რატომ ვჭამთ, როცა არ გვშია, ანუ ფსიქოლოგიური შიმშილი

საუბარია ფსიქოლოგიურ შიმშილზე, რომელიც ზედმეტი ჭამის, გასუქებისა და საჭმლის მომნელებელი სისტემის დარღვევის მიზეზი ხდება. წონასწორობის დაუცველობა ჭამის დროს იწვევს ჰარმონიის დაკარგვას საკუთარ ცხოვრებაში. პრობლემისგან გასათავისუფლებლად საჭიროა ვიცოდეთ ის ფარული მიზეზი, რაც გვაიძულებს, რომ მორიგი ბუტერბროდის ან შოკოლადისთვის სამზარეულოში შევიდეთ.

ფსიქოლოგებმა შენიშნეს, რომ საჭმლის მონელებასთან დაკავშირებული პრობლემები პაციენტების უმრავლესობაში უკავშირდება შინაგან დისბალანსს და ხშირად ეს ბავშვობიდან მომდინარეობს. ფსიქოლოგიური მიზეზის გამოვლენის შემდეგ ადამიანი აცნობიერებს, რატომ ჭამს ზედმეტს და აქტიურად იწყებს წონის დაკლებას, ადვილად აკონტროლებს მადას.

დაბადებიდან პირველ წუთებში ცხოვრებაში უმთავრესი კონტაქტი ხდება – ჩვილს დედის მკერდზე აწვენენ და საკვების პირველ პორციას აძლევენ. ეს მჭიდრო კავშირს აყალიბებს და სრული დაცვის შეგრძნებას აჩენს. თუ „მოზრდილთა" კვებაზე გადასვლა წარუმატებლად ან ძალიან გვიან მოხდა, ბავშვი დამოუკიდებლობის შეგრძნებას ვერ იძენს.

ზოგი ბავშვის ძუძუსგან მოშორება მკვეთრად, ხანდახან დედის ყვირილის თანხლებითა და დიდი სტრესით ხდება. ქვეცნობიერ დონეზე რჩება შერძნება, რომ კმაყოფილების, მხარდაჭერის, დაცვისა და სითბოს გრძნობა მხოლოდ ჭამის დროს მიიღება.

ორგანიზმის სასიცოცხლო უნარის შესანარჩუნებლად საჭიროა მრავალი კალორია, საკვები ნივთიერება, მიკროელემენტი. შიმშილის ბუნებრივი გრძნობა – ესაა ტვინის სიგნალი, რომ ორგანიზმს არ ჰყოფნის საკვები და ჟანგბადი. სხეულში მცირდება ბევრი ქიმიური პროცესი, ამიტომ ადამიანი ხდება გონებაგაფანტული, გაღიზიანებული, აღგზნებული.

ფიზიოლოგიური შიმშილი მრავალი რთული პროცესის ჯაჭვია. სანამ ამ შეგრძნებას მუცელში იგრძნობთ, მანამდე მცირდება შაქრის დონე, ნელდება მეტაბოლიზმი, იცვლება სისხლის ბევრი მაჩვენებელი. სამწუხაროდ, ადამიანები ყოველთვის ვერ აკონტროლებენ სიმაძღრის გრძნობას, ყურადღებას მათ გაჯეტები და ტელევიზორი უფანტავს და ამიტომ ბევრს ჭამენ.

ორგანიზმს, სიცოცხლისა და მეტაბოლიზმის შესანარჩუნებლად, საკვების მცირე ულუფა სჭირდება. მაგრამ საკვებისადმი თანამედროვე დამოკიდებულებამ სადილი ნამდვილ რიტუალად აქცია, რომელსაც თან ახლავს კერძების მომზადების სირთულე, ლამაზად გაფორმება, გემოს გამაძლიერებლების დამატება. ის ჩვენში გარკვეულ რეფლექსს ამუშავებს: საკმარისია დესერტით ან სალათით სავსე თეფშის დანახვა, რომ ორგანიზმში ინსულინის გამომუშავება იწყება, იღვიძებს შიმშილის გრძნობა.

პრობლემა გემოს რეცეპტორების მომატებულ აღგზნებადობას უკავშირდება. ისინი ამაში რთავენ ტვინის ცენტრებს, რომლებიც კმაყოფილების მიღებაზეა პასუხისმგებელი. ეს სასიამოვნო შეგრძნებები რომ გახანგრძლივდეს, იმაზე მეტს ვჭამთ, ვიდრე ეს აქტიურობის შენარჩუნებისთვის არის საჭირო.

ზოგიერთ ადამიანს საჭმელი სასიამოვნო მოგონებებს ან შეგრძნებებს აღუძრავს. საყვარელი დესერტის პორციით ის ცდილობს დაიბრუნოს სულიერი წონასწორობა და სიმშვიდე, გადალახოს მოწყენილობა ან ჩაახშოს მრისხანება. ის საჭმელს იყენებს, როგორც ანტიდეპრესანტს და ასეთ დროს შიმშილს ემოციური ელფერი დაჰკრავს.

ფსიქოლოგების კვლევებმა აჩვენა, რომ სადილი დიდ კომპანიაში ადამიანებს ბევრის ჭამას „აიძულებს". სკოლამდელი ასაკის ბავშვების ჯგუფზე დაკვირვებამ აჩვენა ერთგვარი კანონზომიერება, რომ მეგობრებთან ერთად ჭამის დროს ისინი 30%-ით მეტს ჭამდნენ. ფიზიოლოგიური შიმშილის მოსაკლავად საშუალოდ 11 წუთია საჭირო. შემდეგ უკვე ჩნდება ურთიერთობებისა და პოზიტიური ემოციების საჭიროება. სწორედ ამით აიხსნება, რატომ ვჭამთ მეტს წვეულებებზე, შეკრებებზე.

საჭმლის მიმართ ქცევის დარღვევის დროს ტვინს უჭირს გაარჩიოს, რომელია ნამდვილი შიმშილის გრძნობა და რომელი – ცრუ სიგნალი. მაგრამ ფსიქოლოგები რამდენიმე სასარგებლო რჩევას გვაძლევენ, თუ როგორ „დავარეგულიროთ" ნერვული სისტემა და გავუმკლავდეთ ნეგატიურ ემოციებს ჭამის გარეშე.

ებრძოლეთ სტრესს. ჰორმონების – კორტიზოლისა და ადრენალინის მომატება ახშობს დოფამინის დონეს, რომელიც სიმაძღრის სიგნალებს გზავნის. რთული და მძიმე დღის შემდეგ, ვახშმის წინ მსუბუქი ვარჯიში გააკეთეთ – დაჯექით მოხერხებულად, დახუჭეთ თვალები, ღრმად ჩაისუნთქეთ და ამოისუნთქეთ რამდენჯერმე. იგრძენით სასიამოვნო მოდუნება, განერიდეთ სიტუაციას და წარმოიდგინეთ ადამიანი, რომელსაც არა აქვს პრობლემები ზედმეტ ჭამასთან დაკავშირებით, ჭამს აუჩქარებლად და კმაყოფილებით.

არ დაივიწყოთ აქტიურობა. ბედნიერების ჰორმონის დონის გაზრდასა და სტრესული მდგომარების შემცირებას ფიზიკური დატვირთვები შველის. მეტი ისეირნეთ, იმოძრავეთ, იცეკვეთ, ირბინეთ, იცურავეთ... ორგანიზმი თანდათანობით მიეჩვევა, რომ კმაყოფილების მიღება ჭამის გარდა სხვა რამისგანაც შეიძლება.

გახსოვდეთ სასმელის რეჟიმი. ტკბილი და გაზიანი სასმელები მხოლოდ აძლიერებს მადას. შიმშილის ცრუ სიგნალის მოსახსნელად მიიღეთ მეტი წყალი სუფთა სახით, დანამატების გარეშე. დალიეთ ერთი ჭიქა წყალი ჭამამდე. ხანდახან ჩვენს ტვინს სიგნალები ერევა და წყურვილის სურვილს ჭამის სურვილად აღიქვამს.

მიიღეთ მეტი ცილა. შეწყვიტეთ „ფუჭი კალორიების" მიღება, უარი თქვით ტკბილეულზე, ფასტფუდზე. შეიტანეთ რაციონში ინდაურის ხორცი, მარცვლოვანი კულტურები, ავოკადო, რძის პროდუქტები. ისინი გვაძლევენ ვიტამინებს, მიკროელემენტებს და აჩენენ სიმაძღრის გრძნობას.