175 − ასეთია მოცემულობა, როცა კომპიუტერის კლავიატურაზე წინამდებარე სტრიქონები იკრიფება.
რას ფიქრობს ხელისუფლება, სად არის ეროვნული ბანკი?! − მკაცრი ტონით დაინტერესდება გაბრაზებული მკითხველი და მართალიც იქნება. ფაქტია – ლარი „გარბის“, მისი „დამჭერი“ კი არ ჩანს... „ეროვნული ბანკი, მთავრობა კურსის ცვალებადობას აკვირდება და მაქსიმალურად ცდილობს შოკური ეფექტის მინიმიზებას“, − აცხადებს საბანკო ასოციაციის პრეზიდენტი ალექსანდრე ძნელაძე.
სამართლიანობა მოითხოვს აღვნიშნოთ, რომ ეროვნული ბანკი ბოლო შვიდი თვის განმავლობაში სავალუტო აუქციონზე გამართულ ვაჭრობაში სულ უფრო და უფრო ხშირად მონაწილეობს. კობა გვენეტაძის უწყებამ ლარის კურსის მხარდასაჭერად 13 მარტიდან მოყოლებული 329.65 მილიონი ამერიკული დოლარი გაყიდა. ინტერვენციების მიუხედავად, მოკლევადიან პერიოდში ლარის გამყარება ვერ ხერხდება. ანალიტიკოსთა და საბანკო სფეროს სპეციალისტთა მოსაზრებით, ეროვნული ბანკის მიერ განხორციელებული ინტერვენციები ლარს მხოლოდ მკვეთრი გაუფასურებისგან იცავს.
„ეროვნული ბანკის ერთადერთი მიზანია, მთავრობის დავალებით ლარის კურსი როგორმე, მინიმუმ, არჩევნებამდე შეინარჩუნოს, რაც მეტ-ნაკლებად შესაძლებელია. მაგრამ არჩევნების შემდეგ როგორ შეიცვლება კურსი, ამის პროგნოზირება შეუძლებელია. ეროვნული ვალუტის გამყარება ფაქტობრივად წარმოუდგენელია, ეს მოლოდინი არც უნდა გვქონდეს. ეროვნულ ბანკს არა მარტო არჩევნების წინ, მუდმივად უნდა ჰქონდეს მიმართული ყურადღება კურსზე ინტერვენციებით თუ სხვა მექანიზმებით. სხვა ყველაფერს შეეგუება ეკონომიკა, ეროვნული ვალუტის გაუფასურების გარდა“, − აცხადებს საბანკო სფეროს ექსპერტი ლია ელიავა.
საპარლამენტო არჩევნების წინა პერიოდში ლარის გაუფასურებას ბევრი არ ელოდა. საკამათო არ არის, ეროვნული ვალუტის კურსის ვარდნა წყალს ხელისუფლების წისქვილზე არ ასხამს. არ დავკონკრეტდები, რატომ. მმართველი გუნდის ოპონენტები პირდაპირ აცხადებენ, რომ მთავრობასა და ეროვნულ ბანკს წინასაარჩევნოდ ლარის კურსი „კბილებით უჭირავთ“.
„დღეს ლარი ხელოვნურ სუნთქვაზეა. ეკონიმიკა ჩამოშლილია და ხელისუფლებას არც ერთი გონივრული ნაბიჯი არ გადაუდგამს კრიზისიდან გამოსასვლელად. წინასაარჩევნოდ კურსი იქნება იმდენი, რამდენიც მოესურვება მთავრობას და ეროვნულ ბანკს. ის 5 მილიარდი ლარი, რომელიც სესხად ავიღეთ, დევს ეროვნულ ბანკში, რომელიც უკვე ყოველდღიურად ახორციელებს ე.წ. ინტერვენციებს. ზუსტად ის სცენარია, რომელიც 2016 წელს იყო – სამი თვე დაიჭირეს კურსი, არჩევნები დამთავრდა და გაუფასურებაც დაიწყო. დღეს პოლიტიკურად მართული ლარი გვაქვს“, − აცხადებს საპარლამენტო ფრაქცია „ნაციონალური მოძრაობის“ თავმჯდომარე რომან გოცირიძე.
შევთანხმდეთ, რომ საპარლამენტო არჩევნებამდე დარჩენილ დროში კობა გვენეტაძის უწყება ეცდება შეაჩეროს ლარის კურსის გაუფასურება. საინტერესოა, გაუფასურდება თუ არა ლარი არჩევნების შემდეგ. როგორია ექსპერტ-ანალიტიკოსთა მოლოდინი?
ეკონომიკაში არსებული პრობლემის გამო ეროვნული ვალუტის მიმართ საზოგადოებაში გაურკვეველი მოლოდინია. ანალიტიკოსთა უმრავლესობის შეფასებით, საფინანსო სფეროში შოკის მინიმუმამდე დაყვანა საკმაოდ რთული იქნება. საბოლოოდ ლარის კურსის გამყარება და სტაბილურობა დამოკიდებულია ეკონომიკური აქტივობის ტემპზე.
„ლარის კურსზე მოქმედებს არა პანდემია, არამედ ეკონომიკური აქტივობა. თუ ეკონომიკას საშუალებას მისცემენ, რომ იმუშაოს ეპიდემიის პირობებში, ლარზე COVID-19-ის გავლენა მძიმე არ იქნება. საბოლოოდ ეკონომიკური აქტივობა გაიზრდება, მაგრამ ამავე დროს გაძლიერდება იმ ფაქტორების ზემოქმედება, რაც უცხოურ ვალუტაზე მოთხოვნას გაზრდის. იმის წინასწარ პროგნოზირება, რომელი რომელს გადააჭარბებს, რთულია. ახლა ის შეგვიძლია ვთქვათ, რომ საშუალოვადიან პერიოდში, არსებული ეკონომიკის პირობებში ეროვნულ კურსზე ზეწოლა მოსალოდნელია და, ცხადია, გაუფასურებასაც უნდა ველოდოთ“, − აცხადებს ანალიტიკოსი მიხეილ თოქმაზიშვილი.
ანალიტიკოსთა ერთი ნაწილი ვარაუდობს, რომ მეორე ტალღა მომდევნო სამ თვეში ლარის კურსზე გავლენას ვერ მოახდენს, შემდეგ კი შესაძლოა მკვეთრ გაუფასურებას ვეღარ ავცდეთ.
„ეროვნული ბანკი ინტერვენციებით ლარის კურსის ვარდნას აჩერებს. ამასთან, ჯერჯერობით ბრუნვაში ზედმეტი ფულის მასა არ გამოდის, ბიზნესის დაკრედიტება შეჩერებულია. რაღაც პერიოდის შემდეგ ლარის კურსის ცვლილება დაიწყება და დიდი ტემპით გაუფასურებაც მოსალოდნელია. წლის ბოლომდე ეროვნულ ვალუტას დიდი ვარდნა არ ელის, იანვრიდან კი სიტუაცია შეიძლება შეიცვალოს“, − აცხადებს ანალიტიკოსი ვახტანგ ხომიზურაშვილი.
წინამდებარე სტატიაში ვახსენეთ, რომ ეროვნული ბანკი სავალუტო აუქციონზე ინტერვენციებს ახორციელებს. შესაძლოა დაინტერესდეთ, რამდენია სავალუტო რეზერვები, უძირო ქვევრი ხომ არ არის? გაგიკვირდებათ, უცხოური ვალუტის რეზერვი რეკორდულ ნიშნულზეა და 3.73 მილიარდ დოლარს შეადგენს. ეს ზრდა დიდწილად COVID-19-ის შედეგებთან საბრძოლველად
აღებულმა საგარეო ვალის ჩამორიცხვებმა განაპირობა. ცნობილია, რომ რეზერვების ნაწილი ლარის კურსის გამყარებასა და სტაბილურობას მოხმარდება. სხვა საკითხია, რომ ნასესხები ფული ჩვენი, ამ ქვეყნის მოქალაქეების გასასტუმრებელი იქნება. სხვა მოლოდინი არ უნდა გვქონდეს.
და, ბოლოს, მხოლოდ სავალუტო რეზერვების იმედად არ უნდა ვიყოთ. საჭიროა მაკროეკონომიკური პარამეტრების გაუმჯობესება, რაც ეროვნულ ვალუტაზე პოზიტიურად აისახება. საამისოდ აუცილებელია ეკონომიკის გამოცოცხლება. ყველაფერი უნდა ვიღონოთ, რომ პანდემიის მეორე ტალღის პირობებში თავიდან ავიცილოთ ეკონომიკურ საქმიანობაზე შეზღუდვების დაწესება. ბრძანეთ, ბატონო, და ყველაფერს ვიკადრებ, − შესაძლოა მომიწოდოს მავანმა და პასუხად მივუგებ, ყველაფრის კადრება საჭირო არ არის, სულ ცოტაც საკმარისია: გაითვალისწინეთ ეპიდემიოლოგთა რეკომენდაციები, დაიცავით დისტანცია, უფრო ხშირად დაიბანეთ ხელები და გაიკეთეთ პირბადე!..
