სამსონ ხონელი
კობა გვენეტაძის უწყებამ საქართველოში მოქმედი 15 კომერციული ბანკის საქმიანობის ფინანსური მაჩვენებლები გაასაჯაროვა. გაირკვა, რომ მიმდინარე წელი საბანკო სექტორმა მოგებით დაიწყო. კერძოდ, იანვრის თვეში კომერციული ბანკების მოგებამ 113,368 მილიონი ლარი შეადგინა, რაც წინა თვესთან შედარებით თითქმის 13 მილიონი ლარით, ხოლო გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით 17.3 მილიონი ლარით მეტია.
საბანკო სექტორში წლიდან წლამდე მზარდი შემოსავალი და მოგება მკითხველისთვის არახალია, თუმცა არ გამიკვირდება, ირონიული ტონით ბრძანოს − გაუჭირდებოდათ, თუ იცი?! მკითხველს საპასუხოდ შევახსენებ, რომ COVID-19-ის პანდემიის გამო გასული წელი საბანკო სექტორისთვის საკმაოდ რთული იყო. მხოლოდ მარტის თვეში ბანკებმა 943,1 მილიონი ლარი იზარალეს. მართალია, მომდევნო თვეებში კომერციული ბანკები ზარალზე არ გასულან, მაგრამ საბოლოო ჯამში 2020 წელი საბანკო სექტორმა 99,262 მილიონი ლარის მოგებით დაასრულა. შედარებისთვის: 2019 წლის ბოლოს ეს მაჩვენებელი 953,6 მილიონ ლარს შეადგენდა. სხვაობის დაანგარიშება თქვენთვის მომინდია...
დარწმუნებული ვარ, მკითხველს, პირველ რიგში, აინტერესებს, რა ცვლილებებია საკრედიტო პორტფელში, როგორია საპროცენტო განაკვეთების მერყეობის დინამიკა. მოგახსენებთ, რომ მიმდინარე წლის იანვარში, გასული წლის დეკემბერთან შედარებით, კომერციული ბანკების მიერ გაცემული სესხების მოცულობა 48,2 მილიონი ლარით შემცირდა და თებერვლის თვეს საბანკო სექტორი 38,17 მილიარდი ლარის მოცულობის საკრედიტო პორტფელით შეხვდა. საანგარიშო პერიოდში საკრედიტო პორტფელის ლარიზაციის კოეფიციენტი 44,14 პროცენტს შეადგენდა. მიმდინარე წლის იანვარში, წინა თვესთან შედარებით, საპროცენტო განაკვეთი თითქმის ყველა საკრედიტო პროდუქტზე გაიზარდა. კერძოდ, გაძვირდა როგორც ავტოსესხი, ისე სალომბარდო, სამომხმარებლო, უძრავი ქონების შესაძენად თუ რემონტისთვის გაცემული იპოთეკური სესხები. რატომ?
საბანკო ასოციაციის პრეზიდენტის ალექსანდრე ძნელაძის შეფასებით, საბანკო კრედიტებზე საპროცენტო განაკვეთის ზრდა COVID-19-ის პანდემიით გამოწვეული ეკონომიკური კრიზისის შედეგია და ცალსახად დაკავშირებულია ნეგატიური მოლოდინებისა და რისკების მატებასთან.
საბანკო ასოციაციის ხელმძღვანელი მიგვანიშნებს, რომ ვადაგადაცილებული სესხების წილის ზრდას თავად ეროვნული ბანკი ელის. მისივე თქმით, უახლოეს ორ-სამ თვეში ვითარება უნდა შეიცვალოს.
„იმედია, შეზღუდვების მოხსნის პარალელურად მაქსიმალური აქტივობა იქნება. შარშან, ზაფხულის პერიოდშიც დასტაბილურდა სესხებზე საპროცენტო განაკვეთი და ბაზარზე ამ კუთხით შემცირების ტენდენცია იყო. წელსაც მოლოდინი გვაქვს, რომ პირველი კვარტლის შემდეგ საპროცენტო განაკვეთები დაიკლებს“, − განაცხადა ალექსანდრე ძნელაძემ.
გამართლდება თუ არა ეს ვარაუდი – დრო გვიჩვენებს, თუმცა უკვე დღეს საკამათო არ არის, რომ ეკონომიკურ საქმიანობაზე დაწესებული შეზღუდვების მოხსნასთან ერთად განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ბიზნესის დაკრედიტებას. საინტერესოა, საანგარიშო პერიოდში როგორი იყო ბიზნესის ცალკეულ მიმართულებებზე სესხების გაცემის დინამიკა.
მიმდინარე წლის იანვარში, გასული წლის დეკემბერთან შედარებით, ანუ სულ რაღაც ერთი თვის განმავლობაში, არც მეტი, არც ნაკლები, 36,1 მილიონი ლარით შემცირდა სოფლის მეურნეობის, მეტყევეობისა და თევზჭერის მიმართულების დაკრედიტების მოცულობა და ის 13,57 მილიონ ლარს შეადგენს. უცხოურ ვალუტაში გაცემული სესხები კი ამ მიმართულებით 7,68 მილიონი ლარით არის შემცირებული და 5,07 მილიონ ლარს შეადგენს. ასევე შემცირდა მრეწველობის დაკრედიტებაც – ლარში 105,36 მილიონი ლარით, ხოლო უცხოურ ვალუტაში – 75,01 მილიონი ლარით. საანგარიშო პერიოდში ამ მიმართულებით გაცემული სესხების ჯამური მოცულობა ეროვნულ ვალუტაში 219,6 მილიონ ლარს, ხოლო უცხოურ ვალუტაში 222,1 მილიონ ლარს შეადგენს. მშენებლობის დაკრედიტება ეროვნულ ვალუტაში 58,7 მილიონი ლარით შემცირდა და 49,06 ლარი შეადგინა, ხოლო უცხოური ვალუტაში გაცემული სესხები 78,7 მილიონი ლარით შემცირდა და 89,8 მილიონ ლარს შეადგენს.
ვაჭრობის მიმართულებით ეროვნულ ვალუტაში გაცემული სესხები 80,8 მილიონი ლარით 241,6 მილიონ ლარამდე შემცირდა, ხოლო უცხოურ ვალუტაში დაკრედიტება 241,6 მილიონი ლარით შემცირდა და 131,2 მილიონი ლარი შეადგინა. ციფრებით მკითხველს აღარ გადავღლი და ვიტყვი, რომ შემცირებულია სასტუმროებისა და რესტორნების, ტრანსპორტისა და კავშირგაბმულობის, ფინანსური შუამავლობის, განათლების, ჯანდაცვისა და სოციალური მომსახურების დაკრედიტება. ჯამურად ბიზნეს-დაკრედიტების მოცულობა 2021 წლის იანვარში, გასული წლის დეკემბერთან შედარებით, ეროვნულ ვალუტაში 520,7 მილიონი, ხოლო უცხოურ ვალუტაში 527,8 მილიონი ლარით შემცირდა.
ექსპერტ-ანალიტიკოსთა შეფასებით, როგორც წესი, დაკრედიტებისა და ფინანსური აქტივობის მიმართულებით იანვრისა და თებერვლის თვეები ყველაზე ნაკლებად აქტიურია, შესაბამისად, ამ შედეგის ერთ-ერთ გამომწვევ მიზეზადაც სწორედ ეს შეიძლება ჩაითვალოს. დეკემბრისგან განსხვავებით, დაკრედიტების მოცულობებში დიდი სხვაობაც ამავე მიზეზითაა გამოწვეული. რეალურად გასული წლის ყველაზე შედეგიან თვეს ვადარებთ მიმდინარე წლის პასიურ თვეს.
აქვე მკითხველის ყურადღებას კიდევ ერთ გარემოებაზე გავამახვილებ: მიუხედავად იმისა, რომ საანგარიშო პერიოდში ბიზნეს-საქმიანობის უკლებლივ ყველა მიმართულებით დაკრედიტების მოცულობა შემცირდა, ცალკეული მიმართულებების მიხედვით განსხვავებული იყო საშუალო საპროცენტო განაკვეთის დინამიკა. კერძოდ, მრეწველობის, მშენებლობის, ტრანსპორტისა და კავშირგაბმულობის, განათლების, სასტუმროებისა და რესტორნების, ვაჭრობის, ფინანსური შუამავლობის, ჯანდაცვისა და სოციალური მომსახურებისა თუ უძრავი ქონებით ოპერაციების დასაფინანსებლად ეროვნულ ვალუტაში გაცემული სესხების საშუალო საპროცენტო განაკვეთი გაიზარდა, ხოლო სოფლის მეურნეობის, მეტყევეობის, თევზჭერის მიმართულებით შემცირდა.
საინტერესოა, რა ტენდენცია გამოიკვეთა უცხოური ვალუტით დაკრედიტებისას. ჯანდაცვისა და სოციალური მომსახურების, მრეწველობის, უძრავი ქონებით ოპერაციების და განათლების მიმართულებით უცხოურ ვალუტაში გაცემული კრედიტების საშუალო საპროცენტო განაკვეთი გაიზარდა. ამავე ვალუტაში სოფლის მეურნეობის, მეტყევეობის, თევზჭერის, მშენებლობის, ვაჭრობის, სასტუმროებისა და რესტორნების, ტრანსპორტის და კავშირგაბმულობის, ფინანსური შუამავლობის დაკრეტიტებისას საშუალო საპროცენტო განაკვეთი შემცირდა. ასე რომ, ახლა თავად გადაწყვიტეთ, რა მიმართულებით აპირებთ ბიზნეს-საქმიანობის დაწყებას, თუმცა არ დაგავიწყდეთ, რომ არაფერია უფრო მარადიული, ვიდრე ცვალებადობა.
შესაბამისად, სესხებზე საპროცენტო განაკვეთებიც ცვალებადია და თუ დღეს კომერციული ბანკები განათლებას უფრო იაფად აკრედიტებენ, ვიდრე ვაჭრობას, ხვალ შესაძლოა პირიქით იყოს. დავძენ, რომ ლარში ბიზნეს-სესხების საშუალო საპროცენტო განაკვეთი 11,54 პროცენტიდან 12,09 პროცენტამდე გაიზარდა, ხოლო უცხოურ ვალუტაში 7,13 პროცენტიდან 6,97 პროცენტამდე შემცირდა.
საკრედიტო პორტფელისგან განსხვავებით, მართალია, მცირედით, 0.72 პროცენტით გაიზარდა საბანკო დეპოზიტების მოცულობა – საანგარიშო პერიოდში 34,88 მილიარდი ლარი შეადგინა. საბანკო დეპოზიტების ლარიზაციის კოეფიციენტი 38,55 პროცენტია. მართალია, ეს საანგარიშო პერიოდს არ ეხება, მაგრამ საბანკო სექტორის ნაწილმა მომხმარებლებს დოლარში განთავსებულ დეპოზიტებზე საპროცენტო განაკვეთის შემცირების შესახებ აცნობა. ანაბრებზე დარიცხული სარგებელი მომხმარებლებს აპრილიდან შეუმცირდებათ. საბანკო ასოციაციის პრეზიდენტი განმარტავს, რომ საპროცენტო განაკვეთის ცვლილება მაქსიმუმ 1 პროცენტი შეიძლება იყოს.
„ანაბრებზე არის მიზერული 0.25-პროცენტიანი ან მაქსიმუმ 1-პროცენტიანი ცვლილება. მინდა აღვნიშნო, რომ ეს პროცესი ამ ეტაპზე არ არის სისტემური ხასიათის და ანაბარზე სარგებლის მოცულობა ყველა ბანკს არ შეუმცირებია. საქმე გვაქვს კონკრეტულ გადაწყვეტილებებთან, რაც გამოწვეულია შედარებით მაღალი ლიკვიდობით უცხოურ ვალუტაში და შეზღუდვებით, რის გამოც თანხის უცხოურ ვალუტაში დაბანდება ბევრად უფრო პრობლემურია, ვიდრე ეროვნულ ვალუტაში“, − აცხადებს საბანკო ასოციაციის პრეზიდენტი ალექსანდრე ძნელაძე.
მისი თქმით, უცხოურ ვალუტაში სადეპოზიტო მიმართულებით პროცენტების შემცირება მოსალოდნელი იყო, თუმცა კრიზისმა პროცესს კიდევ უფრო ხელი შეუწყო.
და, ბოლოს, გასული წლის დეკემბერთან შედარებით, საპროცენტო შემოსავლები 14 მილიონი ლარით შემცირდა და მისი მოცულობა 367,56 მილიონ ლარს შეადგენს, გაზრდილია სხვა და არასაპროცენტო შემოსავლები, ზრდის მოცულობა ჯამურად 3 მილიონი ლარია. ამავე დროს საბანკო სექტორმა საკონვერსიო ოპერაციებიდან 13,4 მილიონი ლარი იზარალა.
სულ ეს არის. რაც შეეხება ზოგად შეფასებას, როგორც ანალიტიკოსები აღნიშნავენ, COVID-19-ის პანდემიის მიუხედავად, საბანკო სექტორმა წელი აქტიურად დაიწყო და ეკონომიკის შემდგომი ზრდისა თუ სტიმულირებისათვის ამ ტემპის შენარჩუნება მნიშვნელოვანი ფაქტორი იქნება. დავძენ, ძნელია ანალიტიკოსების ამ მოსაზრებას არ დაეთანხმო, თუმცა შეგვიძლია მივანიშნოთ, რომ თავად საბანკო სექტორის სტაბილურობის ხარისხს დიდწილად სწორედ ეკონომიკური ზრდის ტემპი განაპირობებს...