მაკო ბერიძე
ქრისტესისხლა (Chelidonium mayus) — მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარეა ყაყაჩოსებრთა ოჯახიდან. ღეროსა და ფოთლების მოწყვეტისას სდის ნარინჯისფერი წვენი. მისი ფესვი მთავარღერძაა. შიშველი ფოთლები მწვანე ფერისაა. ფოთლები უმეტესად მომრგვალებული ფორმისაა. ყვავილი ყვითელი აქვს. ნაყოფი ჭოტისებრი ერთბუდიანი კოლოფია, რომელშიც მრავალი, მოშავო–ყავისფერი, პრიალა თესლია მოთავსებული.
ყვავილობს მაისიდან ოქტომბრამდე, ნაყოფი მწიფდება ივნისი–ოქტომბერში.
იზრდება ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს სუბარქტიკულ და ზომიერ სარტყლებში, ბაღებსა და დანაგვიანებულ ადგილებში. საქართველოში ფართოდ არის გავრცელებული.
ქრისტესისხლა შხამიანი მცენარეა, შეიცავს ალკალოიდ ქელიდონიუმს, რითიც ხშირად იწამლებიან ცხოველები.
ქრისტესისხლას საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში სხვადასხვანაირად უწოდებენ. მაგალითად, ხევსურულია სისხლა-ბალახი, ქიზიყური – ყორის ყაყაჩო, რაჭულ-ლეჩხუმური – ცხენისოფა, აჭარული – ქარცეცხლა, საყვითლო, ინგილოური – სურსულაი წამალი, მეგრული – ნაწიფუ, ნაწიფი, ჯაში ზისხირი, სვანური – მგღფი მელილდ, ჭედიშ მელილდ.
ქრისტესისხლას სამკურნალო თვისებებს ჯერ კიდევ ძველი ბერძნები იყენებდნენ და მას „მერცხლის ბალახს“ უწოდებდნენ, რადგან დაკვირვების შედეგად შენიშნეს, რომ ქრისტესისხლა მერცხლების მოფრენის დროს იწყებდა ყვავილობას და მათი გაფრენის შემდეგ ასრულებდა.
ქრისტესისხლას სამკურნალო თვისებებზე მისი ლათინური დასახელებაც მეტყველებს Chelidonium – რაც ითარგმნება, როგორც „ზეციური საჩუქარი“. ამ ბალახის მრავალსაუკუნოვანი გამოყენება ადასტურებს, რომ მცენარე წმენდს ადამიანის ორგანიზმს არა მხოლოდ გარეგნულად, არამედ შინაგანადაც. მცენარის შემადგენლობით დაინტერესდნენ მეცნიერები და ამჟამად მას სხვადასხვა პრეპარატების, მალამოების, ნაყენების შემადგენლობაში იყენებენ.
ქრისტესისხლა შეიცავს ასკორბინის მჟავას (C ვიტამინს) ფა კაროტინს (A ვიტამინს), ორგანულ მჟავებს (ვაშლის, ლიმონის, ქარვის), ეთერზეთებს, საპონინებს ფლავონოიდებს, ბუნებრივ ანტიბიოტიკებს (ფიტონციდები), შხამიან ალკალოიდებს.
განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს ჰელიდონინი – ალკალოიდი, რომელიც მორფინის „ნათესავია“, რაც გასაკვირი არ არის, რადგან ქრისტესისხლა ყაყაჩოსებრთა ოჯახს განეკუთვნება. ჰელიდონინს გაუტკივარების ეფექტი აქვს, მაგრამ დიდი დოზით მიღებისას შეიძლება კრუნჩხვა და ნერვული სისტემის დამბლა გამოიწვიოს.
ქრისტესისხლას სათანადო ცოდნითა და სიფრთხილით გამოყენების შემთხვევაში მრავალი დაავადებისგან განკურნება შეიძლება. მას აქვს ანტისეპტიკური, სიმსივნის საწინააღმდეგო, ბაქტერიციდული, სოკოს საწინააღმდეგო, ჭრილობის შეხორცების, სპაზმოლიტური, ნაღველ და შარმდენი, ამოსახვალებელი მოქმედება.
ამ მცენარით მკურნალობენ კანის ისეთ დაავადებებს, როგორიცაა ფსორიაზი, მუნი, გამონაყარი, მეჭეჭები, მიკოზები, ეგზემა, დამწვრობა, ჭრილობები, წყლულები; ყელ–ყურ–ცხვირისა და სასუნთქი სისტემის დაავადებებს: გაციება, ბრონქიტი, ტრაქეიტი, ლარინგიტი, ანგინა, პნევმონია, ასთმა, ტუბერკულიოზი, ყივანახველა; სახსრების დაავადებებს: რევმატიზმი, რადიკულიტი, პოდაგრა, ოსტეოქონდროზი, ართრიტი და ართროზი; ნერვული სისტემის დაავადებებს: თავის ტკივილები, შაკიკი, ნევროზები; საჭმლის მომნელებელი ორგანოების დაავადებებს: გასტრიტი, კუჭის წყლული, პანკრეატიტი, ქოლეცისტიტი, ჰეპატიტი, ენტეროკოლიტი; ქალურ დაავადებებს: ვაგინიტი, კოლპიტი, ცერვიციტი, ენდომეტრიოზი, საშვილოსნოს ყელის ეროზია.
გარდა ამისა, ქრისტესისხლას იყენებენ ტკივილის შესამსუბუქებლად (კბილის, მენსტრუალური, სახსრების) და ავთვისებიანი სიმსივნეების განვითარების შესაჩერებლად. ამ მხრივ ქრისტესისხლას შესწავლა გრძელდება, რადგან დაადგინეს, რომ მისი ნაყენი მეტასტაზების გავრცელებას აბრკოლებს.
გთავაზობთ ქრისტესისხლას მომზადების რამდენიმე რეცეპტს:
ღვიძლის, ნაღვლის ბუშტის, თორმეტგოჯა ნაწლავის, შარდის ბუშტის დაავადებებისას: 1 ჩაის კოვზ მშრალ ნედლეულს დაასხით ერთი ჭიქა მდუღარე წყალი, გააჩერეთ 15 წუთი, შემდეგ გადაწურეთ. მიიღეთ 1/3 ჭიქა დღეში სამჯერ. მკურნალობის კურსი 5–7 დღეა.
ფსორიაზის სამკურნალოდ: თუ დაზიანების ადგილი მცირეა, უნდა წაისვათ ყოველდღე, დილითა და საღამოს ქრისტესისხლას ახლადგამოწურული წვენი. მკურნალობის კურსი 10–14 დღეა.
თუ ფსორიაზმა კანის დიდი მოცულობა დააზიანა, ამდენივე დღის განმავლობაში იღებენ აბაზანას: 3 ლიტრ მდუღარე წყალს ასხამენ 25 გრამ დაჭრილ მცენარეს, ხარშავენ და აცდიან შეგრილებას კომფორტულ ტემპერატურამდე.
ფსორიაზისთვის ძლიერი საშუალებაა ქრისტესისხლას ფესვის ნახარში. მას ჯერ აჩერებენ ცხელ წყალში დარბილებამდე, შემდეგ ადუღებენ ნახევარი საათი, აციებენ, წურავენ და სტერილური დოლბანდით საფენებს 2–3 საათით იკეთებენ.
მეჭეჭებისა და პაპილომების მოსაშორებლად: მეჭეჭისა და პაპილომის მოშორება ქრისტესისხლას ახლად გამოწურული წვენისგან შეიძლება. წვენს ყოველ 2–3 საათში ერთხელ ისვამენ. კანს მეჭეჭების გარშემო ბავშვის კრემით იცავენ.
ეგზემისთვის: 20 გრამ მშრალ, დაქუცმაცებულ მცენარეს ემალის ქვაბში დაასხით ერთი ჭიქა მდუღარე წყალი. დაახურეთ თავსახური და დადგით წყლის აბაზანაზე დაახლოებით 15 წუთი. შემდეგ გააგრილეთ ოთახის ტემპერტატურის პირობებში 45 წუთი. შემდეგ გადაწურეთ და გადაასხით მინის ჭურჭელში, რომელსაც კარგად ეხურება თავი. ნახარში შენახვა ორ დღეზე მეტხანს არ შეიძლება. მიღებული ნახარში სხეულის დაავადებულ ნაწილებზე წაისვით.
პროსტატის ადენომა: მწვავე ანთებითი პროცესის დასაბლოკად ერთი კვირის განმავლობაში უნდა მიიღოთ ნახევარ ჭიქა წყალში გახსნილი ქრისტესისხლას ორი სუფრის კოვზი წვენი. მიიღეთ ხშირად, როდესაც მოგიხერხდებათ.
ოსტეოქონდროზისა და რევმატიზმის დროს: აიღეთ ნახევარი ჭიქა ქრისტესისხლას წვენი, შეურიეთ ერთ ჭიქა სპირტს ან არაყს, გააცხელეთ, მაგრამ ადუღებამდე არ მიიყვანოთ. აიღეთ დოლბანდი და გაიკეთეთ კომპრესი, შეიხვიეთ თბილი შარფით. შეგიძლიათ მთელი ღამე გაიჩეროთ.
ართრიტისა და ართროზის დროს: თუ სახსარში ანთებითი პროცესი მიმდინარეობს, მკურნალობისთვის კატეგორიულად არ შეიძლება ცხელი სპირტიანი კომპრესების გამოყენება. მაგრამ შესაძლებელია 2–3 საათიანი საფენების დადება სპირტისა და ქრისტესისხლას წვენის ნარევით.
კიბოს მკურნალობისთვის: აიღეთ 1 სუფრის კოვზი მშრალი და დაქუცმაცებული ქრისტესისხლა, დაასხით 1 ჭიქა მდუღარე წყალი (თერმოსში), გააჩერეთ 1–1,5 საათი. შემდეგ გადაწურეთ. მიიღეთ დღეში სამჯერ ორი სუფრის კოვზი ჭამამდე 20–30 წუთით ადრე.
გაითვალისწინეთ: როგორც აღვნიშნეთ, ქრისტესისხლა შხამიანი მცენარეა, ამიტომ ჯობს მიმართოთ ექიმს და მისი მეთვალყურეობით იმკურნალოთ ამ მცენარით. ქრისტესისხლამ შეიძლება გამოიწვიოს მთელი საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის გაღიზიანება და ანთება, შეიძლება დასწიოს არტერიული წნევა. ქრისტესისხლას დოზის გადაჭარბების ან მოწამვლისას შეინიშნება შემდეგი სიმპტომები: ძლიერი წყურვილი, თავის სიმძიმე, გულისრევა, კუჭის აშლა, ასევე თავბრუსხვევა, იშვიათად გონების დაკარგვა და ჰალუცინაციები.
რადგან ქრისტესისხლა შხამიანია, ის არავითარ შემთხვევაში არ უნდა მიიღონ ბავშვებმა და ორსულებმა.
სტატია მომზადებულია RCDA-ს მასალებზე დაყრდნობით