როსტისლავ იშჩენკო
საგარეო ურთიერთობებისა და უშიშროების საკითხებში ევროკავშირის უმაღლესმა წარმომადგენელმა ჟოზეპ ბორელმა გამოაქვეყნა მოხსენება, რომელსაც 24-25 ივნისს განიხილავენ ბრიუსელში ევროკავშირის სამიტზე. დოკუმენტში ბორელმა სამი პრონციპი ჩამოთვალა, რომლებზეც აიგება ევროკავშირის „ახალი“ სტრატეგია რუსეთის მიმართ.
სიტყვა „ახალი“ შემთხვევით არ ჩამისვამს ბრჭყალებში. ამ შემთხვევაში მის „სიახლეზე“ საუბარი მხოლოდ მძინარე მზეთუნახავს თუ შეუძლია, რომელსაც ბოლო ნახევარი საუკუნე ეძინა და მოულოდნელად მხოლოდ გუშინღა გაიღვიძა.
წინააღმდეგობის გაწევა, შეზღუდვა, ურთიერთქმედება — ზუსტად იგივეა, რასაც ევროკავშირი ბოლო 25 წლის განმავლობაში აკეთებდა რუსეთის მიმართ. ამასთან ამ ტერმინების არც აზრობრივი დატვირთვა არ შეცვლილა. ბორელის ინტერპრეტაციაში „წინააღმდეგობის გაწევა“ რუსეთის საშინაო საქმეებში ჩარევას ნიშნავს ადამიანის უფლებების, დემოკრატიის პრინციპებისა და საერთაშორისო სამართლის დაცვის საბაბით.
„შეზღუდვა“ განისაზღვრება როგორც ევროკავშირის საინფორმაციო სივრცის დაცვა რუსეთის მცდელობებისგან, გაახმოვანოს საკუთარი შეხედულებები თანამედროვეობის აქტუალურ პრობლემებზე.
„ურთიერთქმედება“ კი მოსკოვთან ძალისხმევების კოორდინაციას ნიშნავს იმ სფეროებში, რომლებშიც ევროკავშირს რუსეთის მხარდაჭერის გარეშე წარმატების მიღწევა არ შეუძლია.
საბჭოური ლეკალოებით?
თუ ამაში მაინც არის რამე ახალი, ეს მხოლოდ პრინციპებისთვის დარქმეული სახელწოდებებია, რომლებსაც რუსეთის მიმართულებით ევროკავშირის სტრატეგია ეყრდნობა. არსი კი ევროკავშირისა და აწ უკვე არარასებული სსრკ-ის თანამშრომლობის პერიოდიდან არ შეცვლილა.
და, მაინც, ევროკავშირმა ხომ რაღაცისთვის გამოაცხადა ახალი–ძველი სტრატეგია. უფრო მეტიც, ბორელის განცხადება აშშ–ევროკავშირის სამიტის დასრულებისთანავე გახმოვანდა (15 ივნისს), რუსეთ–ამერიკის ლიდერების ჟენევაში შეხვედრის წინ (16 ივნისს).
ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ ევროდიპლომატი მოსკოვისთვის სიგნალის გაგზავნას შეეცადა, რომ ბაიდენთან მოლაპარაკებების შემდეგ მოსკოვისა და დასავლეთის ურთიერთობებში არაფერი შეიცვლება? არა, არ ნიშნავს. იმიტომ რომ ყველაფერი ჯერ კიდევ მოლაპარაკებებამდე შეიცვალა. ბაიდენის სახით ხომ სწორედ კოლექტიური დასავლეთი იყო იძულებული, ეთხოვა რუსეთისთვის თანაბარუფლებიანი მოლაპარაკებები ფორსმაჟორული გარემოებების გავლენითა და იმის აღიარებით, რომ ზეწოლის ხანგრძლივმა პოლიტიკამ და მოსკოვთან ურთიერთობებში ფსონების ზრდამ თავი ამოწურა. დასავლეთს აღარ აქვს არგუმენტები, განაგრძოს მოქმედებები ძველ პარადიგმაში.
ყურადღება ხელებზე!
მაშ, რატომ ხატავს ბორელი ძველ პოლიტიკას ახალი სიტყვებით?
იმიტომ, რომ დიდი ხანია დადგა დრო, მივეჩვიოთ, რომ დასავლეთი ამბობს ერთს, ფიქრობს მეორეს და აკეთებს მესამეს. ამასთან, ერთსა და იმავე ტერმინში უამრავ სხვადასხვა აზრს დებს. შიდა, დასავლეთევროპული მოხმარებისთვის აზრი ერთია, რუსეთისთვის – მეორე, ევროკავშირის აღმოსავლეთ საზღვრებზე არსებული რუხი ლიმიტროფული ზონისთვის – მესამე.
ამ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია არა დეკლარირებული პრინციპები, რომლებიც, ევროკავშირის მეტად მოძრავი საერთაშორისო პოლიტიკისგან განსხვავებით, უცვლელი რჩება ათობით წლის განმავლობაში, არამედ კონკრეტული მოქმედებები მათი რეალიზაციისა და პრიორიტეტულობის კუთხით.
მარტივი მაგალითი: ნავალნის ნახევრადმივიწყებულ ისტორიაში გერმანიამ ფორმალურად ძალიან მკაცრი პოზიცია დაიკავა. გერმანელებმა უმაღლეს დონეზე უპირობოდ ირწმუნეს მოწამვლის ვერსია, რუსეთს ოფიციალურად უცხადებდნენ პროტესტს და გამოთქვამდნენ შეშფოთებას. მაგრამ როდესაც მათმა ევროკავშირელმა მოკავშირეებმა სცადეს მიენიშნებინათ, რომ ამ შემთხვევაში ძლიერი სვლა — სანქციების დაწესება იქნებოდა „ჩრდილოეთის ნაკადი-2“-სთვის, გერმანელმა პოლიტიკოსებმა თქვეს, ეს სხვა რამეაო, და შეეცადნენ ოპერატიულად დაებრუნებინათ ოპოზიციონერი ბლოგერი უკან, რუსეთში.
შედეგი: ნავალნი ზის, „ჩრდილოეთის ნაკადი-2“ პრაქტიკულად აშენებულია, ინციდენტი ლამის ყველას დაავიწყდა.
გერმანიის მოქმედება სრულად შეესაბამებოდა ევროკავშირის მხოლოდ გუშინ დეკლარირებულ სტრატეგიას. ნავალნის ჯანმრთელობით შეწუხებულმა ბერლინმა ჯერ „წინააღმდეგობა გაუწია“ რუსეთს, შემდეგ „შეზღუდა“ — თქვა რა უარი, განეხილა მისი ავადმყოფობის სხვა ვერსიები, ამასთან წარმატებით განაგრძობს „ურთიერთქმედებას“ მოსკოვთან გერმანიისთვის მნიშვნელოვან ეკონომიკურ პროექტებში.
ვფიქრობ, თუ ვითარება მკვეთრად და დრამატულად არ შეიცვლება, რუსეთისა და ევროკავშირის ურთიერთობების შემდგომი განვითარება ისეთივე იქნება, როგორიც ზემოთ აღწერილი გერმანული შემთხვევა იყო.
დასავლეთ ევროპა შეშფოთებას გამოთქვამს და მკაცრ განცხადებებს გაავრცელებს რუსეთის საშინაო პოლიტიკისა და ოპოზიციის უფლებების გამო, ამასთან პრაქტიკულად არ ექნება ვითარებაზე რეალური გავლენის მოხდენის შესაძლებლობა. თავის საინფორმაციო სივრცეს ევროკავშირი ისევე დაიცავს მზარდი რუსეთის შესახებ მისთვის არახელსაყრელი შედარებებისგან, მაგრამ რაც შეეხება ეკონომიკურ თანამშრომლობას, ევროპა შეეცდება თავი აარიდოს კონფრონტაციასა და პოლიტიზაციას, ახალი სანქციების პაკეტების შემოღებას, და შეეცდება თანდათან უკვე დაწესებული სანქციების ნიველირება მოახდინოს.
აღიკვეთოს „ლიმიტროფების ამბოხი“
რატომ წარმოაჩენენ ევროკავშირის ლიდერები პოლიტიკური ეკვილიბრისტიკის ამ საოცრებებს? იძულებული არიან.
რუსეთთან 25 წლის განმავლობაში მზარდი დაპირისპირების პერიოდში დასავლეთმა ლიმიტროფული რეჟიმების მთელი ხროვა გამოზარდა, რომელთა არსებობის მთელი აზრი ანტირუსული პროვოკაციების ორგანიზებაა. მათი ნაწილი ევროკავშირში შევიდა, სხვებს ნაკლებად გაუმართლა, თუმცა ყველა მათგანს არსებობა მხოლოდ გარედან რესურსების გადასხმებით შეუძლია, სუვერენული არსებობისთვის საკუთარი ბაზა არ ჰყოფნით.
დასავლეთისა და რუსეთის ურთიერთობებში დაძაბულობის დაწევა უაზროდ აქცევს ლიმიტროფების კვებას. მათ უკვე გამოსცადეს საკუთარ თავზე დასავლეთის ყურადღების ნაკლებობა, მათთან (ბალტიისპერეთში, პოლონეთსა და უკრაინაში) უკვე მოხდა პირველი ისტერიკული კრუნჩხვები ამ საკითხთან დაკავშირებით.
დასავლეთის პრობლემა ისაა, რომ რუსეთთან დაპირისპირების ეპოქაში მან ლიმიტროფებს უფლება მისცა, დაეკავებინათ ძალიან სერიოზული პოზიციები იმ სტრუქტურებში, რომლებიც დასავლურ პოლიტიკას აყალიბებენ (მათ შორის, ნატოსა და ევროკავშირში). არსებული მდგომარეობის სწრაფად შეცვლა არ შეიძლება, ამას დრო სჭირდება — რამდენიმე წელი, რომლის განმავლობაშიც აღმოსავლეთევროპული ქვეყნების გავლენა დასავლეთის პოლიტიკაზე განულდება, ხოლო თავად გამარგინალდებიან.
დასავლეთისთვის უკიდურესად მნიშვნელოვანია, რომ ამ დროის განმავლობაში „ლიმიტროფების ამბოხება“ არ დაუშვას, რომლებიც სასოწარკვეთით შეეცდებიან რუსეთთან კონფლიქტის პროვოცირებას, საკუთარ ტერიტორიაზე საბრძოლო მოქმედებების რისკითაც კი.
ამიტომ აცხადებს ევროკავშირი თავისი პოლიტიკის ფაქტობრივი უცვლელობის შესახებ (რათა ლიმიტროფებმა არ იღელვონ). თუმცა შესანიშნავად ესმის, რომ მას ვერავინ შეუშლის ხელს, ითამაშოს გაცხადებული „სტრატეგიული პრინციპების“ აზრობრივი დატვირთვით ისე, როგორც თავად მოისურვებს.
თანაც ეს რუსეთის მიმართ მოულოდნელი გაცივების შემთხვევაშიც დაზღვევაა. დღეს ხომ არავინ იცის, დასავლეთის შიგნით რომელი დაჯგუფება გაიმარჯვებს და რა პოლიტიკური პრინციპები იქნება რეალურად დომინანტური რუსეთის მიმართულებით.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს