მოსაზრება: დემოკრატიას ასწავლიან – შეერთებულმა შტატებმა ჩარევის მეთოდები განსაზღვრა

სოფია მელნიჩუკი

 ვაშინგტონმა აქედან გაკვეთილი გამოიტანა და მსოფლიოს შეცვლას გეგმავს — საკუთარი თავიდან იწყებს.

ახალი დროება — ახალი მეთოდები

სახელმწიფო მდივან ენტონი ბლინკენის პირველ ოფიციალურ გამოსვლას სახელმწიფო დეპარტამენტში, მიუხედავად იმისა, რომ ცარიელ დარბაზში ტარდებოდა, დიდი ხმაური მოჰყვა. ამერიკული დიპლომატიის შეფმა ნახევარ საათში ჩამოთვალა საგარეო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებები, რომლებიც მალე შევა ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიაში.  

ბლინკენის ნათქვამიდან თითქმის არაფერია ახალი: მანაც  და პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმაც ბოლო თვეში ამაზე არაერთხელ ისაუბრეს. მაგრამ ერთმა რამემ მაინც მიიპყრო ყურადღება.

„ჩვენი მიდგომა შეიცვლება, განაცხადა სახელმწიფო მდივანმა. — ჩვენ აღარ ვიბრძოლებთ დემოკრატიისთვის ძვირადღირებული სამხედრო ინტერვენციების მეშვეობითა თუ ავტორიტარული რეჟიმების ძალით ჩამოყრის გზით“. მისი თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ ეს მეთოდები კარგი სურვილებით გამოიყენებოდა, არაფერი კარგი არ მოიტანეს.

მსოფლიო სხვაგვარი გახდა და ახალ პირობებში ვაშინგტონმა ყურადღება ტერორიზმის საფრთხეებიდან მოწინააღმდეგე სახელმწიფოებთან ბრძოლაზე გადაიტანა. დემოკრატიის დამყარება — რაც კვლავაც რჩება აშშ–ის საგარეო პოლიტიკის იმპერატივად — საწიროა საკუთარი მაგალითით. „წინააღმდეგ შემთხვევაში, ჩვენ აკომპანიმენტს ვუწევთ ისეთ სახელმწიფოებს, როგორებიცაა ჩინეთი და რუსეთი, რომლებიც ნებისმიერ შესაძლებლობას იყენებენ იმისათვის, რომ ეჭვქვეშ დააყენონ ჩვენი იდეალებისადმი სწრაფვა. საჭირო არ არის, ამოცანა გავუადვილოთ მათ“, — განაცხადა დიპლომატმა.

ისე რა მაგალითი

გასულმა წელმა ქვეყანა გამოცდის წინაშე დააყენა. კორონავირუსის პანდემიამ, რომელმაც იმაზე მეტი ამერიკელი იმსხვერპლა, ვიდრე პირველმა და მეორე მსოფლიო და ვიეტნამის ომებმა, ერთად აღებული აჩვენა, რომ ჯანდაცვის სფეროში უთანასწორობა არსებობს. რასობრივმა ჯანყებმა პოლიციის სისასტიკისა და შავკანიანების მკვლელობის გამო, კიდევ ერთხელ წარმოაჩინა საზოგადოებაში სისტემური რასიზმი.

საპრეზიდენტო არცევნები კი სულაც ყველაზე სკანდალური იყო მრავალი ათეული წლის განმავლობაში.დონალს ტრამპის დღემდე ირწმუნება, რომ არჩევნების შედეგები გაყალბდა. ამას ნამდვილი შეტევა მოჰყვა ფუნდამენტურ ღირებულებებზე: 6 იანვარს ხალხი კაპიტოლიუმში შეიჭრა, როდესაც იქ ამომრჩეველთა კოლეგიის კენჭისყრის შედეგები მტკიცდებოდა.

ახალი პრეზიდენტის, ჯო ბაიდენის წინაშე მწვავედ დადგა ქვეყნის შიგნით ერთიანობის აღდგენის საკითხი. საჭიროა ამერიკელები დარწმუნდნენ, რომ აშშ ჯერ ისევ არის დემოკრატიის შუქურა.

„პირად მაგალითთან დაკავშირებით ახლა შტატებში დიდი პრობლემებია. მათ აუცილებლად ესაჭიროებათ რიტორიკული ინსტრუმენტი ელექტორატის მობილიზაციისთვის. მნიშვნელოვანია წარმოჩინდეს, რომ ქვეყანაში ვითარების დარეგულირება შესაძლებელია“, — აცხადებს ექსპერტი პაველ კოშკინი.  

ბაიდენის ადმინისტრაცია გამუდმებით უსვამს ხაზს: მთავარი სტრატეგიული მოწინააღმდეგე — ეს ჩინეთი და მისი განვითარების მოდელია. სწორედ მის შეცვლას გეგმავს  ვაშინგტონი.

თავად პეკინი კი არ აპირებს, სადმე მოახდინოს თავისი პოლიტიკური სისტემის ექსპორტი, რაზეც ჩინეთის ლიდერი სი ცზინპინი საუბრობდა კიდეც: ჩვენ განვითარების გზით გავზრდით შესაძლებლობებს მსოფლიოსთვისო.

მოსკოვის კარნეგის ცენტრის კონსულტანტ ტემურ უმაროვის თქმით, ზოგ ქვეყანაში ნამდვილად არსებობს ჩინეთის სახელმწიფო მართვის ცალკეული ელემენტების იმპორტზე მოთხოვნა.

„რეგიონის ყველა ავტოკრატიას სურს, გაიმეოროს ჩინეთის წარმატება: გახდეს განვითარებული ეკონომიკა დემოკრატიული რეფორმების გარეშე“, — ამბობს ექსპერტი.

იმავდროულად, ნებისმიერი ავტოკრატია თანამედროვე სამყაროში იძულებულია, დემოკრატიად წარმოაჩინოს თავი. ამის გარეშე გლობალურ სამყაროში ნორმალურად არსებობა შეუძლებელია.

ამიტომ ცენტრალურ აზიაში რიტორიკის დონეზე კი საუბრობენ რეფორმებსა და ადამიანის უფლებებზე, მაგრამ ფაქტობრივად დასავლეთს მისაბაძ მოდელად არ განიხილავენ. თუ მანამდე ყირგიზეთი მაინც იყო ასე თუ ისე პროამერიკულად განწყობილი, ახლა იქ სხვა გზას ადგანან.  

შეერთებულ შტატებს შეეძლო, გაეძლიერებინა პოზიციები რეგიონში, თუ უფრო აქტიურად ჩაერთვებოდა ცენტრალურ აზიაში ეკონომიკურად, როგორც ამას პეკინი აკეთებს. ამის გარეშე, უმაროვის აზრით, დიდი გავლენა იდეოლოგიური კუთხით მიუღწეველია.

დაუვიწყებელი ძველი

ახალი ადმინისტრაციის მიდგომები — ეს ჯერ კიდევ ბარაკ ობამას მიერ დაწყებულის გაგრძელებაა. ეგრეთ წოდებული ობამას დოქტრინა ამერიკის სამხედრო ყოფნის შემცირებასაც მოიაზრებდა საზღვარგარეთ. უკვე მაშინ დემოკრატები მივიდნენ დასკვნამდე, რომ სამხედრო მეთოდები არ არის ეფექტური და დემოკრატია ინტერვენციითა და ოკუპაციით კი არ უნდა დამყარდეს, არამედ რბილი ძალით.

მაგრამ აშშ–ის 44–ე პრეზიდენტს ეს არც ისე გამოუვიდა: 2011 წელს აშშ–მა ავიაშეტევა მიიტანა ლიბიის სამთავრობო ჯარებზე. ობამამ მოგვიანებით აღიარა კიდეც, რომ გადაწყვეტილება სწორი იყო, მაგრამ შედეგებისთვის ვაშინგტონი არ მომზადებულა. ლიბია ქაოსში ჩაეფლო — ობამამ ამას თავისი პრეზიდენტობის ყველაზე საშინელი შეცდომა უწოდა.

პოლიტოლოგ დმიტრი სუსლოვის აზრით, ამჟამინდელი ადმინისტრაცია განაგრძობს მის მცდელობებს და ყველა მეთოდს გამოიყენებს, გარდა უშუალო სამხედრო ინტერვენციისა.

„აქცენტი უცხოურ დახმარებასა და არაკომერციულ ორგანიზაციებზე გაკეთდება, უფრო აქტიურად დაუწერენ მხარს „ნარინჯისფერ რევოლუციებს““, — ამბობს ის და იხსენებს, რო სირიაში ბაშარ ასადი რეჟიმს პირდაპირ კი არ ებრძოდნენ, არამედ ოპოზიციურ ძალებს ეხმარებოდნენ.

ახლა ვაშინგტონი რუსეთის, ბელორუსიის, ვენესუელის ოპოზიციას უწერს მხარს. მანამდე შტატებმა სანქციები დაუწესა ზოგ რუს ჩინოვნიკს ალექსეი ნავალნის გამო. სვეტლანა ტიხანოვსკაია პრეზიდენტ ალექსანდრ ლუკაშენკოსთვის შეზღუდვების დაწესების საკითხზე ამერიკის ელჩთან მსჯელობდა.  ბლინკენმა კი ამას წინათ ხუან გაიდოს დაურეკა — ველესუელის ოპოზიციის ლიდერს. ჩინეთსა და ირანში აშშ პროდასავლელ დისიდენტებსა და არაკომერციულ ორგანიზაციებს ეხმარება.

კონკრეტული ქმედებები დამოკიდებულია ქვეყანაზე, მიაჩნია სუსლოვს. სადღც ეს არის ერთ–ერთი მხარის დახმარება სამოქალაქო ომში, სადღაც — პოლიტიკური კრიზისის პროვოცირება. საინფორმაციო პოლიტიკა, პროპაგანდა, საჯარო დიპლომატია. სანქციები ასევე მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია დემოკრატიის გავრცელებისთვის: ამით ურტყამენ ელიტებს, რომლების თავიდან მოშორებაც სურთ. აი ახალი ერაყები და ლიბიები კი აღარ იქნება.

რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს!