საბჭოთა კავშირი ოლიმპიადისთვის ისე ემზადებოდა, როგორც პლანეტარული მასშტაბის ღონისძიებისთვის. თამაშების დახურვა, ისევე, როგორც გახსნა, გრანდიოზული და დასამახსოვრებელი უნდა ყოფილიყო. ოლიმპიური ჰიტების დასაწერად პახმუტოვა და დობრონრავოვი მიიწვიეს, ხოლო მუსიკალური არანჟირება თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრის მთავარ დირიჟორს ოდისეი დიმიტრიადის მიანდეს.
საგზური ცხოვრებაში
ოდისეი დიმიტრიადი 1908 წლის 7 ივლისს დაიბადა ბათუმის საქალაქო საბჭოს წევრის აქილეს დიმიტრიადის მრავალშვილიან ოჯახში. მუსიკისადმი ნიჭი ბიჭს ჯერ კიდევ ადრეულ ასაკში გამოუვლინდა. ამიტომ, როგორც კი წამოიზარდა, მუსიკალურ სასწავლებელში გაამწესეს, სადაც მას სიმღერასა და ფორტეპიანოზე დაკვრას ასწავლიდნენ.
მაგრამ ახალმა, საბჭოთა ხელისუფლებამ აქილეს დიმიტრიადის ქონება ჩამოართვა და ხმის უფლებაც ჩამოართვა. ახალი დროის კანონების მიხედვით კი ასეთი ადამიანების შვილებს უმაღლესი განათლების მიღების უფლება არ ჰქონდათ. ამიტომ, მამის რჩევით, გიმნაზიის დამთავრების შემდეგ, 1925 წლის ზაფხულში ოდისეი თავის უფროს ძმასთან წავიდა სოხუმში, რომელიც იქ სახელმწიფო სამსახურში მსახურობდა. ოდისეის ერთი წლის განმავლობაში უნდა ეცხოვრა იქ, რათა კონსერვატორიაში ჩაბარების შემთხვევაში წარედგინა საბუთი, რომ ძმის კმაყოფაზე ცხოვრობდა.
ერთი წლის შემდეგ ოდისეიმ ტფილისის კონსერვატორიის თეორიულ-საკომპოზიციო განყოფილებაზე ჩააბარა. სწავლის პერიოდში მან ვოკალური განყოფილების სტუდენტი, მომავალი საოპერო მომღერალი ნადეჟდა ხარაძე გაიცნო. ახალგაზრდებს ერთმანეთი შეუყვარდათ და მაშინვე დაქორწინდნენ, თუმცა რამდენიმე წლის შემდეგ დაშორდნენ.
ოდისეი დიმიტრიადის ქალიშვილი, თბილისის კონსერვატორიის პროფესორი ნანა დიმიტრიადი იხსენებს:
„მამა პირველად ხუთი წლისამ გავიცანი. ის და დედა განქორწინებული იყვნენ. ბებიაჩემი კი, დედაჩემის დედა მასწავლიდა, როცა მამაშენი მოვა, უთხარი, რომ მაწანწალააო. და, აი, მამაც მოვიდა. ხელში ამიყვანა. მე კი ძლივს გასაგებად, მორცხვად აღმომხდა ეს სიტყვა ― „მაწანწალა“. მამამ, რა თქმა უნდა, გამიღიმა და ჩამეხუტა. აქედან დაიწყო ჩვენი მეგობრობა. არც დები და არც ძმები მე არ მყავდა. მაგრამ ჩემი ნახევარძმები სწორედ ასე აღვიქვი. ჩვენ ძალიან ახლო ურთიერთობა გვქონდა. დეიდა ლიზასთანაც (ოდისეის მეორე ცოლი) ვმეგობრობდი, ერთმანეთს ხშირად საიდუმლოებებსაც ვანდობდით. მამა ძალიან მიმზიდველი და მომხიბვლელი მამაკაცი იყო და ყოველთვის იპყრობდა ქალების ყურადღებას. დეიდა ლიზას კი ეს გულს ტკენდა (იცინის).
მამა დიდი პატრიოტი იყო. მან ჩემს ძმებს ბერძნული სახელები დაარქვა, მაგრამ დედაჩემმა არ მისცა მას ჩემთვისაც ტრადიციული ბერძნული სახელის დარქმევის უფლება. უთხრა, ბავშვს დედა ქართველი ჰყავს, ამიტომ სახელიც ქართული ექნებაო. ის კი არა, დედას სურდა, რომ მის გვარზე გადავსულიყავი. მაგრამ მამამისმა, ჩემმა ბაბუამ ამის გაკეთების საშუალება არ მისცა – არავითარ შემთხვევაში, გოგონამ მამის გვარი უნდა ატაროსო, უთხრა. თუმცა, მიუხედავად გვარისა და ფესვებისა, სამიდან არც ერთმა ჩვენგანმა არ იცოდა ბერძნული“.
ოდისეი დიმიტრიადის პირველი გამოსვლა თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრში 1937-ში გაიმართა. ის ოპერა „ევგენი ონეგინს“ დირიჟორობდა. წარმატება იმდენად გამაოგნებელი იყო, რომ ოპერისა და ბალეტის მთავარმა დირიჟორმა ევგენი მიქელაძემ ოდისეი თბილისში სამუშაოდ მიიწვია. და ისიც დათანხმდა. ვერც კი წარმოიდგენდა, რომ რამდენიმე თვეში მიქელაძეს დააპატიმრებდნენ და დახვრეტდნენ. მომხდარის შემდეგ დიმიტრიადი გამუდმებით ელოდებოდა, რომ მის წასაყვანადაც მივიდოდნენ, მაგრამ გადარჩა ― არ მივიდნენ.
მერე კი ომი დაიწყო. ომის დასასრულს ის საქართველოს სსრკ-ის სიმფონიური ორკესტრის მთავარ დირიჟორად და სამხატვრო ხელმძღვანლად დანიშნეს. 1952 წელს კი ის ოპერის თეატრის მთავარი დირიჟორი გახდა.
ნანა დიმიტრიადი: „ერთხელაც თბილისში მამაჩემის მეგობარი და დიდი მუსიკოსი მელიქ-ფაშაევი ჩამოვიდა მოსკოვიდან. მან მამას მოუსმინა და თქვა, რომ ოდისეის ნიჭს სხვა მასშტაბები სჭირდებოდა. მანაც რჩევა ყურად იღო და მოსკოვში გაემგზავრა.
იქ დიდი წარმატებით გამოვიდა. მოვიდა დიდ თეატრში მუშაობის დაწყების შესახებ განცხადების დაწერის დროც. ანკეტა, რომელიც დირიჟორს უნდა შეევსო, შეიცავდა კითხვებს ნათესავების შესახებაც. ოდისეიმ ყველაფერი დაწერა ისე, როგორც იყო ― რომ მისი ყველა ნათესავი საბერძნეთში ცხოვრობდა. სულ ერთია, მაინც ყველაფერს გაიგებენო, ფიქრობდა მუსიკოსი. გავიდა დრო, მაგრამ პასუხი არა და არ აღირსეს“.
ყველაფერი „ხალხთა ბელადის“ გარდაცვალების შემდეგ შეიცვალა. ოდისეის დიმიტრიადის დიდ თეატრში დაუძახეს. შემდეგ იყო მუშაობა, გასტროლები სხვადასხვა ქვეყნებში დიდი თეატრის წამყვანი დირიჟორის სტატუსით.
ნანა დიმიტრიადი: „მექსიკაში ყოფნის დროს ტრაგედია დაატყდა თავს ― დაიღუპა ოდისეის ვაჟი. პარისი 25 წლის იყო. მეგობრებთან ერთად ქუჩაში მიდიოდა ღამით, მღეროდნენ. ცუდი მხედველობა ჰქონდა და გზაზე შემომსაზღვრელი ლენტი ვერ შენიშნა. გადააბიჯა მას, ფეხი მიწაყრილში ჩაეფლო და თან ჩაიტანა. პარისმა ხელები ზემოთ ასწია ― შეეშინდა, რომ ხელები არ დაზიანებოდა, ის ხომ ძალიან ნიჭიერი პიანისტი იყო. ამ დროს მან ძლიერ დაიზიანა თირკმლები და 12 დღეში გარდაიცვალა. პარისის სიკვდილი მამამ ძალიან მძიმედ გადაიტანა. მწუხარების გაქარვებაში მას საყვარელი მუსიკა ეხმარებოდა“.
„კარმენი“ და ოლიმპიადა
70-იანი წლების დასაწყისში საქართველოს სსრ-ის კულტურის მინისტრმა, კომპოზიტორმა ოთარ თაქთაქიშვილმა ოდისეი დიმიტრიადი ოპერისა და ბალეტის თეატრის ხელმძღვანლად მიიწვია.
ნანა დიმიტრიადი: „ვერ შეეგუა მამა მოსკოვს, მიუხედავად იმისა, რომ იქ წასვლით მან დიდ პროფესიონალურ ზრდას მიაღწია. ის მეტისმეტად მიჯაჭვული იყო საქართველოს, მის გარეშე არ შეეძლო. ყოველთვის მზად იყო საქართველოში დასაბრუნებლად, რაც უნდა მაცდური ყოფილიყო სამუშაო ნებისმიერ სხვა ქალაქში“.
მერე, 1980 წელს ოდისეი დიმიტრიადი ოლიმპიადა-80-ის მთავარ დირიჟორად დანიშნეს.
ნანა დიმიტრიადი: „მე და მამა არასდროს ვსაუბრობდით ოლიმპიადაზე. ის ხომ შემოქმედებითი ადამიანი გახლდათ, ოლიმპიადა კი მისთვის ცოტა კონიუნქტურული ღონისძიება იყო. მთავარ დირიჟორად მიწვევას სხვა მიზეზიც ჰქონდა ― აბა, მოუსმინეთ: საზაფხულო ოლიმპიური თამაშების გახსნისა და დახურვის მთავარი დირიჟორი ოდისეი აქილესის ძე დიმიტრიადი! ოლიმპიადას ბერძენი დირიჟორობდა...
ვხუმრობ, რა თქმა უნდა. მამა მარტო მისი ბერძნული წარმოშობის გამო კი არ მიიწვიეს, არამედ იმის გამო, რომ ის დიდი პროფესიონალი იყო ― ძალიან მრავალმხრივი მუსიკოსი, ფენომენალური მახსოვრობით. ახსოვდა ყველა ის ოპერეტა, რომელსაც ბავშვობაში ბათუმში უსმენდა. ამიტომ ის ხშირად აწყობდა ვალსისა და ოპერეტის საღამოებს“...
ოდისეი დიმიტრიადი 2005 წელს გარდაიცვალა. ის მთელი ცხოვრების განმავლობაში ემსახურებოდა ხელოვნებას და, რაც უნდა რთული ყოფილიყო არჩევანი, ის ყოველთვის მუსიკის სასარგებლოდ აკეთებდა მას. უბრალოდ იმიტომ, რომ მუსიკა თავდავიწყებით უყვარდა და სხვაგვარად არ შეეძლო.
