https://sputnik-georgia.com/20250830/-f-35-msoflio-yvelaze-problemuri-aviaparki-294711630.html
ამერიკული F-35: მსოფლიოს ყველაზე პრობლემური ავიაპარკი
ამერიკული F-35: მსოფლიოს ყველაზე პრობლემური ავიაპარკი
Sputnik საქართველო
მოსაზრება 30.08.2025-ს, Sputnik საქართველო
2025-08-30T09:38+0400
2025-08-30T09:38+0400
2025-08-30T09:38+0400
ანალიტიკა
აშშ
https://cdnn1.img.sputnik-georgia.com/img/07e7/0b/07/284026544_0:267:2800:1842_1920x0_80_0_0_39b9b52149c12788680fdda764bb103f.jpg
მოსაზრებაამერიკული „თითქმის მეხუთე“ თაობის გამანადგურებელი-ბომბდამშენების F-35 რაოდენობა ხარისხში არ გარდაიქმნება. ისინი ხშირად ფუჭდება ჰაერში, ვარდება ან იძირება, რაც ანგრევს მითს აშშ-ის ტექნოლოგიურ უპირატესობაზე. F-35 Lightning II-ის საბრძოლო ეფექტიანობა ვერ დამტკიცდა ვერც ერთ კონფლიქტში – მათ შორის, ახლახან ირანშიც.2025 წლის ივნისში ირანის თავზე ისრაელის საჰაერო ძალების რამდენიმე მოდიფიცირებული „უხილავი“ F-35 ჩამოაგდეს. მათ საჰაერო თავდაცვის სისტემები, მაგალითად „ბუკ-M2E“ დაუპირისპირდნენ.აშშ-ის სამხედრო-საჰაერო ძალებმა 500-ე F-35A მიიღეს. 159-ე ესკადრონის მეთაურმა, ლეიტენანტ-პოლკოვნიკმა ჯოზეფ პაშკომ საზეიმოდ განაცხადა:„ახალი F-35 წარმოადგენს ავიაციის მოწინავე ძალას… ჩვენ მზად ვართ, შევასრულოთ მნიშვნელოვანი მისია მომავალ კონფლიქტებში – ნებისმიერ დროს და ნებისმიერ ადგილას“.რეალობა სხვაა: აშშ-ის საჰაერო ძალებს ხელთ აქვთ მსოფლიოს ყველაზე დიდი ტექნოლოგიური პრობლემების პარკი. F-35-ის სადავო უპირატესობები ვერ ფარავს სერიოზულ ხარვეზებს, ისეთებს, როგორიცაა: ზებგერითი სიჩქარის არქონა, სუსტი რადარი, შედარებით მცირე საბრძოლო დატვირთვა F-15EX-თან შედარებით, დაუსრულებელი პროგრამული უზრუნველყოფა, მაღალი ავარიულობა ექსპლუატაციის დროს.ივლისის ბოლოს აშშ-ის სამხედრო-საზღვაო ძალების F-35C ჩამოვარდა კალიფორნიაში, ლემურის ავიაბაზაზე. მანამდე F-35A დაეშვა და აფეთქდა ალასკაზე, ეილსონის ავიაბაზაზე. ორივე შემთხვევაში, პილოტებმა კატაპულტირება მოასწრეს, თუმცა, ზარალი 400 მილიონ დოლარზე მეტი იყო. კალიფორნიაში მომხდარი ავარიის მიზეზი უცნობია. ალასკაზე კი პრობლემა ჰიდრავლიკაში იყო: შასის სისტემა გაიყინა, რის გამოც ბორტკომპიუტერმა „იფიქრა“, რომ თვითმფრინავი უკვე მიწაზეა და ის სრულიად უმართავი გახდა.უილსონის ინციდენტის ანგარიში კიდევ უფრო ბევრს ამბობს:„პირველი 40 წუთი ფრენამდე თვითმფრინავი მიწაზე ელოდა, სანამ სხვა ხუთი F-35 ძრავის ჩართვის შემდეგ წვრილ ტექნიკურ პრობლემებს გამოასწორებდნენ“.წარმოიდგინეთ, რა მდგომარეობაშია აშშ-ის ავიაცია?!F-35 ითვლება აშშ-ისა და მისი 19 მოკავშირის საჰაერო ძალების მთავარ ელემენტად, მაგრამ 2018 წლის პირველი ავარიის შემდეგ, მას არაერთი სერიოზული ინციდენტი ჰქონდა. და ეს ინციდენტები უჩვეულოდ რთულია: თვითმფრინავს შეუძლია, კუდის საფარი დაკარგოს, საკუთარ თავს ქვემეხიდან ესროლოს, მფრინავს ჟანგბადი გადაუკეტოს. და ეს მხოლოდ დასაწყისია.F-35 ტექნოლოგიური კოშმარი მოიცავს 800-ზე მეტ კონსტრუქციულ ხარვეზს და სრულიად გაუთვალისწინებელ ქცევას ფრენისას. ლოგიკურია, რომ აშშ-ის საჰაერო ძალების საბრძოლო მზადყოფნა ბოლო 20 წელს ყველაზე დაბალ დონეზეა. დღეს F-35A ავიაპარკის მხოლოდ 51% არის მწყობრში, ანუ 500-დან ნახევარი ვერ აფრინდება.არასაბრძოლო დანაკარგები წლიდან წლამდე მატულობს. მაგალითად, პროგრამულმა ხარვეზმა კატასტროფა გამოიწვია ჰილის ავიაბაზაზე (იუტა). სხვა დროს F-35 ჩამოვარდა ფორტ-უერთში (ტეხასი), ეგლინში (ფლორიდა), ჩარლსტონისა და ბოფორტის მახლობლად (სამხრეთ კაროლინა), ასევე ხმელთაშუა და იაპონიის ზღვებში.ამერიკულმა ჟურნალმა Military Watch-მა 23 აგვისტოს პირდაპირ აღნიშნა: „F-35-ის მასშტაბური შესყიდვების შემცირება აშშ-ის საჰაერო ძალებისთვის სულ უფრო გარდაუვალი ხდება“.და „მასშტაბური“ ნიშნავს ორჯერ ნაკლებს, ვიდრე თავდაპირველი გეგმა იყო, რომელიც 1700 F-35A-ის განლაგებას ითვალისწინებდა.ამ „ტექნიკის სასწაულის“ შექმნაზე დახარჯული თანხა – დაახლოებით 1,7 ტრილიონი დოლარი – ვერასოდეს ამოიღებს ხარჯებს, თუნდაც მოკავშირეების მონაწილეობით.ბრიტანელი მფრინავები „მოლნიის“ დანახვაზეც კი იმედგაცრუებაში ვარდებიან.15 ივნისს ავიამზიდ „პრინცი უელსის“ ერთ-ერთმა F-35B-მ ინდოეთის სამხრეთში იძულებითი დაშვება განახორციელა და საბოლოოდ გამოუსწორებელი აღმოჩნდა. მეორე ბრიტანული F-35B 10 აგვისტოს, გაუმართაობის გამო, იძულებით დაჯდა იაპონიის სამხრეთ-დასავლეთში და იქვე ელოდება სათადარიგო ნაწილებს. უნდა აღინიშნოს, რომ მოკლე ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლისა და ვერტიკალური დაშვების შესაძლებლობა F-35B-ს ყველაზე ძვირადღირებულ ვარიანტად აქცევს. და მხოლოდ ერთი თვითმფრინავის დაკარგვა 2021 წლის შემოდგომაზე ლონდონს 256 მილიონი დოლარი დაუჯდა.სამხრეთ კორეამ ადრე შეიძინა აშშ-სგან 40 ერთეული F-35 - 6,4 მილიარდ დოლარად და მიიღო მთელი რიგი სერიოზული პრობლემები. კერძოდ, „უხილავები“ ფაქტობრივად ვერ დაფრინავენ, მცირე დროში დაფიქსირდა 172 შემთხვევა, როცა F-35 უბრალოდ ვერ აფრინდა. ხოლო, როდესაც აფრენენ – ეს მხოლოდ წელიწადში 12 დღეა, დანარჩენი დრო კი სერვისზე მიდის, რაც უზარმაზარ ხარჯებთანაა დაკავშირებული.ამ ტექნოლოგიური ქაოსის ფონზე, საფრანგეთის, გერმანიისა და ესპანეთის ლიდერები სერიოზულად ფიქრობენ ერთობლივ პროექტზე Future Combat Air System. გადაწყვეტილება 2025 წლის ბოლომდე უნდა იქნეს მიღებული. ესპანეთმა და ინდოეთმა უკვე ოფიციალურად თქვეს უარი F-35-ის შეძენაზე. ამერიკული „მოლნიები“ ისტორიაში გადადიან – იქ, სადაც რეკლამა და გაყიდვა აშშ-ში უკეთესად იციან, ვიდრე რეალური ლიდერობა მაღალტექნოლოგიურ ავიაციაში.რამდენიმე ფაქტი საბრძოლო შესაძლებლობების შესადარებლად:გარდა ამისა, Су-57 – ერთადერთი მეხუთე თაობის გამანადგურებელია მსოფლიოში, რომელსაც უკვე აქვს წარმატებული საბრძოლო გამოცდილება. მის არსენალშია უახლესი დიდი მანძილის რაკეტები, რომლებითაც აქამდე მხოლოდ სტრატეგიული ავიაციის თვითმფრინავები (Ту-160 და Ту-95МС) იყვნენ აღჭურვილი. სიჩქარე, უხილავობა და ჰიპერბგერითი რაკეტების („ჰაერი–ჰაერი“) Р-37М გამოყენების შესაძლებლობა (ფრენის მანძილი – 400 კმ-მდე) Су-57-ს აბსოლუტურად მიუწვდომელს ხდის მეხუთე თაობის სხვა გამანადგურებლებისთვის.ამერიკული F-35 კი სიჩქარის 1 მაჰამდე აჩქარებისას კარგავს უხილავობას, რაც ნიშნავს, რომ ფარული და მოულოდნელი დარტყმის შესაძლებლობა ქრება.„მოლნიისთვის“ აუცილებელია უფრო ძლიერი ძრავა და ახალი პროგრამული უზრუნველყოფა – რომლებიც არ არსებობს. მიუხედავად იმისა, რომ F-35 Lightning II-ს პროექტში მეხუთე თაობის სტანდარტები ვერ იქნა მიღწეული, Lockheed Martin-ის წარმომადგენლები გეგმავენ F-35-ის „მეექვსე თაობის“ გამანადგურებლად გადაქცევას.სასწაულები არ ხდება. „არაფერი არაფრისგან არ იქმნება“ (შექსპირი).
აშშ
Sputnik საქართველო
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2025
ალექსანდრ ხროლენკო
https://cdnn1.img.sputnik-georgia.com/img/24880/30/248803088_89:-1:630:541_100x100_80_0_0_f4b726e92ca45ca5f1fcf1b3c7d36b96.jpg
ალექსანდრ ხროლენკო
https://cdnn1.img.sputnik-georgia.com/img/24880/30/248803088_89:-1:630:541_100x100_80_0_0_f4b726e92ca45ca5f1fcf1b3c7d36b96.jpg
ახალი ამბები
ka_KA
Sputnik საქართველო
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik საქართველო
media@sputniknews.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
ალექსანდრ ხროლენკო
https://cdnn1.img.sputnik-georgia.com/img/24880/30/248803088_89:-1:630:541_100x100_80_0_0_f4b726e92ca45ca5f1fcf1b3c7d36b96.jpg
ანალიტიკა, აშშ
ამერიკული „თითქმის მეხუთე“ თაობის გამანადგურებელი-ბომბდამშენების F-35 რაოდენობა ხარისხში არ გარდაიქმნება. ისინი ხშირად ფუჭდება ჰაერში, ვარდება ან იძირება, რაც ანგრევს მითს აშშ-ის ტექნოლოგიურ უპირატესობაზე. F-35 Lightning II-ის საბრძოლო ეფექტიანობა ვერ დამტკიცდა ვერც ერთ კონფლიქტში – მათ შორის, ახლახან ირანშიც.
2025 წლის ივნისში ირანის თავზე ისრაელის საჰაერო ძალების რამდენიმე მოდიფიცირებული „უხილავი“ F-35 ჩამოაგდეს. მათ საჰაერო თავდაცვის სისტემები, მაგალითად „ბუკ-M2E“ დაუპირისპირდნენ.
აშშ-ის სამხედრო-საჰაერო ძალებმა 500-ე F-35A მიიღეს. 159-ე ესკადრონის მეთაურმა, ლეიტენანტ-პოლკოვნიკმა ჯოზეფ პაშკომ საზეიმოდ განაცხადა:
„ახალი F-35 წარმოადგენს ავიაციის მოწინავე ძალას… ჩვენ მზად ვართ, შევასრულოთ მნიშვნელოვანი მისია მომავალ კონფლიქტებში – ნებისმიერ დროს და ნებისმიერ ადგილას“.
რეალობა სხვაა: აშშ-ის საჰაერო ძალებს ხელთ აქვთ მსოფლიოს ყველაზე დიდი ტექნოლოგიური პრობლემების პარკი. F-35-ის სადავო უპირატესობები ვერ ფარავს სერიოზულ ხარვეზებს, ისეთებს, როგორიცაა: ზებგერითი სიჩქარის არქონა, სუსტი რადარი, შედარებით მცირე საბრძოლო დატვირთვა F-15EX-თან შედარებით, დაუსრულებელი პროგრამული უზრუნველყოფა, მაღალი ავარიულობა ექსპლუატაციის დროს.
ივლისის ბოლოს აშშ-ის სამხედრო-საზღვაო ძალების F-35C ჩამოვარდა კალიფორნიაში, ლემურის ავიაბაზაზე. მანამდე F-35A დაეშვა და აფეთქდა ალასკაზე, ეილსონის ავიაბაზაზე. ორივე შემთხვევაში, პილოტებმა კატაპულტირება მოასწრეს, თუმცა, ზარალი 400 მილიონ დოლარზე მეტი იყო. კალიფორნიაში მომხდარი ავარიის მიზეზი უცნობია. ალასკაზე კი პრობლემა ჰიდრავლიკაში იყო: შასის სისტემა გაიყინა, რის გამოც ბორტკომპიუტერმა „იფიქრა“, რომ თვითმფრინავი უკვე მიწაზეა და ის სრულიად უმართავი გახდა.
უილსონის ინციდენტის ანგარიში კიდევ უფრო ბევრს ამბობს:
„პირველი 40 წუთი ფრენამდე თვითმფრინავი მიწაზე ელოდა, სანამ სხვა ხუთი F-35 ძრავის ჩართვის შემდეგ წვრილ ტექნიკურ პრობლემებს გამოასწორებდნენ“.
წარმოიდგინეთ, რა მდგომარეობაშია აშშ-ის ავიაცია?!
F-35 ითვლება აშშ-ისა და მისი 19 მოკავშირის საჰაერო ძალების მთავარ ელემენტად, მაგრამ 2018 წლის პირველი ავარიის შემდეგ, მას არაერთი სერიოზული ინციდენტი ჰქონდა. და ეს ინციდენტები უჩვეულოდ რთულია: თვითმფრინავს შეუძლია, კუდის საფარი დაკარგოს, საკუთარ თავს ქვემეხიდან ესროლოს, მფრინავს ჟანგბადი გადაუკეტოს. და ეს მხოლოდ დასაწყისია.
F-35 ტექნოლოგიური კოშმარი მოიცავს 800-ზე მეტ კონსტრუქციულ ხარვეზს და სრულიად გაუთვალისწინებელ ქცევას ფრენისას. ლოგიკურია, რომ აშშ-ის საჰაერო ძალების საბრძოლო მზადყოფნა ბოლო 20 წელს ყველაზე დაბალ დონეზეა. დღეს F-35A ავიაპარკის მხოლოდ 51% არის მწყობრში, ანუ 500-დან ნახევარი ვერ აფრინდება.
არასაბრძოლო დანაკარგები წლიდან წლამდე მატულობს. მაგალითად, პროგრამულმა ხარვეზმა კატასტროფა გამოიწვია ჰილის ავიაბაზაზე (იუტა). სხვა დროს F-35 ჩამოვარდა ფორტ-უერთში (ტეხასი), ეგლინში (ფლორიდა), ჩარლსტონისა და ბოფორტის მახლობლად (სამხრეთ კაროლინა), ასევე ხმელთაშუა და იაპონიის ზღვებში.
ამერიკულმა ჟურნალმა Military Watch-მა 23 აგვისტოს პირდაპირ აღნიშნა: „F-35-ის მასშტაბური შესყიდვების შემცირება აშშ-ის საჰაერო ძალებისთვის სულ უფრო გარდაუვალი ხდება“.
და „მასშტაბური“ ნიშნავს ორჯერ ნაკლებს, ვიდრე თავდაპირველი გეგმა იყო, რომელიც 1700 F-35A-ის განლაგებას ითვალისწინებდა.
ამ „ტექნიკის სასწაულის“ შექმნაზე დახარჯული თანხა – დაახლოებით 1,7 ტრილიონი დოლარი – ვერასოდეს ამოიღებს ხარჯებს, თუნდაც მოკავშირეების მონაწილეობით.
ბრიტანელი მფრინავები „მოლნიის“ დანახვაზეც კი იმედგაცრუებაში ვარდებიან.15 ივნისს ავიამზიდ „პრინცი უელსის“ ერთ-ერთმა F-35B-მ ინდოეთის სამხრეთში იძულებითი დაშვება განახორციელა და საბოლოოდ გამოუსწორებელი აღმოჩნდა. მეორე ბრიტანული F-35B 10 აგვისტოს, გაუმართაობის გამო, იძულებით დაჯდა იაპონიის სამხრეთ-დასავლეთში და იქვე ელოდება სათადარიგო ნაწილებს. უნდა აღინიშნოს, რომ მოკლე ასაფრენ-დასაჯდომი ზოლისა და ვერტიკალური დაშვების შესაძლებლობა F-35B-ს ყველაზე ძვირადღირებულ ვარიანტად აქცევს. და მხოლოდ ერთი თვითმფრინავის დაკარგვა 2021 წლის შემოდგომაზე ლონდონს 256 მილიონი დოლარი დაუჯდა.
სამხრეთ კორეამ ადრე შეიძინა აშშ-სგან 40 ერთეული F-35 - 6,4 მილიარდ დოლარად და მიიღო მთელი რიგი სერიოზული პრობლემები. კერძოდ, „უხილავები“ ფაქტობრივად ვერ დაფრინავენ, მცირე დროში დაფიქსირდა 172 შემთხვევა, როცა F-35 უბრალოდ ვერ აფრინდა. ხოლო, როდესაც აფრენენ – ეს მხოლოდ წელიწადში 12 დღეა, დანარჩენი დრო კი სერვისზე მიდის, რაც უზარმაზარ ხარჯებთანაა დაკავშირებული.
ამ ტექნოლოგიური ქაოსის ფონზე, საფრანგეთის, გერმანიისა და ესპანეთის ლიდერები სერიოზულად ფიქრობენ ერთობლივ პროექტზე Future Combat Air System. გადაწყვეტილება 2025 წლის ბოლომდე უნდა იქნეს მიღებული. ესპანეთმა და ინდოეთმა უკვე ოფიციალურად თქვეს უარი F-35-ის შეძენაზე. ამერიკული „მოლნიები“ ისტორიაში გადადიან – იქ, სადაც რეკლამა და გაყიდვა აშშ-ში უკეთესად იციან, ვიდრე რეალური ლიდერობა მაღალტექნოლოგიურ ავიაციაში.
რამდენიმე ფაქტი საბრძოლო შესაძლებლობების შესადარებლად:
მოდერნიზებული F-35 უკვე იტევს არა ოთხს, არამედ ექვს მართვად რაკეტას AIM-120.
ჩინური J-20 – რვა ასეთ რაკეტას.
გარდა ამისა, Су-57 – ერთადერთი მეხუთე თაობის გამანადგურებელია მსოფლიოში, რომელსაც უკვე აქვს წარმატებული საბრძოლო გამოცდილება. მის არსენალშია უახლესი დიდი მანძილის რაკეტები, რომლებითაც აქამდე მხოლოდ სტრატეგიული ავიაციის თვითმფრინავები (Ту-160 და Ту-95МС) იყვნენ აღჭურვილი. სიჩქარე, უხილავობა და ჰიპერბგერითი რაკეტების („ჰაერი–ჰაერი“) Р-37М გამოყენების შესაძლებლობა (ფრენის მანძილი – 400 კმ-მდე) Су-57-ს აბსოლუტურად მიუწვდომელს ხდის მეხუთე თაობის სხვა გამანადგურებლებისთვის.
ამერიკული F-35 კი სიჩქარის 1 მაჰამდე აჩქარებისას კარგავს უხილავობას, რაც ნიშნავს, რომ ფარული და მოულოდნელი დარტყმის შესაძლებლობა ქრება.
„მოლნიისთვის“ აუცილებელია უფრო ძლიერი ძრავა და ახალი პროგრამული უზრუნველყოფა – რომლებიც არ არსებობს. მიუხედავად იმისა, რომ F-35 Lightning II-ს პროექტში მეხუთე თაობის სტანდარტები ვერ იქნა მიღწეული, Lockheed Martin-ის წარმომადგენლები გეგმავენ F-35-ის „მეექვსე თაობის“ გამანადგურებლად გადაქცევას.
სასწაულები არ ხდება. „არაფერი არაფრისგან არ იქმნება“ (შექსპირი).
