ვიქტორია ნიკიფოროვა
მისი თანამებრძოლი „ქრისო გროზევი“, იგივე „მორის რაკუშიცკი“, ახალი მხილებების პირობას დებს. ამ მხილებების ფასი დიდი ხანია ცნობილია — დონბასში ბოინგის ჩამოგდების, სირიის გუტაში ქიმიური შეტევის, სკრიპალებისა და ნავალნის მოწამვლების შესახებ ფეიკების ავტორები არასდროს იწუხებდნენ თავს სიმართლესთან მიახლოებით.
ამ ფაბრიკაციებზე სერიოზული საუბარი შეუძლებელია, ვინაიდან ისინი ჟურნალისტური გამოძიების ჟანრის კომპრომეტაციას ახდენს. უფრო საინტერესო თავად Bellingcat–ის გაჩენის საკითხია. საერთოდ, როგორ გაჩნდა ფეიკების ეს ფაბრიკა?
2010 წლის დასაწყისში ავღანეთში ამერიკული სამხედრო დაზვერვის შეფმა მაიკ ფლინმა საინტერესო მოხსენება „როგორ შევაკეთოთ დაზვერვა“ (Fixing Intel) გამოაქვეყნაპარტიზანული ომი თავის გამოწვევებს აყენებდა, რომლებსაც მოუქნელი სადაზვერვო სტრუქტურები ვერ უმკალვდებოდნენ. ფლინმა და მისმა თანაავტორებმა კოლეგებს შესთავაზეს, მიეღოთ ინფორმაცია ყველაგან, ვინც მისი გაზიარებისთვის მზად იყო — ადგილობრივი მოსახლეობისგან, ჟურნალისტებისგან, არაკომერციული ორგანიზაციების წარმომადგენლებისგან, გაეროს თანამშრომლებისგან თუ სამოქალაქო აქტივისტებისგან.
უნდა მოგროვებულიყო არა მარტო სამხედრო ინფორმაცია, არამედ ყველაფერი, რაც ქვეყანაში ხდებოდა. და გზადაგზა უნდა განსაიდუმლოებულიყო ყველაფერი, რაც შეიძლებოდა, და ამასთან შეკრებილი ცნობები უხვად უნდა წარდგენოდათ ნატოელ მოკავშირეებს, ჟურნალისტებს, არაკომერციულ ორგანიზაციებს... საერთოდ ყველას.
სწორად დაფორმატირებული და მიწოდებული ინფორმაცია იარაღის სახეს იღებდა. ის ადგილობრივ მოსახლეობას აჩვენებდა, როგორ ზრუნავდნენ მათზე ოკუპანტები და ამსთან ამერიკას ბრწყინვალე დემოკრატიად წარმოაჩენდა, რომელმაც კანონი და წესრიგი მიიტანა ახლო აღმოსავლეთში.
ინფორმაცია სპეციალურად შერჩეულ სპეციალისტებს უნდა დაეხარისხებინათ. ფლინის რჩევით, უნდა აერჩიათ „ყველაზე ნიჭიერები და ყველაზე მშივრები“. მათ უნდა აღენუსხათ ყველა წვრილმანი, სცოდნოდათ გეოლოკაციასთან და ღია წყაროებთან მუშაობა. მოსხსენების ბოლოს ავტორები ციტირებდნენ ამერიკული დაზვერვის ვეტერან სემუელ უილსონს: „ინფორმაციის 90% ღია წყაროებიდან მოდის. <…> დაზვერვის ნამდვილი გმირი — ეს შერლოკ ჰოლმსია და არა ჯეიმს ბონდი“.
დაახლოებით იმავე დროს ავღანეთში სამსახურს გადიოდა ბრიტანეთის არმიის ოფიცერი ბობ სილი. ინგლისური გაზეთები მას მზვერავად მოიხსენიებენ, თუმცა ამის დამადასტურებელი ფაქტები არ მოჰყავთ. შესაძლოა 2008-2017 წლებში ბობ სილი ნამდვილად რაღაც ამგვარით იყო დაკავებული ერაყში, ავღანეთში, ლიბიასა და სირიაში.
თუმცა ახლაც კი, როცა ის საჯარო პოლიტიკოსი გახდა, სილი შტირლიცივთ იქცევა. მას არ გამოუქვეყნებია არცერთი ფოტო, რომლებზეც მისი ახლობლები, მშობლები თუ იდუმალი მეუღლე იქნებოდნენ აღბეჭდილი. პერების წიგნში ქალი მოხსენიებულია როგორც „ნატა რასიმასი“, თუმცა მის შესახებ არანაირი ინფორმაცია არ მოიპოვება. სილი ყველგან მარტო ჩნდებოდა და სხვათა შორის, ძალიან აქტიურობს ჰომოსექსულების უფლებებისთვის. მისი ბიოგრაფია თავისებურად საინტერესოა. სილი დიდგვაროვანი ოჯახის წარმომადგენელია, რომელიც ასი წლის წინ ერთ–ერთი უმდიდრესი იყო ინგლისში. მისი საგვარეულო ხე პოემასავით იკითხება — იქ სულ ბარონები, ბარონეტები, გუბერნატორები, მინისტრები და პარლამენტარები არიან. სილის საგვარეულოში ყველა ვაჟი ჰეროუში სწავლობდა, მათ ხან უინსტონ ჩერჩილი ნათლავდა და ხანაც პრინცი ფილიპი. ცოტა ხნის წინ სილები მსა ხიობ ბენედიქტ კემბერბეჩს დაუნათესავდნენ, რომელიც ასევე ცნობილი არისტოკრატია. როგორც კუნძულ უიატის უმსხვილესი მიწათმფლობელი, ადგილობრივმა მცხოვრებლებმა სილი 2017 წელს პარლამენტში აირჩიეს — ეს ასეთი ოჯახური ტრადიციაა. პარლამენტში კონსერვატორების დეპუტატი აგრესიულ ანტირუსულ დღის წესრიგს უწევს პოპულარიზაციას.
ჰეროუს დამთავრების შემდეგ, ბობ სილი 1990–იანების დასაწყისში სტრინგერად მუშაობდა პოსტსაბჭოთა სივრცეში. ის რეპორტაჟებს წერდა კიევიდან, ტარსპოლიდან, ჩეჩ ნეთიდან. მისი მთავარი დამსაქმებელი გაზეთი The Times–ი იყო.
2012 წლის დასაწყისში ინტერნეტში გაჩნდა Brown Mozes–ის ბლოგი („მუქკანიანი მოსე“). ასე ჰქვია ფრენკ ზაპას სიმღერას. ბობ სილის უყვარს როკ–მუსიკა, რაღაც პერიოდში ბრიტანულ MTV–ზეც კი მუშაობდა და შესანშნავად უკრავს გიტარაზე.
მოგვიანებით Brown Mozes–ს მედიასაშუალებები „ბრწყინვალე ბლოგერს“ უწოდებენ, თუმცა სინამდვილეში მისი წაკითხვა სრულიად შეუძლებელია. ეს უბრალოდ საგაზეთო სტატიების კომპილაციაა — მოსაწყენი, ერთფეროვანი და არამახვილგონივრული.
თავიდან „მოსე“ რუპერტ მერდოკის News Corporation–ში პირადი მონაცემების მოპარვასთან დაკავშირებულ სკანდალს აშუქებდა. მასინ საზოგადოებას სერიოზული ეწვები გაუჩნდა, რომ ავსტრალიელ მედიამაგნატზე სპეცსამსახურების კორუმპირებული თანამშრომლები მუშაობდნენ. „მოსეს“ ბლოგს ბეჯითად გადაჰყავდა მკითხველები ამ თემიდან შორს და ყველა ისარი სკოტლანდ–იარდზე გადაჰქონდა. მაგრამ ამას არავინ კითხულობდა. ერთი–ორი კომენტარი — ეს მაქსიმუმი იყო, რასაც ბლოგერი იღებდა თავისი აუდიტორიისგან.
რაღაც დროის შემდეგ „მოსე“ სირიის თემაზე გადაერთო. უცნობი ბლოგერი აკეთებს ყველაფერს, რაც ალბათ უნდა გაეკეთებინა ფლინის მოხსენების „ნიჭიერ და მშიერ“ ანალიტიკოსს. ის ნახულობს YouTube–ზე სირიიდან ატვირთულ ვიდეოებს და მერე შესაფერისი დასათაურებებით ავრცელებს. მაგალითად: „შრაპნელით დახოცილი ათამდე ახალშობილი“.
მაგრამ ბლოგერი არ ააანალიზებს ინფორმაციას, ის უბრალოდ სასურველ თარგს არგებს მას. ის ერთმნიშვნელოვნად ადანაშაულებს ხულის ტრაგედიაში სირიის ხელისუფლებას, მიუხედავად შემდგომი გამოძიებით ნაჩვენებისა, რომ მა სობრივი ხოცვა–ჟლეტა ბოევიკებს მოწყობილი იყო. ეს უკვე არანაირი დაზვერვა არ არის, ეს წმიდა წყლის პროპაგანდაა.
და ზუსტად აქ „პოულობს“ და საზოგადოების წინაშე წარადგენს The New York Times–ი სამხედრო კორესპონდენტსა და ყოფილ საზღვაო ქვეით სი ჯეი ჩივერსს, რომელიც ერთი პერიოდი გაზეთის მოსკოვის ბიუროსაც ხელმძღვანელობდა. ის ხორვატიიდან სირიაში იარაღის ექსპორტის შესახებ გამოძიებას აქვეყნებს. სტატიის ანახმად, ავტორს მასალები მიაწოდა ბლოგერმა, რომის ფსევდონიმიცაა Brown Mozes–ი. რეალურად კი მას „ელიოტ ჰიგინსი“ ჰქვია. ბრიტანული და ამერიკული მედიასაშუალებები ჰიგინსის „გაქაჩვას“ იწყებენ: „მოკრძალებული სათვალეებიანი“, „ინტელიგენტი“, „გიკი“ — და ამავე დროს სირიის რეჟიმის „დანასაულებესაც“ ხდის ფარდას. თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ ჰიგინსი უკვე რვა წელია, რაც მედიასაშუალებებში პოზირებს, მისი მშობლების შესახებ არაფერია ცნობილი. ასე რომ, მისი სახლ–გვარი შესაძლოა გამოგონილიც კი იყოს.
არ არსებობს არანაირი მტკიცებულება იმისა, რომ ის ნამდვილად ცხოვრობს ლესტერში თურქ მეუღლესთან და ორ შვილთან ერთად. სრულიად გაუგებარია, როგორ შოულობდა ფულს, თუ მთელი დღეები და ღამეები YouTube–ში „იჯდა“. ვინ იხდიდა იპოთეკით ნაყიდი საცხოვრებლის გადასახადებსა და სხვა ხარჯებს. ნუთუ ცოლი, რომელიც ფოსტაში მუშაობს? და საერთოდ, როგორ იქცა პროფესიონალ სამხედრო ანალიტიკოსად კაცი, რომელსაც არ დაუმთავრებია უმაღლესი სასწავლებელი, გამოგდებულია ყველა სამსახურიდან, არ იცის არცერთი უცხო ენა, არ უმსახურია ჯარში, და, როგორც თავად აღიარებს, იარაღში Х-Box–ის მოთამაშეებზე უკეთესად ვერ ერკვევა?
ბევრი რამ თავად ჰიგისმაც ვერ ახსნა. 2013 წელს მისდამი სიმპათიითგანწყობილი „ნიუორკერის“ კორესპონდენტმა მას ჰკითხა, თუ რატომ დაარქვა თავის ბლოგს ასეთი სახელი. „შემთხვევით — უპასუხა ბლოგერმა.
ჰიგინსის სახელზე გაფორმდა სააგენტო Bellingcat–ი, რომელზეც ანტირუსული მხილებები ქვეყნდება. თუმცა არცერთი მათგანი არ არის გამყარებული მტკიცებულებებით. მიუხედავად ამისა,ყოველი მათგანი ხდება რუსეთზე საინფორმაციო შეტევისა და შემდგომი სანქციების საბაბი.
ამ დროს ბობ სილი საჯარო პოლიტიკოსი და პოპულარული სამხედრო ანალიტიკოსი ხდება. პარლამენტარი სულ უფრო აგრესიულ ტექსტებს ქმნის. Brexit–ის შემდეგ ბრიტანეთი, მისი ჩანაფიქრით, „გლობალური“ უნდა გახდეს — ანუ ყველა პარტნიორს თავს თავისი მმართველობა უნდა მოახვიოს. მის მთავარ მტრად სილიმ რუსეთი დანშნა — რუსეთი ხან შპიონებს გზავნის, ხან დეზინფორმაციას ეწევა, ხან კი სულაც „მესამე მსოფლიო ომს აწარმოებს და იმარჯვებს“.
„აგრესიული რუსეთისგან თავდაცვის ათი მეთოდი“, „რუსეთის ორმოცდაათი ინსტრუმენტი დასავლეთის წინააღმდეგ ჰიბრიდულ ომში“ — სილის აშკარად არაჯანსაღი ფიქსაცია აქვს რუსულ თემაზე. ალბათ რაღაც გადახდა თავს 90–იანების პოსტსაბჭოთა სივრცეში.
როგორც სამხედრო ანაიტიკოსი, ის ამუშავებს „არაკონვენციური ომის“ — ანუ სოციალურ ქსელებში დეზინფორმაციის, პროპაგანდის, პროვოკაციის თემას. ეს ზუსტად ისაა, რითაც Bellingcat–ია დაკავებული საინფორმაციო სივრცეში.
2018 წელს ბობ სილიმ პოლიტიკური Coming out-ი მოაწყო. მან პრესკონფერენცია ჩაატარა Bellingcat–ისთვის პარლამენტში სკრიპალების თემაზე. „აი ისინი, ჩვენი თანამედროვე სერლოკ ჰოლმსები, წარუდგინა მან კოლეგებს ჰიგინსი და გროზევი. — მათი ციფრული დეტექტიური გამოძიებები უნიკალურია“.
მას შემდეგ პარლამენტარი ღიად ასაზრდეობს Bellingcat–ს.მან შეიყვანა ელიოტ ჰიგინსი ატლანტიკურ საბჭოში და კემბრიჯის ჰენრი ჯეკსონის საზოგადოებაში — ყველაზე რუსოფობიულ ანალიტიკურ ცენტრებში. ღმერთმა იცის, რა ურთიერთობები აკავშირებს „ლესტერელ გიკსა“ და კუნძულ უაიტის არისტოკრატს, მაგრამ ყველზე ძლიერ მათ რუსეთისადმი სიძულვილი აერთიანებს.
საინტერესოა, რომ ბობ სილის ერთ–ერთი ყველაზე კაშკაშა წინაპარი, გენერალი ჯონ სილი, მოტისტოუნის პირველი ბარონი, მთელი სიცოცხლე მეგობრობდა ჩერჩილთან, მაღალი პოსტები ეკავა და ამასთან, გერმანიაში მოგზაურობისას საშინლად მოიხიბლა ფიურერით: „ბატონი ჰიტლერი აბსოლუტურად პატიოსანი, გულწრფელი და არაეგოისტი ადამიანია“, — განუცხადა მან ინგლისის პერებს. სავარაუდოდ, ჰიტლერის იდეა Drang nach Osten–ი („ზეწოლა აღმოსავლეთზე“) სილის მემკვიდრეობით გადაეცა.
მისი Bellingcat–ელი თანამბერძოლის, იდუმალი მედიამენეჯერის, ხრისტო გროზევის პატრონი ასევე არ განიცდის კეთილ გრძნობებს რუსეთის მიმართ. კარლ ჰაბსბურგ–ლოტარინგიელი, რომელთანა მთელი ცხოვრება მეგობრობს გროზევი, აქამდე ტრავმირებულია წინაპრების სამფლობელობის დაკარგვით. გახდა რა ჰაბსბურგების სახლის თავი, მას, მამისგან განსხვავებით, უარი არ უთქვამს საიმპერიო მიწებზე უფლებებზე. პოსტსაბჭოთა სივრცე მისთვის დაკარგული სამემკვიდრეო მამულია. სხვა თა შორის, ჰაბსბურგის მეუღლე ფრანჩესკა ტისენი ლეგენდარული გერმანელი მეწარმის შვილიშვილია, რომელიც უხვად აფინანსებდა ჰიტლერის ხელისუფლებაში მოსვლასა და მის შეიარაღებას.
დასავლეთის კლანების ელიტური ოჯახებისთვის რუსეთის გარშემო ლიმიტროფების ტერიტორიები არავისი მიწები არ არის — ეს უბრალოს სამონადირეო სავარგულებია. ადგილობრივი მოსახლეობა კი — მიუხედავად მათი პროგრესულობისა თუ ჩამორჩენილობსაი — ფლორისა და ფაუნის ნაირსახეობაა და მეტი არაფერი. ისეთი ინსტრუმენტები კი, როგორიცაა Bellingcat–, იდეალური იარაღია ჰიბრიდული ომისთვის.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს!
