ეროვნული ბანკის ვერდიქტს ორ დღეში შევიტყობთ. 30 მარტს კობა გვენეტაძის უწყებაში მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტი შეიკრიბება და გადაწყვეტილებას მიიღებს. საინტერესოა, რისი მოლოდინი აქვთ საბანკო სფეროს სპეციალისტებსა და ანალიტიკოსებს − რეფინანსირების განაკვეთი გაიზრდება, შემცირდება თუ უცვლელი დარჩება?
შეგახსენებთ, ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტმა რეფინანსირების განაკვეთი ბოლოს გასული წლის 8 დეკემბერს 0,5 პროცენტით გაზარდა. მიმდინარე წლის თებერვალში კი ეს მაჩვენებელი უცვლელად 10,5 პროცენტზე დატოვა. მაშინ კობა გვენეტაძის უწყებაში განმარტეს, რომ მონეტარული პოლიტიკის საკმაოდ მკაცრ ფარგლებში შენარჩუნების მიზეზი ბოლო თვეების განმავლობაში დაფიქსირებული მაღალი ინფლაცია გახდა. ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის შეფასებით, გასული წლის მეორე ნახევრიდან მოყოლებული ქვეყანაში მაღალი, ორნიშნა ინფლაციის გამომწვევი მიზეზი ძირითადად მსოფლიო ბაზარზე სურსათისა და ნავთობპროდუქტების გაძვირება, საერთაშორისო მასშტაბით ტრანსპორტირების გაზრდილი ხარჯები იყო. ამავე პერიოდში ეროვნულ ბანკში ჰქონდათ მოლოდინი, რომ გაზაფხულიდან ინფლაციის კლება დაიწყებოდა და ამის პარალელურად რეფინანსირების განაკვეთიც თანდათან შემცირდებოდა.
ჯერ კიდევ თვე-ნახევრის წინ კობა გვენეტაძის უწყებაში ვარაუდობდნენ, რომ საშუალოვადიან პერიოდში რეფინანსირების განაკვეთი უკვე 6,5 პროცენტს მიუახლოვდებოდა, ხოლო მიმდინარე წლის ბოლოს ან მომავალი წლის დასაწყისში 7,25–7,5 პროცენტის ფარგლებში იქნებოდა. ოპტიმისტური გათვლები გასული წლის გაზაფხულიდან მოყოლებული ქვეყანაში მკვეთრად გაუმჯობესებულ მაკროეკონომიკურ პარამეტრებს, კერძოდ, ორნიშნა ეკონომიკურ ზრდას, საგარეო ვაჭრობაში ექსპორტის ზრდის ხარჯზე უარყოფითი სალდოს შემცირებას, საზღვარგარეთიდან ფულადი გზავნილების რეკორდულ ზრდასა და ეროვნული ვალუტის გამყარებას ეფუძნებოდა. მნიშვნელოვანი ფაქტორი იყო COVID-19-ის პანდემიით გამოწვეული რისკების შემცირების საფუძვლიანი მოლოდინიც.
ნათქვამია, „კაცი ბჭობდა, ღმერთი იცინოდაო“, 24 თებერვლიდან მოვლენები სრულიად მოულოდნელი სცენარით განვითარდა. მალევე გაირკვა, რომ პოზიტიურ გათვლებს საყრდენი გამოეცალა. სამყარო სულ სხვა გამოწვევების წინაშე აღმოჩნდა. რუსეთ-უკრაინის სამხედრო კონფლიქტი მსოფლიოს საფინანსო-ეკონომიკურ სისტემაზე მყისიერად აისახა და, ბუნებრივია, გამონაკლისი არც საქართველო იყო. ეროვნულმა ვალუტამ, რომელიც დაახლოებით ერთი თვის განმავლობაში ყოველდღიურად მყარდებოდა, მკვეთრად დაიწყო გაუფასურება. ეროვნული ბანკი იძულებული გახდა პირველად გასული წლის 30 სექტემბრის შემდეგ სავალუტო ბაზარზე ინტერვენცია განეხორციელებინა და 39,57 მილიონი ამერიკული დოლარი გაეყიდა.
ამ რთულ ვითარებაში კობა გვენეტაძის უწყებამ გლობალურად ინფლაციური წნეხის მოსალოდნელ გამწვავებაზე მიგვანიშნა. ეროვნულ ბანკში აცხადებენ, რომ ინფლაცია, რაც არა მხოლოდ საქართველოს, არამედ მსოფლიოს ისედაც სერიოზული პრობლემა იყო, რუსეთ–უკრაინის სამხედრო კონფლიქტმა კიდევ მეტად გაამწვავა. რუსეთის ეკონომიკას გლობალური წარმოების ჯაჭვში თავისი როლი და წვლილი აქვს, კერძოდ, რუსეთი მსოფლიო ბაზარისთვის რიგი ნედლეულისა და ენერგორესურსების მიმწოდებელია. მიმდინარე მოვლენების შედეგად, ბუნებრივია, მსოფლიო ეკონომიკას რუსეთის ბაზრის ჩანაცვლება მოუწევს, რაც მოკლევადიან პერიოდში წარმოების ხარჯებს გააძვირებს. უკვე სახეზეა ნავთობის ფასის მკვეთრი ზრდა. ამ ვითარებაში კი მოკლევადიან პერიოდში გლობალურად მოსალოდნელია ინფლაციური წნეხის გამწვავება. თუმცა მსოფლიო ლიდერები ღიად აცხადებენ, რომ დღეს გვაქვს არაორდინარული ვითარება. გლობალურ ეკონომიკას მოკლევადიანად აუცილებლად ექნება დანაკლისი და ეს ყველა ქვეყნის ეკონომიკასა და, შესაბამისად, მათ მოსახლეობაზეც აისახება.
ეროვნული ბანკის მოლოდინი მსოფლიოში ინფლაციური პროცესების გაღრმავებისა და, განსაკუთრებით, ენერგორესურსებზე ფასების ზრდის შესახებ მალევე გამართლდა. ევროზონაში ინფლაციამ ყველა დროის მაქსიმუმს მიაღწია და მოლოდინს გადააჭარბა, რადგან უკრაინაში მიმდინარე სამხედრო კონფლიქტი ენერგეტიკული ხარჯების კიდევ უფრო სწრაფი ტემპით ზრდის რისკს ქმნის.
მიმდინარე წლის თებერვლის თვეში, გასულ წელთან შედარებით, სამომხმარებლო ფასები 5,8 პროცენტით გაიზარდა და ვარაუდობენ, რომ მარტის ბოლოს ეს მაჩვენებელი 6 პროცენტი იქნება. ევროპელი ექსპერტების მოსაზრებით, ინფლაციის ძირითადი ხელშემწყობი ფაქტორი ენერგეტიკის სფეროში მიმდინარე პროცესებია. ნავთობპროდუქტებსა და ბუნებრივ აირზე ფასების მკვეთრი ზრდა ევროს ვარდნისკენ უბიძგებს და ე.წ. მანკიერ ინფლაციურ სპირალს იწვევს. მათივე შეფასებით, მომავალში ბევრი რამ დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ როგორი იქნება რუსეთის ფაქტორის გავლენა ევროზონის ეკონომიკაზე, რომელიც ჯერ კიდევ საკმაოდ მწვავედ განიცდის COVID-19-ის პანდემიით გამოწვეულ შეზღუდვებს, მიწოდების დეფიციტსა და, რაც მთავარია, ენერგომომარაგების პრობლემას. შექმნილმა ეკონომიკურმა პრობლემებმა არაერთი ქვეყნის ცენტრალურ ბანკს მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრებისკენ უბიძგა. ევროპა თავის თავს მიხედავს, ჩვენ ჩვენ თავს მივხედოთ − მიმანიშნებს მკითხველი და მართალიც იქნება.
რა გადაწყვეტილებას მიიღებს ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტი? რა თქმა უნდა, ის მაკროეკონომიკური პარამეტრებითა და მოლოდინებით იხელმძღვანელებს. სავარაუდოდ, ინფლაციის დონე და ეროვნული ვალუტის სტაბილურობა ძირითადი ფაქტორი იქნება. შეგახსენებთ, რომ თებერვალში წლიურმა ინფლაციამ 13,7 პროცენტი შეადგინა, თუმცა, დამეთანხმებით, მას შემდეგ ფასებმა კიდევ მოიმატა, განსაკუთრებით სურსათსა და საწვავზე. ასე რომ, მაღალი ალბათობით, მარტის თვის ინფლაციის მაჩვენებელი წინა თვისას ბევრით თუ არა, ცოტათი მაინც გადააჭარბებს. რაც შეეხება ეროვნულ ვალუტას, ბოლო ათი დღეა ის ასე თუ ისე სტაბილურობას ინარჩუნებს, გაცვლითი კურსის ცვალებადობა უმნიშვნელოა, ანუ ერთ დღეს მცირედით გაუფასურებას მომდევნო დღეს ასევე მცირედით გამყარება ანაცვლებს. ფულადი გზავნილები? − შესაძლოა ჩამეძიოს მკითხველი. მოგახსენებთ, რომ თებერვალში უცხოეთიდან ფულადი გზავნილების საერთო მოცულობამ 183,2 მილიონი ამერიკული დოლარი შეადგინა. მათ შორის რუსეთიდან 21,94 მილიონი დოლარი, ხოლო უკრაინიდან – 5,08 მილიონი დოლარი გადმოირიცხა. ეს ფულადი გზავნილების საერთო მოცულობის 14,73 პროცენტია. რუსეთისთვის დაწესებული სანქციების გამო ამ სახელმწიფოდან გართულებული საბანკო გადარიცხვებისა და უკრაინაში მიმდინარე საბრძოლო მოქმედებების გათვალისწინებით, მარტის თვეში, სულ ცოტა, რუსეთიდან და უკრაინიდან ფულადი გზავნილების მოცულობის ზრდის მოლოდინი ალბათ არ უნდა გვქონდეს. სავარაუდოდ, ეს მაჩვენებელი შემცირდება და ამ დანაკლისს ვერც სხვა ქვეყნებიდან შემოსული ფულადი გზავნილები დააკომპენსირებს.
ვეჭვობ, სხვა მაკროეკონომიკური პარამეტრები იყოს თებერვლის მონაცემებზე უკეთესი. ვგულისხმობ საგარეო ვაჭრობაში ექსპორტის წილსა და ეკონომიკური ზრდის ტემპს. ასე რომ, არ გამიკვირდება, თუ ეროვნული ბანკი მონეტარულ პოლიტიკას გაამკაცრებს. თუმცა ჩემი ვარაუდების ნაცვლად ჯობს ექსპერტ-ანალიტიკოსებს მოვუსმინოთ:
ანალიტიკურ წრეებში არის მოლოდინი, რომ რუსეთ-უკრაინის სამხედრო კონფლიქტის შედეგად ეკონომიკაში შექმნილი ვითარების გამო ეროვნულ ბანკს რეფინანსირების განაკვეთის გაზრდა მოუწევს. „თიბისი კაპიტალის“ ექსპერტთა ჯგუფში საომარ მოქმედებათა შეწყვეტის ორ შესაძლო სცენარს განიხილავენ. კონფლიქტის შედარებით ხანმოკლე პერიოდში დასრულების შემთხვევაში მიმდინარე წლის ბოლოს მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი დღეს არსებული 10,5 პროცენტიდან დაახლოებით 9 პროცენტამდე შემცირდება. თუმცა, არ არის გამორიცხული, მანამდე რეფინანსირების განაკვეთი კიდევ 0,5 პროცენტული პუნქტით გაიზარდოს. თუ კონფლიქტი კვარტალზე მეტი ხნის პერიოდით გაგრძელდება, მონეტარული პოლიტიკის 1,5–2,5 პროცენტული პუნქტით გამკაცრებაა მოსალოდნელი.
მონეტარული პოლიტიკის მოსალოდნელ გამკაცრებაზე GALT&TAGGART-ის ექსპერტთა ჯგუფიც საუბრობს. მათი ინფორმაციით, კობა გვენეტაძის უწყება მიგვანიშნებს, რომ მანამ, სანამ საკმარისად არ განეიტრალდება ინფლაციურ მოლოდინებზე ზრდის მიმართულებით დღეს არსებული რისკები, როგორიც არის გეოპოლიტიკური, გლობალური ფინანსური პირობების მოსალოდნელზე სწრაფი გაუარესება, მონეტარული პოლიტიკა მკაცრი იქნება. ამავე ორგანიზაციის ექსპერტთა ვარაუდით, მარტის თვის ბოლოს დაგეგმილ მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტის სხდომაზე რეფინანსირების განაკვეთი დაახლოებით ერთი პროცენტით გაიზრდება და, მაღალი ალბათობით, მიმდინარე წლის განმავლობაში შენარჩუნდება.
ერთი სიტყვით, იკვეთება, რომ სამი შესაძლო ვარიანტიდან, ჩემი არ იყოს, ანალიტიკურ წრეებშიც უარესის, მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრების მოლოდინი აქვთ. თუ პროგნოზი გამართლდა, საქართველოში ფული, კერძოდ, ეროვნულ ვალუტაში გასაცემი საბანკო სესხები კიდევ უფრო გაძვირდება. მათ კი, ვინც სარგებლობს ცვლად საპროცენტო განაკვეთზე მიბმული სესხით, საბანკო ვალდებულება გაეზრდებათ. ასეთი კი დაახლოებით 190 ათასამდე მოქალაქეა.
ასე რომ, გამიხარდება, თუ წინამდებარე სტატიაში გამოთქმული ვარაუდი არ გამართლდება და მონეტარული პოლიტიკა, სულ ცოტა, სტატუს-კვოს შეინარჩუნებს...
სამსონ ხონელი