რუსეთი–ნატოს საბჭო: ურთიერთდათმობები თუ გზა ომისკენ?

ნატოში აშშ-ის მუდმივი წარმომადგენლის თქმით, ჩრდილოატლანტიკური ალიანსი რუსეთთან მოლაპარაკებებს „ფართო ერთიანობისა და კონსენსუსის“ მდგომარეობაში მიუახლოვდა მოსკოვის მოთხოვნების წინააღმდეგ, რაც ნიშნავს, რომ „პარტნიორებს“ რეალურად არ შეუძლიათ მოლაპარაკება. და რაც რუსეთ–ამერიკული შეხვედრის შემდეგ მეორე პოლიტიკურ ჩიხს გვპირდება.

არ უნდა მოხდეს ნატოს შემდგომი გაფართოება, ამერიკული ჯარებისა და იარაღის განთავსება (რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის ობიექტების ჩათვლით), პენტაგონის მანევრები აღმოსავლეთ ევროპაში — ეს არის მოსკოვის მთავარი მოთხოვნა შეერთებულ შტატებთან სამხედრო-პოლიტიკურ დიალოგში და მათი ჰიბრიდული „ინსტრუმენტები“ (ნატო და ეუთო).

რუსეთის ფედერაციასა და შეერთებულ შტატებს შორის უსაფრთხოების გარანტიების შესახებ შეთანხმების რუსული პროექტი უფრო დეტალურად და სტრუქტურულად გამოიყურება. შევნიშნავთ, რომ ეს არ არის „რესტორნის მენიუ“, საიდანაც ცალკეული მოსახერხებელი პოზიციების არჩევაა შესაძლებელი. რუსეთი მზადაა აიღოს მსგავსი ვალდებულებები და გარანტიები.

თუმცა, როგორც ყველაფრიდან ჩანს, ამერიკელები მზად არ არიან. თეთრი სახლის ბიულეტენმა 10 იანვარს ასახა „ტერიტორიები, სადაც აშშ ადგილიდან ფეხს არ მოიცვლის“, ანუ „არაფერი ევროპის შესახებ ევროპის გარეშე“, და პროგრესი შესაძლებელია მხოლოდ „დეესკალაციის პირობებში“.

ვაშინგტონმა კატეგორიულად უარყო მოსკოვის მოთხოვნა ნატოს „1997 წლის საზღვრამდე“ შემცირების შესახებ. აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მოადგილემ ვენდი შერმანმა თქვა, რომ ისეთი კომპლექსური საკითხები, როგორიცაა შეიარაღების კონტროლი, მოითხოვს ხანგრძლივ და გაჭიანურებულ მოლაპარაკებებს.

ისრების გადატანა ევროპელ მოკავშირეებსა და უკრაინაზე, რომლებიც სამხედრო სფეროში მთლიანად არიან დამოკიდებული ვაშინგტონზე, შეერთებული შტატების ტაქტიკურ მანევრს ჰგავს — გადაწყვეტილებისა და პასუხისმგებლობის თავიდან აცილების მიზნით.

ცხადია, ამერიკელები უბრალოდ დროს წელავენ, რაც იარაღის დამატებითი მიწოდებისა და ნატოს ჯარების უკრაინაში გადანაწილებისთვისაა საჭირო. შეგახსენებთ, რომ ვაშინგტონის სამხედრო დახმარებამ კიევის რეჟიმისთვის 2014-2021 წლებში 2 მილიარდ დოლარს გადააჭარბა, 2022 წელს კი კიდევ 300 მილიონი დოლარია მოსალოდნელი.

რაში სჭირდებოდა რუსეთს წინასწარ უნაყოფო (ორშაბათს ამერიკელებთან მოლაპარაკების გათვალისწინებით) შეხვედრა ნატოსთან 12 იანვარს და ეუთოსთან 13 იანვარს? მას შემდეგ, რაც შეერთებულმა შტატებმა და ნატომ რუსეთის ფედერაციასთან კონსტრუქციული ურთიერთქმედება და უსაფრთხოების ორმხრივი გარანტიების სისტემა უარყვეს — ამპარტავნების სასარგებლოდ (ამერიკული გამორჩეულობა) და ალიანსის აღმოსავლეთით შემდგომი გაფართოების (საქართველოსა და უკრაინის ხარჯზე) სასარგებლოდ — მოვლენების შემდგომ განვითარებაზე (სამხედრო ესკალაცია) პასუხისმგებლობა მხოლოდ კოლექტიურ დასავლეთს ეკისრება.

ნეგატიურ სცენარში აღმოსავლეთ ევროპის ბევრი სახელმწიფო აღმოჩნდება რუსეთთან ნატოს სამხედრო ოპერაციების ავანგარდში, მაგრამ უფრო მეტად დაზარალდებიან „ძირითადი“ დარტყმის პოზიციები, მათ შორის ბალტიისპირეთის ქვეყნები, პოლონეთი და რუმინეთი. რა თქმა უნდა, ის რიკოშეტით მოხვდება უკრაინასა და მოლდოვას, რომლებიც ინტეგრირებული არიან ეროვნული უსაფრთხოებისთვის დესტრუქციულ პარტნიორობაში ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსთან.

მანამდე მოსკოვმა მტკიცე პოზიცია დააფიქსირა — უნდა დამთავრდეს უკრაინის პარტნიორობა ნატოსთან და შეწყდეს კიევის მოძრაობა ამ სამხედრო ბლოკში გაწევრიანებისკენ. „ღია კარის“ პოლიტიკა უნდა დაიხუროს — გლობალური უსაფრთხოების ინტერესებიდან გამომდინარე. დნეპრი — ეს წითელი ხაზია აშშ-ისა და ალიანსის ჯარებისთვის.

თუმცა ვაშინგტონი არ აპირებს უკრაინის ან სხვა ქვეყნების ნატოში გაწევრიანებას. ამერიკელი სამხედროები უკრაინის ტერიტორიაზე საზღვაო ძალებისა და საჰაერო თავდაცვის გაძლიერებას, უკრაინის შეიარაღებული ძალების სპეციალისტების მომზადებას განაგრძობენ და რეგულარულად ატარებენ ერთობლივ წვრთნებს. ამავდროულად, შეერთებული შტატები მზად არის შეამციროს ასეთი მანევრები — ორმხრივად, თითქოს რუსული ჯარები ატარებდნენ წვრთნებს კანადასა და მექსიკაში.

ურთიერთქმედების ალგორითმების გასაგებად: 12 იანვარს რუსეთის ელჩმა შეერთებულ შტატებში ანატოლი ანტონოვმა მოუწოდა ამერიკულ მხარეს, „გასწიოს თავისი სამხედრო პოტენციალი რუსეთის საზღვრებიდან“, გამოიჩინოს პასუხისმგებლობა და უზრუნველყოს გლობალური უსაფრთხოება, რომელიც არ შეიძლება იყოს ცალმხრივი.

ცოტა ადრე სახელმწიფო მდივნის მოადგილემ პოლიტიკურ საკითხებში ვიქტორია ნულანდმა ფინეთსა და შვედეთს შესთავაზა, განიხილონ ნატოში გაწევრიანება (ანუ შესთავაზა, გახდნენ ახალი სამიზნეები რუსეთის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის რუკებზე).

მოსკოვი სამი ათწლეულის განმავლობაში ცდილობს შეამციროს სამხედრო დაძაბულობა ევროპაში და მსოფლიოში: საკუთარი ინიციატივითა და დასავლეთთან მეგობრობის სახელით მან დაუშვა გერმანიის გაერთიანება, გამოიყვანა საჯარისო დაჯგუფებები ვარშავის პაქტის ქვეყნებიდან და ასევე წამოიწყო (1991 წელს) ნატოს საპირწონედ შექმნილი ამ სამხედრო ბლოკის დაშლა (1955 წელს). შემდეგ რუსეთმა დახურა თავისი სამხედრო ბაზები ვიეტნამსა და კუბაზე.

მაგრამ მეგობრობა და კეთილმეზობლობა არ გამოვიდა — ვაშინგტონი 30 წელია დაუფიქრებლად უბიძგებს ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსს აღმოსავლეთში გაფართოებისა და პოსტსაბჭოთა სივრცის, მათ შორის უკრაინის სამხედრო განვითარებისკენ. 2014 წელს კიევში პროამერიკული სახელმწიფო გადატრიალების შემდეგ ნატომ გაასამმაგა სწრაფი რეაგირების ძალების რიცხოვნობა „აღმოსავლეთ ფლანგზე“ (40 ათასამდე მებრძოლამდე).

ამ ისტორიულ ფონზე აშშ-ის მუდმივმა წარმომადგენელმა ნატოში ჯულიანა სმიტმა 10 იანვარს განაცხადა: „რუსეთი, ფაქტობრივად, იყო ევროპის უსაფრთხოების მთავარი საშიშროება ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში“. ხომ არ დადგა დრო, რომ სერგეი შოიგუს უწყებიდან „სანიტრები“ გამოვიძახოთ?

ყოველი შემთხვევისთვის, რუსეთის ფედერაციის დასავლეთის სამხედრო ოლქის ჯარებმა 11 იანვარს საბრძოლო მომზადება დაიწყეს ვორონეჟის, ბელგოროდის, ბრიანსკის და სმოლენსკის რეგიონების პოლიგონებზე. დასავლეთის სამხედრო ოლქის პრეს-სამსახურის ცნობით, უკრაინის საზღვრებთან მხოლოდ 3 ათას ჯარისკაცამდეა და არა 100 ათასი, როგორც ეს „პარტნიორებს“ ჰგონიათ.

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა განმარტება მოითხოვა. რუსეთმა უპასუხა, რომ მას აქვს უფლება, თავად გადაწყვიტოს, სად განათავსოს ჯარები და ჩაატაროს წვრთნები ქვეყნის შიგნით.

ეროვნული უსაფრთხოება უმთავრესი პრიორიტეტია და რუსეთის შეიარაღებული ძალები მალე მიიღებენ ახალ გამანადგურებელ Су-57-ებს, გამშვებ მექანიზმებს: „იარსი“, „ავანგარდი“ და „სარმატი“,​​ სტრატეგიულ რაკეტმზიდებს Ту-160М, ატომურ წყალქვეშა ნავს „ბორეი-А“-ს, კიდევ 1000-ზე მეტ თანამედროვე ჯავშანტექნიკის და საარტილერიო იარაღის საშუალებებს, ЗРС С-400 „ტრიუმფის“ სადივიზიო კომპლექსებს, წყალქვეშა ნავებსა და წყალზედა ხომალდებს.

გამამხნევებელია, რომ აშშ და რუსეთის ფედერაცია თანხმდებიან, რომ ბირთვული ომის მოგება შეუძლებელია და არ უნდა მოხდეს. თუმცა რუსეთსა და ნატოს შორის გლობალური სამხედრო კონფლიქტის ვითარებაში ნატომ შეიძლება ბევრი რამ დააშავოს ჩვეულებრივი იარაღის გამოყენებით, თანაც ევროპასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში ერთდროულად.

როგორც არ უნდა განვითარდეს მოვლენები მომავალში, სახელმწიფო დეპარტამენტის ბრალდებითი რიტორიკა და ნატოს გენერალური მდივნის იენს სტოლტენბერგის განცხადებები „რუსეთთან არანაირი კომპრომისი არ უნდა იყოს“ სულისკვეთებით, ხელს არ უწყობს კონსტრუქციულ მოლაპარაკებებსა და მშვიდობის განმტკიცებას პლანეტაზე.

ამერიკელები ტექნოლოგიურად არ არიან მზად რუსეთთან ალიანსის გაფართოებისთვის საბრძოლველად. თუ 10-13 იანვრის მოლაპარაკებები შეერთებულ შტატებთან, ნატოსთან და ეუთოსთან ჩიხში აღმოჩნდება, რუსეთის ფედერაციის სამხედრო-ტექნიკური შესაძლებლობები აიძულებს „პარტნიორებს", მოუსმინონ მოსკოვის წინადადებებს, რომელმაც 21-ე საუკუნეში არაერთხელ დაადასტურა ძალიან ხისტად მოქმედების უნარი. ანტირუსული ეკონომიკური სანქციები დასავლეთს ვერ უშველის.

რუსეთის ფედერაცია იტოვებს სუვერენულ უფლებას, მიიღოს ცალმხრივი სამხედრო ზომები ეროვნული უსაფრთხოების დასაცავად. ამიტომ აშშ-სთვის და ნატოსთვის, როგორც ანატოლი ანტონოვმა თქვა, აუცილებელია და მიზანშეწონილია „უმოკლეს დროში“ გაიგონ და მიიღონ რუსეთის წინადადებები უსაფრთხოების შესახებ. ნატოსა და რუსეთს შორის სერიოზული უთანხმოებაა, თუმცა 12 იანვრის შეხვედრის შემდეგ ისინი ანახლებენ მისიის მუშაობას მოსკოვსა და ბრიუსელში.