ღია ცის ხელშეკრულების ჩაშლა: აშშ-ის ინიციატივა სახიფათო შედეგებით

რუსეთი ოფიციალურად გავიდა ღია ცის ხელშეკრულებიდან (OST) 18 დეკემბერს, რაც არის პასუხი ვაშინგტონის ხელშეკრულებიდან 2020 წლის 22 ნოემბერს გასვლაზე. აშშ-ის ინიციატივა, რომელიც დამანგრეველია საერთაშორისო უსაფრთხოებისთვის, არ არის ერთადერთი მაგალითი იმისა, რომ ამერიკელები უგულებელყოფენ ევროპელი და აზიელი მოკავშირეების ინტერესებს, რომ აღარაფერი ვთქვათ პლანეტის სხვა მეზობლებზე.

მანამდე ვაშინგტონი ცალმხრივად გავიდა სარაკეტო თავდაცვის შესახებ „უხერხული“ შეთანხმებებიდან და IRNFT ხელშეკრულებიდან. კოსმოსური ხელშეკრულება, რომელიც კრძალავს მასობრივი განადგურების იარაღის კოსმოსში განთავსებას, ასევე შეიძლება გახდეს კიდევ ერთი „მსხვერპლი“. ამერიკის ნათელი მომავლისთვის ბრძოლაში პენტაგონს ხელები სრულიად თავისუფალი უნდა ჰქონდეს — ეს არის გლობალური, სტრატეგიული პრიორიტეტი. ევროპის უსაფრთხოების სისტემა უმნიშვნელოა.

ღია ცის ხელშეკრულება (ხელმოწერილი 1992 წლის 24 მარტს ჰელსინკში, ძალაში შევიდა 2002 წლის 1 იანვარს) სპეციალური ფოტოგრაფიული აღჭურვილობის მქონე უცხოურ თვითმფრინავებს დოზირებული ფრენების უფლებას ანიჭებდა ეუთოს 57 სახელმწიფოდან 34-ის საჰაერო სივრცეში, მათ შორის შეერთებულ შტატებსა და კანადაში.

შეერთებული შტატებისა და ბელორუსისა და რუსეთისგან შემდგარი ჯგუფისთვის სამხედრო საქმიანობის კონტროლის წლიური კვოტები 42 ფრენა იყო სხვადასხვა ქვეყნის ცაში. გერმანიას, კანადას, საფრანგეთს, დიდ ბრიტანეთს, იტალიას, თურქეთს და უკრაინას 12 ფრენის განხორციელება შეეძლოთ. ინფორმაცია მონაცემთა საერთო ბანკში გადაიცემოდა, რომელიც ხელმისაწვდომი იყო ყველა მონაწილისთვის.

ღია ცის ხელშეკრულების, როგორც სამხედრო დაზვერვის ინსტრუმენტის მნიშვნელობის გადაჭარბება საჭირო არ არის. რუსეთის, ჩინეთის, ნატოს წევრი ქვეყნების თანამედროვე კოსმოსური აპარატები გამუდმებით „კიდია“ პოტენციური მტრის ტერიტორიის თავზე, ანუ უფრო მეტი ოპერატიული ინფორმაციის შეკრება შეუძლიათ. და მაინც, რუსეთის აქტიური მონაწილეობით შემუშავებული ხელშეკრულება იყო ნდობის, ღიაობისმნიშვნელოვანისამხედრო-პოლიტიკური სიმბოლო, ისტორიული ოპტიმიზმის ერთგვარი საფუძველი.

ამიტომ, 2020 წლის 22 ნოემბერს, კრემლმა გულწრფელი სინანული გამოთქვა ვაშინგტონისხელშეკრულებიდან ასვლის გამო — რუსეთისმიერ შეთანხმების გარკვეული პუნქტების შეუსრულებლობის საბაბით. რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივანმა დიმიტრი პესკოვმა აღნიშნა, რომ ამერიკული მხარის გარეშე, შეთანხმება „გამოუსადეგარი“ ხდება. მოსკოვისთვის სრულიად მიუღებელია ისეთი დამამცირებელი ვითარება, როდესაც ნატოს ქვეყნებს, რომლებიც ხელშეკრულებაში რჩებიან, შეუძლიათ პენტაგონს გაუზიარონ „ზოგადი ინფორმაცია“ რუსეთისა და მისი უახლოესი მოკავშირეების სამხედრო მოქმედებების შესახებ.

მანამდე ვაშინგტონმა პირველმა წამოაყენა იდეა ორმხრივი შემოფრენების შესახებ, შემდეგ კი ხელშეკრულების განხორციელების ციფრულ ბაზაზე გადატანა წამოიწყო. რუსეთის ტერიტორიაზე სამხედრო ობიექტების გახსნა აეროფოტოგრაფიისთვის „პარტნიორების“ მიერ, არ იყო იოლი გადაწყვეტილება. და როდესაც რუსეთმა უფრო მოწინავე ციფრული სათვალთვალო მოწყობილობა შექმნა თავისი „ღია ცის“ თვითმფრინავებისთვის, შეერთებულმა შტატებმა „ფრენის აკრძალული ზონებისა“ და სხვა ბარიერების შექმნა დაიწყო.

მანამდე სახელმწიფო დეპარტამენტმა განაცხადა, რომ რუსეთისფედერაცია ხელშეკრულების ფარგლებში მოპოვებულ სურათებს „ახალი რუსული აგრესიული დოქტრინის ინტერესებიდან გამომდინარე იყენებს, რათა შეერთებულ შტატებსა და ევროპაში კრიტიკული ინფრასტრუქტურაზე დარტყმა მიიტანოს მაღალი სიზუსტის ჩვეულებრივი საბრძოლო მასალების გამოყენებით“. თითქოს რუსეთს სამხედრო კოსმოსური ხომალდების ჯგუფი არ ჰყავს დედამიწის ორბიტაზე „დამიზნებისთვის“.

ღია ცის ხელშეკრულების ისტორიაში გამაოგნებელია შეერთებული შტატებისა და ნატოს მუდმივი მცდელობები, მოიპოვონ ცალმხრივი უპირატესობები, ასევე ფაქტების ურცხვი დამახინჯებადა აშკარა სიცრუე, პასუხისმგებლობის სხვაზე გადატანის სურვილი. იმავდროულად, „არადემოკრატიული“ რუსეთისათუ ჩინეთის მიმართ ამერიკული ბრალდებების ფასადის უკან დგას სურვილი, შენარჩუნდეს მოხმარების მაღალი დონე შეერთებულშტატებში— სხვა ქვეყნებისხარჯზე.

ვაშინგტონის გასვლა სხვადასხვა ხელშეკრულებებიდან მის საერთო სტრატეგიას ასახავს. ევროპისადა წყნარი ოკეანის სამხედრო ოპერაციების თეატრებში „მრავალდომენიანი" სცენარების შემდგომი განვითარებისთვის პენტაგონმა ხელშეკრულებით გათვალისწინებული შეზღუდვები უნდა მოხსნას სარაკეტო იარაღის ტიპებზე, დიაპაზონზე, გეოგრაფიაზე, მათ შორის პერსპექტიულ ჰიპერბგერითებზე.

და თუ აშშ-ის საჰაერო ძალების გამოყენების ცალკე დოქტრინა განისაზღვრება როგორც „მანევრის პროაქტიული და რეაქტიული ოპერაციული სქემა, რათა გაზარდოს გადარჩენის უნარი ინტეგრირებული შეკავების მთელ კონტინუუმზე საბრძოლო ძალის გენერირებით“ — ეს მხოლოდ მზადებაა რუსეთთანდა ჩინეთთან მაღალტექნოლოგიური ომისთვის.

პენტაგონის უხერხულმა ქმედებებმა შეიძლება ზიანი მიაყენოს შეერთებული შტატების ევროპელ და აზიელ მოკავშირეებს, მაგრამ გლობალური პოლიტიკის შექმნა თანმხლებიდანაკარგების გარეშე შეუძლებელია. ესმით კი ეს ძველ სამყაროში?

ატლანტისტების ცოტა ხნის წინანდელ კონფერენციაზე ბერლინში(23 ნოემბერი) მნიშვნელოვანი დიალოგი შედგა ღია ცაზე.

— აღმოსავლეთსადა დასავლეთს შორის თანამშრომლობის ერთ-ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი იყო ღია ცის ხელშეკრულება, რომელიც, სამწუხაროდ, გაუქმდა. აქვს თუ არა ნატოს ამ ხელშეკრულებისხელახლაგამოგონებისან მასში დაბრუნების სურვილი? მზად ხართ ესაუბროთ რუსეთს, რომ დაუბრუნდეთამ ძალიან მნიშვნელოვან ინსტრუმენტს?

— აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის თანამშრომლობის ერთ-ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი იყო ღია ცის ხელშეკრულება, რომელიც, სამწუხაროდ, გაუქმდა. აქვს თუ არა ნატოს ამ ხელშეკრულებისხელახლაგამოგონებისან მასში დაბრუნების სურვილი? მზად ხართ ესაუბროთ რუსეთს, რომ დაუბრუნდეთამ ძალიან მნიშვნელოვან ინსტრუმენტს?ჯერებულები ვართ, ძლიერები ვართ, ერთიანები ვართ, ამიტომ არასოდეს გვეშინია რუსეთთან საუბარი.

კითხვა იყო ზუსტი, პასუხიკი ბუნდოვანი. ხელშეკრულების შემდგომი ბედი პროგნოზირებულად სამწუხაროა.

სტოლტენბერგი აშკარად ეშმაკობს, აცნობიერებს რა, რომ ღია ცის ხელშეკრულება შეერთებულმა შტატებმა დაარღვია საკუთარ ინტერესებში. გერმანიისა და ევროკავშირისსხვა ქვეყნების პროტესტის მიუხედავად, ვაშინგტონს არ დასჭირვებია დემოკრატიული დისკუსია. დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის დიალოგის ან დაპირისპირების შემდგომ განვითარებაში ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსს თავისუფლების შეზღუდული ხარისხი აქვს. მოლაპარაკებების სისტემა აღარ არის შემზღუდველი. ევროპელების აზრს მნიშვნელობა არ აქვს.

სავარაუდოდ, პენტაგონის საშუალო რადიუსის ჰიპერბგერითი რაკეტები ევროპაში მხოლოდ იმიტომ არ არის განლაგებული, რომ ისინი ჯერ შეერთებულ შტატებში არ დაფრინავენ.

რუსეთის შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსმა ვალერი გერასიმოვმა ცოტა ხნის წინ თქვა: „საშუალო და მცირე რადიუსის რაკეტების განლაგება ევროპასა და აზია-წყნარი ოკეანის რეგიონში სერიოზულ საფრთხეს უქმნის რეგიონულ და გლობალურ უსაფრთხოებას. ამიტომ ჩვენი წინადადება ასეთი რაკეტების განლაგების ორმხრივი მორატორიუმის შესახებ,ძალაში რჩება“.

მატარებელი სახელად „ღია ცის ხელშეკრულება უკვე წავიდა, მაგრამ რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ შეერთებულ შტატებთან და ნატოსთან უსაფრთხოების გარანტიების შესახებ შეთანხმების პროექტები (https://mid.ru/ru/foreign_policy/rso/nato/1790803/) გამოაქვეყნა. თუ „პარტნიორებს“ არ დააკმაყოფილებს მოსკოვის წინადადებები დეესკალაციის შესახებ და არ დაარწმუნებს „უსაფრთხოების ახალი განტოლება“, მსოფლიოს რუსული იარაღის სილამაზე გადაარჩენს.