ალექსანდრ სობკო
ამ თეზისის კრიტიკოსები იცინიან და აცხადებენ, რომ ამერიკული გათხევადებული ბუნებრივი აირი (LNG) ევროპის გაზის ბირჟაზე იმდენივე (ახლა კი სულაც ზედაბალი ფასი) ღირს, რამდენიც დანარჩენი გაზი.
ვინ არის მართალი? მოდით, გავერკვეთ.
თავდაპირველად შეგახსენებთ, რომ „ჩრდილოეთის ნაკადი-2“ უკრაინული ტრანზიტის უდიდესი ნაწილის ჩასანაცვლებლად იგება, ვინაიდან მომავალში რუსული გაზის ექსპორტის მნიშვნელოვანი ზრდა მოსალოდნელი არ არის. თანაც არც უკრაინული ტრანზიტი იძლევა არსებულზე ბევრად მეტი მოცულობის (ყოველ შემთხვევაში, ჯერჯერობით) ტრანსპორტირების საშუალებას. ამიტომ თითქოს მოთხოვნილებასა და მიწოდებას შორის ბალანსის კუთხით არაფერი შეიცვლება.
უფრო მეტიც: უკრაინული ტრანზიტი ოთხი წლითაა გადახდილი (წელიწადში 40 მლრდ კუბური მეტრი), ხოლო „ჩრდილოეთის ნაკადი-2“-ს 55 მლრდ სიმძლავრე ექნება. ანუ ამ ეტაპზე გაზსადენის მშენებლობის დასრულებაზე სამუდამოდ ან გაურკვეველი ვადით ჰიპოთეტური უარის თქმა „გაზპრომს“ მხოლოდ ფინანსურ დანაკარგებს მოუტანს, მაგრამ ვერ აიძულებს ევროპას, შეიძინოს ამერიკული გათხევადებული აირი რუსული გაზის ნაცვლად.
ამიტომ თუ იმ თეზისიდან ამოვალთ, რომ ამერიკული მხარე „ჩრდილოეთის ნაკადისთვის“ პრობლემების შექმნით ახალი ნიშის მიღებას გეგმავს საკუთარი თხევადი აირისთვის, ეს ნიშნავს ერთს: დაბლოკილი „ჩრდილოეთის ნაკადი-2“-ის კვალდაკვალ უნდა შეწყდეს (მნიშვნელობა არ აქვს, რა მიზეზით: მილების სიძველე, სატრანზიტო ტარიფის ამკრძალავი სიდიდე თუ სხვა გარემოებები) უკრაინული ტრანზიტიც.
რაში დაეხმარება ეს ამერიკულ გათხევადებულ ბუნებრივ აირს?
ჯერ პირველი: ნებისმიერ შემთხვევაში გაზი (და LNG-ც) გაძვირდება, ბაზრიდან 50 მლრდ კუბომეტრის განდევნა — ეს საკმაოდ არსებითი მოცულობაა მსოფლიო ვაჭრობისთვის. ხოლო უფრო მაღალი საბირჟო ფასები გარდაუვლად მოიტანს რენტაბელობის ზრდას ამერიკული LNG-ს გაყიდვებშიც.
მეორე და მთავარი: აქ უნდა შეგახსენოთ, რომ აშშ, თავისი გათხევადებული აირის მიმდინარე ექსპორტის ფარგლებში, ნებისმიერ შემთხვევაში იღებს გარანტირებულ თანხას გათხევადებისთვის. დაბალი გლობალური კოტირებები ზიანს აყენებს ტრეიდერებს. ანუ შტატებს დიდად არც ესაჭიროება თავისი LNG-ს გაყიდვების სტიმულირება უკვე აგებული ქარხნებიდან.
უფრო მნიშვნელოვანია LNG ახალი პროექტებიდან დაკონტრაქტდეს. მას შემდეგ, რაც ახლა ამერიკიდან LNG-ს იმპორტიორები იმგვარ ვითარებაში აღმოჩნდნენ, როცა ისინი საწვავს არ ყიდულობენ, მაგრამ აუცილებელ მოსაკრებელს იხდიან გაზის გათხევადებისთვის (რაც LNG-ს საბოლოო ფასის ნახევარია), ვინმეს დათანხმება ამ პირობებში ახალი პარტიების დაკონტრაქტებაზე ძალიან რთული იქნება. განუხორციელებელი პროექტები კი ძალიან ბევრია. აქ ნამდვილად გამოდგებოდა ევროპული ბაზარი.
აქედან გამომდინარეობს კიდეც ის მოჩვენებითი წინააღმდეგობა, რომელიც თავში ვახსენეთ. დიახ, ახლა ამერიკული LNG, ისევე, როგორც ნებისმიერი სხვა, ნამდვილად იყიდება (მათ შორის, ევროპაშიც) დაბალ ფასად. ბაზარზე კრიზისია, პროდუქცია კი სადღაც უნდა გაიყიდოს, ქარხნები უკვე აშენებულია, ხოლო ტრეიდერებს კონტრაქტები აქვთ გაფორმებული პირობებზე „გაათხევადე–ან–გადაიხადე“.
მეორე მხრივ, ევროპასაც უნდა ესმოდეს, რომ იაფი ამერიკული გაზი — ის ნამატია, რომელიც სხვა ვითარებაში სწრაფად წავა აზიურ (ხშირ შემთხვევაში, უფრო მოგებიან) ბაზრებზე. გინდათ გარანტირებული მოწოდებები? – გააფორმეთ კონტრაქტი ან გადაიხადეთ მეტი.
რამდენად ძვირი იქნება ამერიკული LNG სხვა მოწოდებებთან შედარებით?
აქ უნდა აღინიშნოს, რომ ამ დროისათვის არსებობს გაზზე (და LNG-ზე) ფასწარმოქმნის სამი ძირითადი ვარიანტი: სპოტური, ნავთობ–ბმით და ამერიკული LNG-სთვის, რომელიც აშშ-ის შიგნით გაზის ფასის და ამას პლუს გათხევადების საფასურზე დაყრდნობით წარმოიქმნება.
მიიჩნევა, რომ ბაზრის ნორმაში დაბრუნების შემთხვევაში გაზის საბირჟო ფასი დაახლოებით 200 დოლარი იქნება ათას კუბურ მეტრზე. ასეთივე იქნება გაზის ფასი ნავთობ–ბმით, თუ ნავთობის ერთი ბარელი 50 დოლარი ეღირება. ნებისმიერ შემთხვევაში, ახლა „გაზპრომი“ უკვე ყიდის გაზის უდიდეს ნაწილს ევროკავშირში ბირჟაზე ფასბმით, ამიტომ სწორედ ამ კოტირებებზე სჯობს ორიენტირება და არა ნავთობ-ბმაზე.
და რა ფასად გადმოიტვირთება ამერიკული LNG? მისი ფასი დამოკიდებულია თავად აშშ-ის შიგნით გაზის, გათხევადებისა და ასევე ევროპაში მიწოდების ღირებულებაზე. ანგარიშს რომ არ ჩავუღრმავდეთ, ათას კუბურ მეტრზე 220–270 დოლარის დიაპაზონზე შეიძლება იყოს.
სხვა სიტყვებით, თუ თავდაპირველად, 2013 წელს ამერიკული LNG სხვა მიწოდებებზე იაფად გამოიყურებოდა, ახლა არსებულ პირობებში ის უფრო ძვირია.
კიდევ ერთი საკითხი. რატომ უნდა შეიძინოს ევროპამ მაინცდამაინც ამერიკული LNG? რატომ არა კატარული ან რუსული? მით უმეტეს, თუ უახლოეს ხანებში აღმოჩნდება, რომ კატარის გაზის ნაწილი საბირჟო ფასებთან ბმით გაიყიდება?
თუ ევროკავშირსა და აშშ-ს შორის არსებულ განსაკუთრებულ ურთიერთობებს გვერდზე გავწევთ, მაშინ საამისო მიზეზები არ არსებობს. მოკლედ, ევროკავშირს დეფიციტის ჩანაცვლება ნებისმიერი გაზით შეუძლია. შესაძლოა ახლა სწორედ ამიტომაც მიდის საუბრები გაცვლაზე: ამერიკულ გათხევადებულ აირზე გათვლილი რამდენიმე ახალი LNG–ტერმინალი გერმანიაში „ჩრდილოეთის ნაკადი-2“-ის დასრულების ნებართვის სანაცვლოდ.
შევაჯამოთ. პირველი – რუსული გაზის ჩანაცვლება ამერიკული LNG-ით შესაძლოა მხოლოდ ორი პირობის ერთდროულად შესრულებით: „ჩრდილოეთის ნაკადი-2“-ის დახურვა და უკრაინული ტრანზიტის შეწყვეტა. ამ შემთხვევაში რუსული ექსპორტის შეზღუდვა ფასებს შეინარჩუნებს მთელ გაზის ბაზარზე.
მეორე – ნებისმიერ შემთხვევაში ამერიკული LNG 10-30 პროცენტით ძვირი იქნება ბაზარზე სხვა გაზთან შედარებით, ან იგივე ფასი ეღირება — ყველაფერი გაზის ამერიკისშიდა კოტირებებზეა დამოკიდებული. მაგრამ აშშ-დან LNG-ს მოწოდებაზე გრძელვადიანი კონტრაქტის გაფორმებით ევროპა საკუთარ თავზე იღებს ამერიკულ გაზზე შიდა ფასებთან დაკავშირებულ მთელ რისკს.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს