"ნია - ჩემი სიყვარული“. როგორ აშენებდნენ ქართველი რომანტიკოსები ბამ-ს

ბაიკალ-ამურის მაგისტრალი სსრკ-ის მეგაპროექტია, რომელშიც ქართველი რომანტიკოსებიც მონაწილეობდნენ. მათ ციმბირში, ტაიგის შუაგულში ააგეს ულამაზესი სოფელი ნია-გრუზინსკაია.

მშენებლობას ხელმძღვანელობდა მძლეოსნობაში სსრკ სპორტის ყველაზე ახალგაზრდა ოსტატის, სსრკ ჩემპიონის, მსოფლიო რეკორდსმენის, ოლიმპიური მედალოსნის, ნადეჟდა ხნიკინას ქმარი, ანზორ დვალიშვილი, რომელმაც ბამ-ზე ქართველების მთელი თაობა აღზარდა.

მე-20 საუკუნის უნიკალური და ერთ-ერთი უდიდესი მაგისტრალის მშენებლობის ძირითადი ეტაპი, რომელიც ჯერ კიდევ მე-19 საუკუნეში იყო ჩაფიქრებული, 1974-1984 წლებში განხორციელდა, როდესაც ურთულეს პირობებში 4000 კმ-ზე მეტი ლიანდაგი დაიგო. ბევრი ახალგაზრდა მშენებლობაზე გიტარითა და აკორდეონით მიემგზავრებოდა, არც კი ეჭვობდნენ, რომ ბამ-ი, რომლის უმეტესი ნაწილი მუდმივი ყინვის ზონაში მდებარეობდა, მათთვის გამბედაობისა და ცხოვრების მკაცრი სკოლა გახდებოდა.

სხვათა შორის, ციმბირში ჩასული ყველაზე ცნობილი ახალგაზრდა ქართველი იოსებ ჯუღაშვილი იყო - თუმცა ეს ჯერ კიდევ 1913 წელს მოხდა, როდესაც ის იენიესის გუბერნიაში, ტურუხანის მხარეში გადაასახლეს.

1975 წლის მარტში, ბამ-ზე, მომავალი ნიას სადგურის ადგილზე (თავდაპირველად ნია-გრუზინსკაია), ირკუტსკის ოლქში 70 კაციანი ქართული დესანტი ჩავიდა. დასახლების მშენებლობას, რომელიც მოიცავდა შვიდ მრავალსართულიან საცხოვრებელ კორპუსს, სკოლას, საბავშვო ბაღს, საზოგადოებრივ სავაჭრო ცენტრს, რკინიგზის სადგურსა და საქვაბეს, ცნობილი მშენებელი ანზორ დვალიშვილი ედგა. მან ჯერ არ იცოდა, რომ ციმბირში ათ წელზე მეტ ხანს მოუწევდა ცხოვრება. მოგვიანებით ის იხსენებდა, რომ მაშინ საქართველოში ბევრი ცდილობდა მშენებლობაზე წასვლას და თუ უარს ეუბნებოდნენ, საჩივრებსაც კი წერდნენ.

„აქ ჩვენ ყინვაგამძლე ქართველებს და ქართველ ციმბირელებს გვეძახიან. არის შემთხვევები, როცა ჩვენი ახალგაზრდები შვებულებაში მიდიან და ვადის ამოწურვას არ ელოდებიან, ისე ბრუნდებიან უკან. არ ვიცი, რა შეიძლება დავარქვა ამას, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მათ შეუყვარდათ ციმბირი. აქ ადამიანის ხასიათი იწვრთნება, ახალგაზრდები ბევრად უფრო სწრაფად და საიმედოდ ვითარდებიან. სამწუხაროა, რომ აქ ყველას ვერ ჩამოვიყვანთ, ბევრია ვისაც უნდა, მაგრამ ყველას ვერ მივიღებთ“, - ამბობს დოკუმენტურ ფილმში ანზორ დვალიშვილი, რომლისთვისაც სოფელი ნია განსაკუთრებული ადგილი გახდა.

ქართველების თავდაუზოგავი, გმირული ღვაწლის წყალობით, დაბა 1981 წლის 23 თებერვალს ჩაბარდა და იმავე წელს ბამ-ის მაგისტრალის გასწვრივ არსებულ სოფლებს შორის ყველაზე ლამაზად, მყუდროდ და სუფთად აღიარეს.

ნიას ტერიტორია მდებარეობს ირკუტსკის ოლქის ცენტრალურ ნაწილში, უსტ-კუტსკის რაიონის აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარეობს ამავე სახელწოდების მდინარის მარცხენა სანაპიროზე. დღეს ნიას დაახლოებით ათასი მოსახლე ჰყავს. ანზორ დვალიშვილის ქალიშვილმა ნინომ „Sputnik საქართველოს“ უამბო, თუ როგორ დაიწყო ეს ყველაფერი.

ქართული ბრიგადის მეთაურის ოჯახს ძალიან უყვარდა ცხოველები. ერთხელ ახალშობილი ლოსი გადაარჩინეს, რომელიც მოგვიანებით დაიღუპა. პატარა ნინო დიდხანს ტიროდა, რადგან თავისი ხელით კვებავდა ლოსს, რომელიც ძალიან მიეჩვია ოჯახს და მათთვის ნამდვილი მეგობარი გახდა.

ბამ-ზე ქართული სოფლის პროექტის ავტორები იყვნენ ვალერი ბახტაძე და ცნობილი მოჭადრაკის, ნანა ალექსანდრიას ქმარი ლევან ბოკერია. ისე მოხდა, რომ ყველაზე ცნობილი ქართველები, რომლებმაც თავიანთი ცხოვრება ციმბირს დაუკავშირეს, სპორტსმენები იყვნენ. მაგალითად, იმ დროისთვის კრასნოიარსკის მხარეში ცხოვრობდა კრასნოიარსკის თავისუფალი ჭიდაობის სკოლის დამფუძნებელი, თბილისელი დიმიტრი მინდიაშვილი, რომელმაც ოლიმპიური თამაშებისა და მსოფლიო ჩემპიონატების რამდენიმე ჩემპიონი აღზარდა.

თავად ანზორ დვალიშვილიც აქტიურად იყო დაკავებული სპორტით - საქართველოს ჩემპიონიც კი იყო მძლეოსნობაში.

ხოლო მისი სახელგანთქმული მეუღლე - სპორტის დამსახურებული ოსტატი, სსრკ ჩემპიონი 1951 და 1953 წლებში, ორგზის ოლიმპიური მედლის მფლობელი მძლეოსნობაში ნადეჟდა ხნიკინა-დვალიშვილი, რომელიც მაშინვე გაჰყვა ქმარს ბამ-ზე პატარა ქალიშვილ ნინოსთან ერთად, ქართული სკოლის პირველი დირექტორიგახდა ციმბირში. 1977 წლიდან 1981 წლამდე ის დირექტორის თანამდებობას ფიზიკური აღზრდის მასწავლებლად მუშაობას უთავსებდა.

ნინო დვალიშვილმა მოგვიყვა ისტორია, თუ როგორ გაიხსნა ქართული სკოლა ციმბირში.

ნადეჟდა ხნიკინა-დვალიშვილს შეეძლო თბილისში დარჩენილიყო და შვილთან ერთად კომფორტულ პირობებში ეცხოვრა, მომავალზე ეზრუნა, მაგრამ ყველაფერზე უარი თქვა. წლების შემდეგ, თბილისში დაბრუნებულს, სამსახურის შოვნა გაუჭირდა. უცნაურია, მაგრამ მის დასაქმებას რატომღაც დაბრკოლებები შეექმნა. სამწუხაროდ, როდესაც 90-იან წლებში ნადეჟდა პავლოვნას მხედველობის გაუარესება დაეწყო, არავინ გამოჩნდა, ვინც მხარს დაუჭერდა და დახმარებას გაუწევდა.

მისმა ქალიშვილმა ნინო დვალიშვილმა მადლობა გადაუხადა „Sputnik საქართველოს“ ბამ-ის მშენებლობის გახსენებისთის: დიდი მადლობა, ამდენი წლის განმავლობაში ბამ-ი არავის გახსენებიაო.

ნადეჟდა პავლოვნა ახლა 91 წლისაა და მხედველობა მთლიანად დაკარგული აქვს. მედიის წარმომადგენლებთან არ ურთიერთობს.

„იცით, მედლებს შევეხე და გავიფიქრე, რომ სპორტში გასული წლების გამარჯვებების გახსენება მომიწევდა, მაშინვე ცრემლები წამომივიდა. ამიტომ ჯობს, თავი შევიკავო ინტერვიუებისგან“, - მითხრა მანამდე ნადეჟდა ხნიკინა-დვალიშვილმა.

მან 8 წელი იცხოვრა ციმბირში, შემდეგ კი ქალიშვილთან ერთად თბილისში დაბრუნდა, რადგან ნინო გაიზარდა და მშობლიური ქალაქის უნივერსიტეტში ჩაბარება გადაწყვიტა.

ჯერ კიდევ ციმბირში ყოფნისას ანზორ დვალიშვილმა თქვა: ჩემი მიზანია, ისე ვიცხოვრო, რომ ჩემმა შვილებმა, ჩემმა შთამომავლებმა თქვან, რომ კარგი მამა, კარგი ბაბუა ჰყავდათო...

შვილები და შვილიშვილები პატივს სცემენ მის ხსოვნას და იციან ბამ-ის ისტორია, რომელშიც დვალიშვილების წყვილმა საკუთარი სახელები ჩაწერა. ნინოს ძალიან სურს, ერთხელ მაინც დაბრუნდეს ნიაში, აჩვენოს შვილებს ის ადგილები, სადაც მან და მისმა მშობლებმა გაატარეს ბავშვობის საუკეთესო წლები.