სანდრო მგელაძე, სპეციალურად Sputnik–თვის
გამოგიტყდებით და ბავშვობაში ძალიან მიყვარდა ომზე გადაღებული ფილმების ყურება. მაშინ, 1970-იან წლებში, მთელ ამ აურზაურს - აფეთქებებს, სროლას, ადამიანების სიკვდილს - სერიოზულად არ აღვიქვამდით. არ ვიცი რატომ - შეიძლება ძალიან პატარები ვიყავით, ან კიდევ ომი იყო ძალიან შორს ჩვენგან როგორც დროით, ისე მანძილით.
თუმცა კარგად მახსოვს, როგორ იმეორებდა ხოლმე ბებია თავისთვის ომზე ფილმებისა და ახალი ამბების ყურების დროს: „ოღონდაც ეს ყველაფერი არ განმეორდებოდეს!“
ჩემი ორივე ბაბუა ფრონტზე იბრძოდა. ერთი სარკინიგზო ჯარებში მსახურობდა, ხიდებსა და გზებს აფეთქებდა და ბერლინამდე ჩააღწია. მეორე საინჟინრო ჯარებში იყო და დანგრეული გზების, ხიდებისა და სხვა ნაგებობების აღდგენაზე მუშაობდა.
ომზე ამბების მოყოლა არცერთ მათგანს არ უყვარდა. სამაგიეროდ ბაბუა, რომელმაც ბრძოლა 1945 წელს ბერლინში დაასრულა, ყოველთვის საგულდაგულოდ ემზადებოდა გამარჯვების დღისთვის. თანამებრძოლებთან შეხვედრისას მოგონებებსა და გრძნობებს ძველი მეგობრები აღარ მალავდნენ. 1970-იანების ბოლოს დიდი სამამულო ომის ცოცხალი ვეტერანები ჯერ კიდევ ბევრნი იყვნენ.
მახსოვს, 9 მაისის დილას როგორ იცვამდა მაიორის ფორმას, იკეთებდა ორდენებსა და მედლებს და გამარჯვების პარკში თანამებრძოლებთან შესახვედრად მიდიოდა.
სამხედრო ფორმა, რომლითაც ძალიან ამაყობდა, თითქოს აახალგაზრდავებდა. ისე კი სამოქალაქო პირი იყო, ლექციებს კითხულობდა პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში. ვფიქრობ, ფორმა მასაც და მის მეგობარ ვეტერანებს ახსენებდა, რომ მათ პირნათლად მოიხადეს ვალი სამშობლოს წინაშე.
საინტერესოა, რომ ამ შეხვედრებს ორგანიზებას არავინ უკეთებდა. ოფიციალურად არავინ არავის არსად იწვევდა. კარგად მახსოვს, დილიდან იწყებდნენ ერთმანეთთან დაკავშირებას დროის შესათანხმებლად. შეხვედრის ადგილი კი ყოველთვის გამარჯვების პარკი იყო.
რატომღაც ყველაზე კარგად დამამახსოვრდა ჭადრაკის დაფები პარკში, უზარმაზარი მუხების ძირში. ვინც ჭადრაკს თავს ვერ ართმევდა, ისინი ნარდს მიუსხდებოდნენ ხოლმე. აქ მიდიოდა ნამდვილი ბრძოლა – სისხლისღვრისა და სროლის გარეშე....
დროსტარება, ტრადიციულად, ქეიფით გრძელდებოდა. გამარჯვების პარკიდან ბედნიერი ვეტერანები ან რესტორანში მიდიოდნენ, ან ერთ-ერთი ვეტერანის სახლში, რათა ისინიც გაეხსენებინათ და პატივი მიეგოთ, ვინც ამ დღემდე ვერ მოაღწია.
სახლში დაბრუნებულ ბაბუას ლაპარაკის საღერღელი აეშლებოდა ხოლმე. ასე გავიგე, როგორ გადაურჩა სამჯერ სიკვდილს ბეწვზე. დასავლეთ უკრაინაში ერთ-ერთი ხიდის აფეთქება მტრის თავდასხმის მომენტში მოუხდათ. ამოცანა შეასრულეს, თუმცა ბევრი ვერ გადარჩა...
მაგრამ ყველაზე მძიმე კვალი მასზე არა ბომბების აფეთქებამ და მოზუზუნე ტყვიებმა, არამედ დაღუპული ბავშვების ცხედრებმა დატოვა. „შენ და შენმა თაობამ ეს არასდროს არ უნდა ნახოთ“, - ყოველთვის ამბობდა ხოლმე და თვალები ნაღველით ევსებოდა.
ზოგჯერ საუბარში ბებიაც ჩაგვერთვებოდა და მეუბნებოდა, რომ ბაბუისთვის ომი 9 მაისს არ დამთავრებულა. ბერლინიდან ის შორეულ აღმოსავლეთში გაგზავნეს, შემდეგ იქიდან ისევ დასავლეთში. რკინიგზა უზარმაზარ ტერიტორიაზე იყო გასაყვანი და აღსადგენი. სახლში მხოლოდ 1947 წელს დაბრუნდა. ისეთი გამხდარი იყო, საკონცენტრაციო ბანაკიდან გამოქცეულს ჰგავდა.
ძალიან ეცადნენ ჩემი ვეტერანი-ბაბუები და მათი თაობა, აერიდებინათ ჩვენთვის ომის საშინელება, მაგრამ მაინც მოგვიხდა საკუთარ თავზე გამოგვეცადა ეს სიმწარე.
მით უფრო მე, ჟურნალისტს, რომელსაც არაერთხელ გამიშუქებია მოვლენები „ცხელი წერტილებიდან“.
ბოლო დროს ბევრი ცდილობს, ეს ყველაფერი „შეიარაღებულ კონფლიქტად“ მონათლოს. და შესაძლოა, ეს აზრს მოკლებული არ იყოს, რადგან ომი, ჩვენი გაგებით, რაღაც სხვაა. და რასაკვირველია, ღმერთმა არ ქნას, ვინმეს გამოაცდევინოს ყველა მისი საშინელება ისე, როგორც ეს ჩვენმა ბაბუებმა და ბებიებმა გამოსცადეს.
ჩვენ გამარჯვების პარკთან ახლოს ვცხოვრობდით. ჩემთვის ძალიან მტკივნეული იყო იმის დანახვა, როგორ ინგრეოდა იქ აღმართული დიდების მემორიალი. ნაწილი ვანდალებმა გაანადგურეს, დანარჩენი გაიძარცვა. თუმცა სასიხარულოა, რომ ბოლო წლებში კვლავ იღვიძებს ყურადღება იმ ადამიანების ხსოვნისადმი, რომლებიც გმირულად ებრძოდნენ ფაშიზმს.
ისტორიის ფაქტებისადმი განსხვავებული დამოკიდებულება შეიძლება არსებობდეს, მაგრამ არავის აქვს უფლება, დაივიწყოს ამ ადამიანების გმირობა. პარკში კვლავ ანთია ცეცხლი, კვლავ დაგვყურებს ჯარისკაცის დედის სკულპტურა. სამამულო ომის ვეტერანებიდან თითქმის აღარავინაა ცოცხალი. მაგრამ სწორედ ამიტომ არის ალბათ ასე მნიშვნელოვანი მათი ხსოვნის გაფრთხილება.
