ანდრეი კოცი
ეს ბოლო დოკუმენტია, რომელიც ორი ბირთვული ზესახელმწიფოს სამხედრო ძლიერებას ზღუდავს. რით ემუქრება საერთაშორისო უშიშროების სისტემის რღვევა მსოფლიოს?
ჩინეთის ჩართვა
სერგეი ლავროვმა ჟურნალისტებთან საუბრისას ხაზი გაუსვა, რომ პანიკის აყოლა СНВ-3-ის შეწყვეტასთან დაკავშირებით საჭირო არ არის — რუსეთს აქვს უნარი, გარანტირებულად უზრუნველყოს საკუთარი უსაფრთხოება ამ შეთანხმების გარეშეც. და მაინც, ეს შეთანხმება ძალიან მნიშვნელოვანი იყო. СНВ-3-ს ხელი რუსეთის პრეზიდენტმა ვლადიმირ პუტინმა და აშშ-ის პრეზიდენტმა ბარაკ ობამამ ხელი 2010 წლის 8 აპრილს მოაწერეს. დოკუმენტის მოქმედების ვადა, რომელიც ძალაში 2011 წლის თებერვალში შევიდა, 2021 წელს იწურება.
შეთანხმება ითვალისწინებდა რუსეთისა და აშშ-ის არსენალებში ბირთვული მუხტების შემცირებას 1550 ერთეულამდე და საკონტინენტთაშორისო ბალისტიკური რაკეტების, წყალქვეშა ნავებისა და მძიმე ბომბდამშენების ბალისტიკური რაკეტების შემცირებას 700 ერთეულამდე. СНВ-3 შეთანხმების გაგრძელებაში ეჭვი თითქმის არავის ეპარებოდა მანამ, სანამ თეთრ სახლში დონალდ ტრამპი არ მოვიდა — ამის შემდეგ სიტუაცია მკვეთრად შეიცვალა.
ამერიკის ლიდერმა СНВ-3-ის შემდგომი არსებობის ერთ-ერთ ძირითად პირობად მასში ჩინეთის მონაწილეობა დაასახელა. ჩინეთის შეიარაღების კონტროლის დეპარტამენტის დირექტორმა ფუ ცუნმა განმარტა, რომ ეს მხოლოდ ორ შემთხვევაშია შესაძლებელი: თუ ჩინეთი აშშ-ის დონემდე გაზრდის ბირთვულ არსენალს, ან თუ ვაშინგტონი შეამცირებს თავის არსენალს. პეკინისთვის სხვა ვარიანტები მიუღებელია, ვინაიდან არ ითვალისწინებენ კოლოსალურ სხვაობას სტრატეგიულ პოტენციალებში.
კიდევ ერთი პირობა, რომელიც ვაშინგტონმა წამოაყენა, არ აწყობს მოსკოვს. ივლისის დასაწყისში აშშ-ის პრეზიდენტის სპეცწარმომადგენელმა შეიარაღებაზე კონტროლის საკითხებში, მარშალმა ბილინგსლიმ „საშინელი“ უწოდა რაკეტა „ბურევესტნიკებისა“ და დრონ „პოსეიდონების“ პროექტს, და მათი შეჩერება მოითხოვა, ვინაიდან СНВ-3-ის შეზღუდვები ამ იარაღზე არ ვრცელდებოდა. ამერიკელები მანამდეც მოითხოვდნენ უახლესი რუსული შეიარაღების შეზღუდვას, მათ შორის, არაბირთვული ჰიპერბგერითი ხომალდსაწინააღმდეგო რაკეტა „ცირკონებისა“.
„ეს იმაზე მეტყველებს, რომ აშშ-ს აღარ რჩება ბერკეტები მსოფლიო ლიდერობის შესანარჩუნებლად, გარდა ბირთვული შანტაჟისა. ეკონომიკურად ისინი უკვე ჩამორჩებიან ჩინეთს გარკვეული მიმართულებებით, ხოლო სამხედრო ტექნოლოგიების მხრივ — რუსეთს. ამიტომაც ცდილობენ უარი გვათქმევინონ მოწინავე პროექტებზე. ჩვენ არ უნდა წამოვეგოთ ამ ანკესს“, — განაცხადა სამხედრო მეცნიერებათა დოქტორმა კონსტანტინ სივკოვმა.
უკომპრომისო პოზიცია
სერგეი ლავროვმა ხაზი გაუსვა, რომ რუსეთი არ დაუწყებს ხვეწნას აშშ-ს, რომ СНВ-3 განაგრძოს, მიუხედავად იმისა, რომ მოსკოვი ყოველთვის მზად იყო გარკვეულ დათმობებზე წასასვლელად. მინისტრმა აღნიშნა, რომ ამერიკელებთან ერთად იმსჯელეს ორი უახლესი რუსული სტრატეგიული სისტემის რაოდენობის შემცირებაზე СНВ-3-ის ფარგლებში, როდესაც ისინი სრულად იქნება განთავსებული. საუბარია ჰიპერბგერით საბრძოლო ბლოკებზე „ავანგარდი“ და მძიმე საკონტინენტთაშორისო ბალისტიკურ რაკეტა „სარმატებზე“.
„რაც შეეხება სამ სხვა სისტემას, ისინი ახლებია და არ შედის იმ კატეგორიაში, რომლებზეც СНВ-3 ვრცელდება. მაგრამ ჩვენ მზად ვართ დავიწყოთ საუბარი იმაზე, რომ ის შეიარაღებაც გახდეს დისკუსიის საგანი, რომლებიც არ არის კლასიკური მოქმედი შეთანხმების თვალსაზრისით“, — აღნიშნა ლავროვმა.
მაგრამ ნაკლებად მოსალოდნელია, რომ შტატები საპასუხო დათმობაზე წავიდეს. ვაშინგტონმა არაერთხელ განაცხადა უკომპრომისოდ – ან უსიტყვოდ დაეთანხმეთ ჩვენს პირობებს, ან შეთანხმებიდან გავალთო. აშკარაა, არც რუსეთი და არც ჩინეთი არ აპირებენ დაეთანხმონ ამერიკელების პრეტენზიებს საკუთარი ეროვნული ინტერესების გაუთვალისწინებლად. სპეციალისტების აზრით, СНВ-3-ს გაგრძელების მცირე შანსები აქვს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ უშიშროების საერთაშორისო სისტემა სრულად შეიცვლება.
ხარისხი რაოდენობის ნაცვლად
„თუ კონკრეტულად საერთაშორისო უშიშროების სისტემაზე ვისაუბრებთ სამხედრო სფეროში, მაშინ უნდა ვაღიაროთ, რომ ის ფაქტობრივად აღარ არსებობს. ეს სისტემა ჯერ აშშ-სა და სსრკ-ს შორის, ხოლო შემდეგ აშშ-სა და რუსეთს შორის შეთანხმებას ეყრდნობოდა... მთელი სისტემა, რომელიც საგულდაგულოდ იგებოდა ცივი ომის მწვავე კონფლიქტურ სიტუაციებში, ვაშინგტონის ინიციატივითაა დარღვეული“, — ამბობს ექსპერტი ვიქტორ მურახოვსკი.
ექსპერტმა ხაზი გაუსვა, რომ ჯერ ისევ მოქმედი СНВ-3-ის გარდა დარჩა მხოლოდ სარაკეტო ტექნოლოგიებზე კონტროლის რეჟიმის შეთანხმება, მაგრამ ამერიკელები ამ დოკუმენტის საკუთარ თავზე მორგებასაც ცდილობენ. სააგენტო „როიტერმა“ ივნისში გაავრცელა ინფორმაცია, რომ თეთრი სახლი შეთანხმების ნორმების გადახედვას აპირებს, რათა მეტი დრონი მიჰყიდოს სხვადასხვა ქვეყნებს. დიდი ალბათობით, ეს შეთანხმების სხვა მონაწილეებს ხელს არ მისცემს.
ექსპერტის აზრით, ახალი „რაოდენობრივი“ გამალებული შეიარაღება შუძლებელია, თუმცა ტექნოლოგიური უპირატესობისთვის ბრძოლა სტრატეგიული შეიარაღების სფეროში, სავარაუდოდ, მწვავე იქნება.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს
