მოსაზრება: რუსეთი დასავლეთის ოცნებებს ანგრევს — რატომ არ იმოქმედა სანქციებმა
18:00 01.12.2023 (განახლებულია: 23:01 01.12.2023)
© photo: Sputnik / Alexei Kudenko
/ გამოწერა
ვადიმ პავლოვი
ამ კვირაში ამერიკულმა გამოცემა Politico-მ რუსეთის ფედერაციის ცენტრალური ბანკის თავმჯდომარე ელვირა ნაბიულინა იმ 28 ადამიანის სიაში შეიყვანა, რომლებიც მომავალ წელს "ევროპის პოლიტიკურ ცხოვრებას ჩამოაყალიბებენ". რუსეთის ცენტრალური ბანკის ხელმძღვანელმა პირველი ადგილი დაიკავა კატეგორიაში "დამანგრევლები" - მასში შედიოდნენ ადამიანები, რომლებმაც რადიკალურად შეცვალეს დარგი ან პროფესია.
ელვირა ნაბიულინა Politico-ს რეიტინგში ლიდერობდა რუსეთის ეკონომიკის გაძლიერებისა და დასავლეთის უპრეცედენტო სანქციების შედეგების თავიდან აცილებაში შეტანილი წვლილისთვის. რა როლი ითამაშა რუსეთის ბანკმა რუსეთის ეკონომიკის „გადარჩენაში“ და სანქციების ზეწოლისთვის წარმატებულ წინააღმდეგობაში, ექსპერტებისგან შეიტყობთ.
უპრეცედენტო წნეხის წინაშე
2022 წელს მთავრობისა და რუსეთის ბანკის საგანგებო კოორდინირებულმა ქმედებებმა სანქციების შედეგების შესაჩერებლად ერთმანეთი შეავსეს და მთლიანობაში ნამდვილად გადაარჩინეს ეკონომიკა, ამბობს „ფინამის“ მაკროეკონომიკური ანალიზის დეპარტამენტის ხელმძღვანელი ოლგა ბელენკაია.
„სწორედ რუსეთის ბანკზე იყო დიდწილად დამოკიდებული ეკონომიკაში ბაზრის რეგულირების მაქსიმალური მოცულობის შენარჩუნება მიმდინარე პირობებში - ეს მნიშვნელოვანია, პირველ რიგში, სტრატეგიული პერსპექტივის თვალსაზრისით”, — თქვა ექსპერტმა.
მისი თქმით, მაკროეკონომიკური პოლიტიკის ადაპტაციის ზომები რეგულარულად მიიღება სიტუაციიდან გამომდინარე - რუსეთზე უპრეცედენტო სანქციების ზეწოლის დაწყების შემდეგ, ცენტრალური ბანკი იძულებული გახდა, გადასულიყო მაღალი ძირითადი განაკვეთების პოლიტიკაზე, რათა შეეზღუდა მზარდი პრო-ინფლაციური გავლენა, სახელმწიფო ხარჯები, დაკრედიტების ზრდის მაღალი ტემპები და დეფიციტური შრომის ბაზარი.
„საკვანძო განაკვეთის მკვეთრმა ზრდამ, გარე ექსპორტის პირობების გარკვეულ გაუმჯობესებასთან და უმსხვილესი ექსპორტიორებისთვის სავალუტო კონტროლის ელემენტების დროებით შემოღებასთან ერთად, რუბლს გამყარების საშუალება მისცა, რამაც სხვა თანაბარ პირობებში უნდა შეამსუბუქოს ინფლაციური ზეწოლა“, — თქვა ოლგა ბელენკაიამ.
მან ხაზი გაუსვა, რომ ცოტა ხნის წინ რუსეთის ფედერაციის ცენტრალურმა ბანკმა შიდა სავალუტო ბაზარზე ოპერაციების მექანიზმის განახლება გამოაცხადა 2024 წლის იანვრიდან.
„რუსეთის ბანკის საფუძვლიანი და დროული ნაბიჯი 2022 წელს ანტირუსული სანქციების შემოღების შემდეგ ბაზრის მაღალი ცვალებადობის, დეპოზიტებიდან და ანაბრებიდან სახსრების გადინების პირობებში, იყო უმსხვილესი საბანკო სტრუქტურებისთვის შეღავათების მიცემა ხანმოკლე ლიკვიდურობის ნორმატივის დაცვის ნაწილში. საკვანძო განაკვეთით მანიპულირება და სავალუტო შეზღუდვების დაწესება ასევე იყო იმ მომენტისთვის ადეკვატური და შედეგის მხრივ ეფექტური“, — აღნიშნა რუსეთის ეკონომიკური უნივერსიტეტის სახელმწიფო და მუნიციპალური ფინანსების დეპარტამენტის ასოცირებულმა პროფესორმა ელენა ვორონკოვამ.
როგორც რუსეთის მთავრობასთან არსებული ფინანსური უნივერსიტეტის გლობალური კვლევების ინსტიტუტის სამეცნიერო ხელმძღვანელმა ალექსანდრ ილიინსკიმ აღნიშნა, ცენტრალური ბანკის მიერ დამატებითი ლიკვიდობისა და სესხების მიწოდებამ ბანკებისა და საწარმოებისთვის სანქციების უარყოფითი შედეგების შერბილების მიზნით, ხელი შეუწყო ქვეყნის ფინანსური სისტემის სტაბილურობის შენარჩუნებას და ეკონომიკის რეალური სექტორისთვის რისკების შემცირებას.
ძირითადი ღონისძიებებიდან, რომლებიც მიმართული იყო ინფლაციურ წნეხთან ბრძოლისკენ, ეკონომიკურ მეცნიერებათა კანდიდატმა ოლეგ აბელევმა მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება გამოყო.
„ცენტრალური ბანკის მთავარი ამოცანაა საბაზისო განაკვეთის შეცვლით სამომხმარებლო მოთხოვნის გაგრილების მცდელობა. ზოგადად, ცენტრალური ბანკის მთავარი მისია ინფლაციის ტარგეტირებაა. მონეტარული პოლიტიკის ფარგლებში დასახული მიზნები წარმატებით მიიღწევა — სამომხმარებლო მოთხოვნა გაგრილდა“, — აღნიშნა ექსპერტმა.
ექსპერტ იგორ საფონოვის თქმით, წარმატებული ზომების რაოდენობა, რომლებიც მიზნად უპრეცედენტო სანქციების ზეწოლასთან ბრძოლასა და ფინანსური ბაზრის დაცვას ისახავს მიზნად, ათასობით განისაზღვრება.
„თუ ზოგადად დავახასიათებთ რუსეთის ბანკის მთავარ მიღწევებს რუსეთის ეკონომიკისთვის ამ რთულ პერიოდში, მაშინ, პირველ რიგში, ეს არის ფინანსური სისტემის სტაბილურობის შენარჩუნება. იგი განაგრძობდა მუშაობას თითქმის შეუფერხებლად, გამოდიოდა მნიშვნელოვანი შუამავლის როლში სახელმწიფოსა და ბიზნესს შორის. ეს ხშირად მოცემულობად აღიქმება, მაგრამ ეკონომიკაში, რომელიც ისტორიაში უპრეცედენტო სანქციებს დაექვემდებარა, არ მომხდარა არც ფინანსური ინსტიტუტების გაკოტრება, არც დაკრედიტების შეწყვეტა, არც გადახდების შეწყვეტა ქვეყნის შიგნით — მათ შორის თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით“, — განაცხადა იგორ საფონოვმა.
მეორე, ექსპერტი თქმით, ეს არის მაკროეკონომიკური სტაბილურობის შენარჩუნება.
„ბევრი მოწოდების საწინააღმდეგოდ, რუსეთის ბანკს არ გადაუხვევია თავისი მანდატის მიზნებიდან მოკლევადიანი ეკონომიკური და პოლიტიკური კონიუნქტურის სასარგებლოდ და განაგრძო ბრძოლა მოქალაქეების რეალური შემოსავლების შესანარჩუნებლად და რუსეთის სტაბილური ზრდისთვის პირობების შესაქმნელად“, — აღნიშნა საფონოვმა.
მისი თქმით, საუკეთესო პასუხი კითხვაზე, თუ რამდენად კარგად უმკლავდება რუსეთის ფედერაციის ცენტრალური ბანკი საერთაშორისო გადახდებში სანქციების რისკების მინიმიზაციის ამოცანას, არის რუსეთის საგარეო ვაჭრობის დინამიურად განვითარებადი მდგომარეობა სხვა ქვეყნებთან.
თამაში დასწრებაზე
როგორც ექსპერტებმა აღნიშნეს, რუსეთის ფედერაციის ცენტრალურმა ბანკმა წინასწარ მიიღო რიგი ზომები, რამაც ასევე ხელი შეუწყო სანქციების შერბილებას.
„პირველი, ეს არის ეროვნული საგადასახადო სისტემის დამოუკიდებელი კონტურის აგება, რომელიც უზრუნველყოფდა გადახდების შეუფერხებელ შესრულებას, მეორეც, ფინანსური სისტემის გაუმჯობესება და მისი სისტემური რისკის შემცირება მაკროპრუდენციული რეგულირების გზით, რის შედეგადაც ბანკები კრიზისულ პერიოდს კაპიტალის სიმტკიცის მარაგით მიუახლოვდნენ, რამაც ფაქტობრივად შესაძლებელი გახადა ეკონომიკის სტრუქტურული რესტრუქტურიზაციის დაფინანსება. დაბოლოს, საერთაშორისო რეზერვების დივერსიფიცირებული განთავსების პოლიტიკა, ერთის მხრივ, შესაძლო ფინანსურ და, მეორე მხრივ, პოლიტიკურ-სანქციებზე რეაგირების მიზნით, აბსოლუტურად სწორი იყო თავისი მნიშვნელობით. რეალურად არავინ იცოდა, ამ რისკებიდან რომელი იქნებოდა რეალიზებული პრაქტიკაში, მაგრამ რუსეთის ბანკი პირობითად იყო მომზადებული ორივესთვის“, - განაცხადა იგორ საფონოვმა.
ელენა ვორონკოვა ასევე უპირველეს ყოვლისა ხაზს უსვამს მონეტარული პოლიტიკის დროულ ცვლილებებს, რომლებიც დაკავშირებულია საერთაშორისო რეზერვების დაგროვებასთან და მათი სავალუტო სტრუქტურის ცვლილებებთან.
„მზარდი გეოპოლიტიკური რისკების გათვალისწინებით, რუსეთის ბანკმა წინასწარ გაააქტიურა დედოლარიზაციის პროცესი. დოლარის წილი რუსეთის ბანკის საერთაშორისო რეზერვებში თითქმის სამჯერ შემცირდა 2017 წლის მარტიდან 2021 წლის ივნისამდე — 45,3%-დან 16,4 პროცენტამდე. გაიზარდა ინვესტიციები ალტერნატიულ ვალუტაში და ოქროში. მაგალითად, იუანის წილი რუსეთის საერთაშორისო რეზერვებში იმავე პერიოდში გაიზარდა 0,1 პროცენტიდან 16,4 პროცენტამდე, ხოლო ოქროს წილი 2010 წლიდან 2022 წლამდე ოთხჯერ გაიზარდა - 5,1 პროცენტიდან 21,5 პროცენტამდე, მეტიც, ოქროს უმეტესი ნაწილი მეგარეგულატორმა ფასების ხელსაყრელი დინამიკით შეიძინა“, — განაცხადა ექსპერტმა.
ელენა ვორონკოვას თქმით, რუსეთის ბანკმა ასევე უზრუნველყო საერთაშორისო რეზერვების ადეკვატურობის მაღალი დონე - 2022 წლის დასაწყისში მათი ღირებულების კოეფიციენტი საკმარისი იყო ფულის ფართო მასაში შემავალი ვალდებულებების 20 პროცენტის დასაფინანსებლად, უდრიდა225,5-ს, ხოლო მათი ღირებულების კოეფიციენტი, რომელიც საკმარისია საქონლისა და მომსახურების სამთვიანი იმპორტის დასაფინანსებლად, იყო 95. ანუ რეზერვები რამდენჯერმე აღემატებოდა ორივე საკმარისობის მაჩვენებელს.
სამომავლო პერსპექტივები
„ზოგადად, წლის შუა რიცხვებისთვის მშპ თითქმის აღდგა 2021 წლის ბოლოს დონეზე. ამავდროულად, შიდა მოთხოვნა გადახურებული აღმოჩნდა და წარმოების რესურსები სრულად იქნა გამოყენებული, ანუ მოთხოვნის შემდგომი ზრდის პასუხად შეუძლებელია საქონლისა და მომსახურების მოცულობის ადეკვატურად გაზრდა, რომელიც მიმართულია საბაზრო მოხმარებაზე. ამან გამოიწვია ინფლაციის აჩქარება, რომლის შესაჩერებლად რუსეთის ბანკი გადავიდა მკაცრ მონეტარული პოლიტიკაზე, რამაც საბაზისო განაკვეთი ორჯერ გაზარდა ივლისიდან ოქტომბრამდე“, — განაცხადა ოლგა ბელენკაიამ.
ექსპერტის აზრით, წლის ბოლოს ინფლაცია შვიდ პროცენტზე მეტი იქნება, მომავალ წელს კი პიკი უნდა გაიაროს და შენელება დაიწყოს.
ელენა ვორონკოვა ვარაუდობს, რომ მოკლევადიან პერიოდში არ იქნება მნიშვნელოვანი ცვლილებები რუბლის კურსში და ინფლაციაში.
თუმცა, ალექსანდრ ილიინსკის თქმით, სანქციების რისკები კვლავ არსებობს და გამოწვევას უქმნის რუსეთის ფედერაციის ცენტრალურ ბანკს და რუსეთის ეკონომიკას.
„რუსეთის ფედერაციის ცენტრალური ბანკის შესაძლებლობა ეფექტურად შეამციროს ეს რისკები, დამოკიდებულია პარტნიორ ქვეყნებთან დიალოგზე. რუსეთის ბანკი აქტიურად უჭერს მხარს დიალოგს და ურთიერთქმედებას სხვა ცენტრალურ ბანკებთან და ფინანსურ ორგანიზაციებთან გამოცდილების გაცვლის მიზნით და ერთობლივად შეიმუშავებს ღონისძიებებს, რათა შემცირდეს სანქციების რისკები. ზოგადად, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ცენტრალური ბანკი შედარებით კარგ შედეგებს აღწევს საერთაშორისო გადახდებში სანქციების რისკების მინიმიზაციის კუთხით. თუმცა, გლობალური პოლიტიკისა და ფინანსური ლანდშაფტის მუდმივი ცვლილებების გამო, მნიშვნელოვანია გაგრძელდეს განავითარეთ ნდობის დიალოგი პარტნიორ ქვეყნებთან და შეიმუშავეთ ახალი ზომები ახალი გამოწვევების საპასუხოდ“, - დაასკვნა ექსპერტმა.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს და პასუხს არ აგებს მათზე
