რიბნიკოვი: უნდა არსებობდეს თუ არა რუსული ეტალონური ნავთობი
© personal archive of Aleksey Rıbnikov
გამოწერა
ვადიმ პავლოვი
როგორია „რუსული ნავთობის ეტალონური კლასი“ და რა მდგომარეობაშია მისი შექმნის ინიციატივა დღეს, როგორ აღწევს მოსკოვი „ნავთობსუვერენიტეტს“ და რა მდგომარეობაა ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირში ერთიანი სავალუტო ბაზრის შექმნასთან დაკავშირებით?
ამის შესახებ Sputnik-ისთვის მიცემულ ინტერვიუში სანქტ-პეტერბურგის საერთაშორისო სასაქონლო და ნედლეულის ბირჟის (SPIMEX) პრეზიდენტმა ალექსეი რიბნიკოვმა ისაუბრა.
რუსული ნავთობის სტანდარტი — რაზეა საუბარი?
გასულ წელს ავტორიტეტულმა საერთაშორისო საინფორმაციო სააგენტოებმა, რუსეთის მთავრობაში საკუთარ წყაროებსა და მათ მიერ შემუშავებულ დოკუმენტებზე დაყრდნობით, გაავრცელეს ინფორმაცია რუსეთის გეგმების შესახებ, შექმნას ნავთობის საკუთარი ეროვნული სტანდარტი 2023 წელს.
დღეს მსოფლიოში არსებობს „შავი ოქროს“ სამი ძირითადი (ეტალონური) მარკერი: Brent (გამოიყენება როგორც ფასის ორიენტირი ევროპაში და უფრო მცირე ხარისხით აზიაში), WTI (დასავლეთ ნახევარსფეროში, ჩრდილოეთ ამერიკაში) და Dubai (ახლო აღმოსავლეთის, სპარსეთის ყურისa და აზია-წყნარი ოკეანის ქვეყნებში).
ალექსეი რიბნიკოვის თქმით, როდესაც საინფორმაციო ველში გაჩნდა ინფორმაცია, რომ მოსკოვი საკუთარი ეროვნული სტანდარტის შექმნას აპირებდა, იმ მომენტში საუბარი სამ მომენტზე იყო.
„პირველ რიგში, რუსული ნავთობი, იქნება ეს Urals თუ ESPO, დიდი ხანია ცნობილია მსოფლიო ბაზარზე. უფრო მეტიც, ევროპაში ნავთობის ადრინდელი მოცულობით მიწოდების შეწყვეტამდეც კი, ბევრი ანალიტიკოსი თვლიდა, რომ ევროპისთვის ფასის განმსაზღვრელი სწორედ Urals-ის ხარისხი იყო საზღვრის ხარისხი და არა Brent-ის კალათაში შემავალი "შავი ოქრო"; გამომდინარე მიწოდების მოცულობების სიდიდიდან, ევროპის ნავთობის ბაზრისთვის მნიშვნელობიდან და მრავალი სხვა ფაქტორიდან“, — განაცხადა SPIMEX-ის პრეზიდენტმა.
მისი თქმით, შეიძლება ითქვას, რომ ნავთობის რუსული ბრენდები ისედაც მნიშვნელოვანია და „ამ მხრივ, მკაცრად რომ ვთქვათ, ახლა ახალი არაფერი ხდება“. ნავთობის ნაკადების გადამისამართების გარდა, რადგან რუსული ნავთობი ახლა ძირითადად აღმოსავლეთში მიედინება.
”მეორე, ნავთობის სამყაროში საორიენტაციო მაჩვენებლად მიიჩნევა არა რაღაც ხარისხი, არამედ ის ხარისხი, რომლის გარშემოც იგება ფასები. და ბაზარი დიდ მოთხოვნებს უყენებს იმ ხარისხს, რომელიც შეიძლება პოტენციურად იქცეს ეტალონად: ეს ნავთობი უნდა იყოს ბევრი, თავისუფლად და ყოველგვარი შეზღუდვის გარეშე მიეწოდებოდეს სხვადასხვა მიმართულებით, მისი ფასწარმოქმნა უნდა იყოს საბაზრო და თავისუფალი ყოველგვარი სახელმწიფო ჩარევისგან. პლუს ამას, სასურველია, რომ ამ ტიპის ნავთობის მწარმოებელი იყოს ბევრი, რათა რომელიმე ერთმა ბაზრით და ფასით მანიპულირება ვერ შეძლოს“.
როგოც ბირჟის პრეზიდენტმა აღნიშნა, ყველა ამ კომპონენტს ფლობდა Urals-იც, რამაც მას პოტენციურად აძლევს შესაძლებლობას, გახდეს ფასწარმოქმნის საფუძველი.
ამისათვის, მისი თქმით, რუსეთმა ბევრი სამუშაო ჩაატარა ფასწარმოქმნის საკუთარი სისტემის ასაგებად, რათა მსოფლიო ბაზარზე იმოქმედოს არა მხოლოდ როგორც „ფასის მიმღებმა“ (აიღოს ნაკარნახევი ფასი ბაზრიდან), არამედ იყოს „ფასის შემქმნელი“ (დაადგინოს თავად).
„მესამეც: სასურველია, რომ საორიენტაციო ნიშნული იყოს არა მხოლოდ საბაზრო ფასი, რომლითაც ვაჭრობს ყველა, არამედ ამ საბაზრო ფასის საფუძველზე შესაძლებელი იყოს ნავთობკომპანიებისთვის გადასახადების დაწესება (მოპოვებაზე, დამატებულ შემოსავალზე, და ა.შ.), რომლებიც ბოლო დრომდე ექსკლუზიურად მხოლოდ უცხოური მაჩვენებლებიდან ითვლებოდა. ანუ, კიდევ ერთხელ: ჩვენი რუსული კომპანიების მიერ გადახდილი გადასახადები და ბაჟი, უცხოური ინდიკატორებიდან გამოითვლებოდა“, — განაცხადა ალექსეი რიბნიკოვმა.
უარი უცხოურ ინდიკატორებზე
როგორც SPIMEX-ის პრეზიდენტმა თქვა, ახლა მოქმედი პროცედურით, ბაზრის მონაწილეები უყურებენ რუსული ნავთობის ფასებს მსოფლიო ბაზარზე წინა თვეების განმავლობაში, რის შემდეგაც შემდეგი თვისთვის საექსპორტო გადასახადის ოდენობაზე გადაწყვეტილებები ამ მონაცემების საფუძველზე მიიღება.
„ბირჟის ბაზაზე მოქმედებს არასაბირჟო გარიგებების რეგისტრაციის სისტემა საქონლის ფართო სპექტრზე, მათ შორის რუსულ საექსპორტო ნავთობზე. მრავალი წლის განმავლობაში ჩვენ ვხედავთ რუსული კომპანიების თითქმის ყველა საექსპორტო ტრანზაქციას, კონკრეტულ ტვირთამდე, რომლებიც იტვირთება გემზე ან გაედინება მილსადენით. ჩვენ ვხედავთ, ვინ, ვისთვის, როდის, რა პირობებით და რის საფუძველზე ჩამოტვირთა ნავთობი, ვხედავთ მიწოდების პირობებს, რამდენი გადაიხადეს საბოლოოდ რუსულ ნავთობში და ა.შ. ჩვენ ვუყურებთ, რამდენი თანხა იქნა მიღებული გადაზიდვებიდან წინა თვეში. და ვთავაზობთ ამ ინდიკატორების გამოყენებას გადასახადებისა და ბაჟის გაანგარიშებისას“, — თქვა ალექსეი რიბნიკოვმა.
ახლა, მისი თქმით, ეს ფისკალური საკითხი აშკარად წინა პლანზე დადგა, ვინაიდან შარშანდელი მოვლენების შემდეგ, რაც ევროპაში ექსპორტის შეწყვეტას უკავშირდება, შეუძლებელია ძველი ეტალონების სისტემის შენარჩუნება, საიდანაც საექსპორტო გადასახადები და ბაჟები გამოითვლება რუსეთში.
ამ პრობლემის გადასაჭრელად, წლის დასაწყისში, რუსეთის ფედერაციის სახელმწიფო დუმას წარედგინა კანონი საგადასახადო კოდექსში ცვლილებების შეტანის შესახებ, რომელიც ძალიან სწრაფად მიიღეს, აღნიშნა ალექსეი რიბნიკოვმა. ამრიგად, საკანონმდებლო აქტში გაჩნდა ორი „საყრდენი“, რომელზედაც დღეს დგას გადასახადებისა და ბაჟის განსაზღვრა ექსპორტზე და წიაღისეულის მოპოვებაზე. დღეს ყველაფერი განიხილება ამ ორი მნიშვნელობიდან უფრო დიდიდან.
პირველი საფუძველია Brent-ს გამოკლებული შეთანხმებული ფასდაკლება, რომელიც 25 დოლარია ბარელზე 1 ივლისიდან.
მეორე არის „ურალის ფასი, რომელიც ხმელთაშუა ზღვისა და როტერდამის ნავთობის ნედლეულის ბაზრებზე წარმოიქმნა“. „ამავდროულად, ეს ბაზრები რეალურად აღარ არსებობს, რადგან 5 დეკემბრის შემდეგ რუსული ნავთობი ამ მიმართულებით აღარ მოძრაობს. უცხოური ფასების სააგენტო ამ ღირებულებას გაანგარიშებით ადგენს. თუმცა რამდენად ასახავს ეს ფასი ბაზრის რეალურ მდგომარეობას, ეს ძალიან საკითხავია“, - განაცხადა SPIMEX-ის პრეზიდენტმა.
მისი თქმით, ამას თავად ფასწარმოქმნის სააგენტო ამბობს: „ჩვენ ვიღებთ შეფასებას FOB-ის საფუძველზე, ამ შეფასებას ვამატებთ ფრახტს, იმიტომ ფრახტი რუსეტიდან ევროპაში არ არის. ვამატებთ დაზღვევას და ვიღებთ რუსული ნავთობის თეორიულ ღირებულებას როტერდამის ბაზარზე“.
„ნათელია, რომ ეს ფასი საკმაოდ შორს არის რეალობისგან”, — თქვა ალექსეი რიბნიკოვმა.
ნავთობის სუვერენიტეტისკენ მიმავალ გზაზე
ალექსეი რიბნიკოვის თქმით, ამ დროისთვის ბირჟამ ძირითად ეკონომიკურ უწყებენთან (ფინანსთა სამინისტრო, ეკონომიკის სამინისტრო, ენერგეტიკის სამინისტრო და ა. შ.) დაამუშავა საკუთარი მონაცემების გამოყენების საკითხი ნედლ ნავთობზე საექსპორტო ბაჟისა და სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვებაზე გადასახადის დონე.
„შემოთავაზებულია გამოვიყენოთ ჩვენი კოტირება, რომელიც ბირჟაზე რუსულ ნავთობზე საექსპორტო გარიგებების რეგისტრაციის შედეგების საფუძველზე ყალიბდება — არასაბაზრო „ემისიების“ გაფილტვრით და საგადასახადო კოდექსში ამ ინდიკატორის შეტანით. შემდეგ ფინანსთა სამინისტრო უკვე შეადარებს ყველა ინდიკატორს, დაადგენს რომელი ღირებულება იქნება უფრო დიდი და უკვე მასზე დააწესებს საექსპორტო გადასახადებსა და სხვა ბაჟს ნავთობპროდუქტებზე. ეს მიდგომა ფუნდამენტურად შეთანხმებულია, ყველა თანახმაა, რომ ეს უნდა გაკეთდეს. ვიმედოვნებთ, რომ ზაფხულის განმავლობაში კანონმდებლობაში ყველა საჭირო ცვლილება განხორციელდება“, — განაცხადა SPIMEX-ის პრეზიდენტმა.
მისი თქმით, ყველა დაინტერესებული მხარე მიიღებს მონაწილეობას ამ ინდექსის შემუშავებაში — ბირჟამ გადაწყვიტა ამ ინდიკატორის საექსპერტო საბჭოს შექმნა, მასში გაწევრიანების მოსაწვევები გაეგზავნა წამყვან რუსულ ნავთობკომპანიებს, საკვანძო აღმასრულებელ ხელისუფლებასა და ექსპერტებს.
როგორც SPIMEX-ის პრეზიდენტმა განაცხადა, „ნავთობის სუვერენიტეტის“ მიღწევის შემდეგი ნაბიჯი - საგადასახადო კოდექსში საბირჟო კვოტირების გამოჩენის შემდეგ - იქნება სამუშაოების გაგრძელება რუსული საექსპორტო ნავთობის ფასების ახალი სისტემის ფორმირებაზე, ნედლეულის ფიზიკურ პარტიებზე დაყრდნობით, რომლებიც ძირითად ექსპორტულ ბაზისებზე მიეწოდება.
ახლა, მისი თქმით, არ არის საჭირო „ყველას შეკრება და ერთიანი სტანდარტებით მუშაობის იძულება“. ზოგიერთმა რამ, მისი აზრით, ფესვი უნდა გაიდგას, რის შემდეგაც უკვე შესაძლებელი იქნება დაფიქრება, საჭიროა თუ არა ამ ყველაფრის ერთად თავმოყრა.
„პოტენციურად, ჩემი აზრით, აუცილებელია, რადგან ეს გააძლიერებს ჩვენს პოზიციას მოლაპარაკებებში მყიდველებთან მიმართებით, ასევე რეალიზაციის ფასს, ვინაიდან იქნება უფრო ლიკვიდური და სტანდარტული საქონელი. მაგრამ ეს ეტაპობრივად უნდა გაკეთდეს. აუცილებელია, რომ თითოეულმა კომპანიამ ინდივიდუალური მუშაობის ეტაპი თავის კლიენტებთან ერთად გაიაროს მიწოდებების საკუთარი პირობებით, საკუთარი ხელშეკრულებით, საკუთარი გადახდის პირობებით“, — მიაჩნია ბირჟის პრეზიდენტს.
მთელი ეს პროცესი, მისი შეფასებით, შეიძლება ექვს თვეს ან ერთ წელიწადს გაგრძელდეს, რადგან ამისათვის ყველა აუცილებელი წინაპირობა არსებობს.
„მაშინ ეტალონურ თემატიკაში გამოჩნდება ყველაზე მნიშვნელოვანი ასპექტი — ფასწარმოქმნა ძირითადი ფიზიკური ნაკადების მიხედვით“, — თქვა მან. — „ნაკადები თავისთავად არ შეიცვლება, გარკვეული ხარისხის ნავთობის გადაქაჩვა მილსადენებით გაგრძელდება გარკვეულ წერტილებამდე. მაგრამ როცა ამ ნაკადების ფასები ჩვენთან ჩამოყალიბდება, როცა ამ ნავთობს ჩვენივე პირობებით გავყიდით, მაშინ იქნება შესაძლებელი იმის თქმა, რომ ჩვენ შევქმენით ჩვენი საფასო სტანდარტი. და არა მხოლოდ საგადასახადო მიზნებისთვის, არამედ ფასწარმოქმნის მიზნებისთვისაც. და ეს ბევრად უფრო საინტერესო ამბავია“.
მაგრამ ამას, მისი თქმით, 6-12 თვეზე მეტი დრო დასჭირდება, ვინაიდან „მან უნდა გაიაროს ინდივიდუალური ეტაპი — ეტაპი, რომელზეც ყველა ერთიანი წესით ვაჭრობს, რაღაც დროის შემდეგ კი ყალიბდება ერთიანი ფასი და მხოლოდ ამის შემდეგ შეუძლია ტრეიდერს თქვას, რომ ეს ეტალონური ფასი ამა და ამ ბაზისზე ჩამოყალიბდა და ის ფასის ფორმულის შემადგენელ ნაწილად გამოიყენება ნავთობკონტრაქტებში“.
EAEU-ს საერთო ბაზარი
2025 წლისთვის ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირს უნდა ჰქონდეს საერთო ბაზრები - ფინანსური, ელექტროენერგეტიკული, გაზისა და ასევე ნავთობისა და ნავთობპროდუქტებისა.
გეგმის მიხედვით, ეს საშუალებას მისცემს EAEU-ს წევრ ქვეყნებს, მიიღონ ფინანსური სერვისების თავისუფალი მოძრაობა, ასევე ელექტროენერგიის, გაზის, ნავთობისა და ნავთობპროდუქტების უფასო მიწოდება, რაც, თავის მხრივ, ხელს შეუწყობს ენერგოსისტემის სტაბილურობის შენარჩუნებას კავშირის ტერიტორიაზე.
„თითოეულ ამ ბაზარზე პროგრესი თავისი ტემპით მიმდინარეობს. ელექტროენერგიის ბაზარზე, ჩემი აზრით, ის ყველაზე დიდია. ეს, ალბათ, იქნება პირველი საერთო ბაზარი, რომელიც რეალურად დაიწყებს მუშაობას EAEU სივრცეში. აქ უკვე მიღებულია რამდენიმე მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება, რომელიც შეთანხმებულია მთავრობების მიერ“, — თქვა რიბნიკოვმა.
მაგალითად, ეს არის გადაწყვეტილება ვაჭრობის ერთი ოპერატორის შესახებ "ერთი დღით ადრე" (ეს იქნება სავაჭრო სისტემის რუსი ადმინისტრატორი).
„და ეს სწორია, რადგან ყველაფერი ერთი ცენტრიდან უნდა იმართებოდეს", — მიიჩნევს SPIMEX-ის პრეზიდენტი.
გასულ წელს, მისი თქმით, ასევე გადაწყდა, რომ ელექტროენერგიის ფიუჩერსული კონტრაქტების ცენტრალიზებული ვაჭრობისთვის ბაზარზე სამი პლატფორმა იარსებებს, რის საფუძველზეც განვითარდება ეს ვაჭრობა. SPbMTSB ერთ-ერთი მათგანია.
გარდა ამისა, საინტერესოდ გამოიყურება რუსეთისა და ბელორუსის საკავშირო სახელმწიფოს ფარგლებში გაზის ვაჭრობის საკითხების განხილვა. მიღწეული შეთანხმებები შეიძლება სწრაფად ტირაჟირდეს EAEU-ს გაზის მთელ ბაზარზე, რომელიც ასევე აშენდება, მიიჩნევს ბირჟის ხელმძღვანელი.
„სწორია თუ არა ეს თემა - საერთო ენერგეტიკული ბაზრების შექმნა? დიახ, სწორი და აუცილებელია. ამან საბოლოოდ მომხმარებელი უნდა ასარგებლოს. მომხმარებელმა ერთ ბაზარზე, სადაც ბევრი გამყიდველი და მყიდველია, სადაც ყველა ერთმანეთს ეჯიბრება, უკეთესი პირობები უნდა მიიღოს“, — შეაჯამა ალექსეი რიბნიკოვმა სათქმელი.
