ნატალია დემბინსკაია
რით ემუქრება ეს რუსეთს და არის თუ არა მზად მისი ფინანსური სისტემა ამგვარი სცენარისთვის?
ძველი მეთოდები
საერთაშორისო ბანკთაშორის სისტემა SWIFT–ში ორასამდე ქვეყნის 11 ათასი ორგანიზაციაა ჩართული. რუსეთს, რომელიც SWIFT–ის ყველაზე მსხვილი ექსპლუატანტების სამეულში შედის, სისტემიდან გათიშვით 2014 წლიდან ემუქრებიან. საბაბები სხვადასხვაგვარია: ყირიმი, დონბასი, სკრიპალების საქმე, ალექსეი ნავალნის საქმე. აშშ–ის პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმაც პოსტზე მოსვლისთანავე დადო რუსეთის SWIFT–დან გათიშვის პირობა.
დეკემბერში სააგენტო Reuters წყაროებზე დაყრდნობით წერდა, რომ ჯო ბაიდენი მოსკოვის „დასჯას“ აპირებდა აშშ–ის სახელმწიფო დაწესებულებებზე ჰაკერული შეტევებისთვის, რასაც „სერიოზული ეკონომიკური, ფინანსური და ტექნოლოგიური დანაკარგები უნდა მოჰყვეს რუსეთისთვის“. როგორც კიბერუსაფრთხოების ექსპერტი ჯეიმს ენდრიუ ლუისი აცხადებს, SWIFT–დან გათიშვა — ეს დასჯის ერთ–ერთი ვარიანტია.
აპრილში უკრაინის აღმოსავლეთში მდგომარეობა გამწვავდა — ეს ახალი საბაბია. თემა ევროპაში აიტაცეს. როგორც ევროპარლამენტის წამყვანი ფრაქციის ხელმძღვანელმა მანფრედ ვებერმა თქვა, მოსკოვი „სასიში პროვოკაციების კურს განაგრძობს“.
მისი აზრით, უკრაინასთან საზღვართან „სამხედრო ყოფნის გაძლიერებით“ მოსკოვი დასავლეთის მოთმინებას ცდის. ამიტომ შეერთებულმა შტატებმა და ევროკავშირმა კოორდინირებული პასუხი უნდა გასცენ მას. დეპუტატის თქმით, ვითარების ესკალაციის შემთხვევაში „დოზირებული სანქციების დრო“ აღარ არის. ერთ–ერთ რეალურ ვარიანტად ვებერმა „ოლიგარქების ანგარიშების მასშტაბური გაყინვა“ და ასევე SWIFT–დან გათიშვა დაასახელა.
პრობლემები იქნება
რუსეთს აქვს ფინანსური შეტყობინებების გადაცემის საკუთარი სისტემა (SPFS), რომელიც 2014 წელს აამუშავა. მასში ჩართულია ყველა რუსული ბანკი და ასევე ევრაზიულ ეკონომიკურ კავშირში შემავალი ქვეყნების ათამდე ბანკი. SWIFT–დან გათიშვის შემდეგ ბანკები მის რუსულ ანალოგზე გადავლენ, მაგრამ საერთაშორისო ანგარიშსწორებებისთვის SPFS ჯერჯერობით არ არის სრულფასოვანი ალტერნატივა, ამიტომ დარტყმა სერიოზული იქნება.
„SWIFT–დან გათიშვა რუსეთის ბანკების ტრანზაქციების პარალიზებას გამოიწვევს. ყველაზე მეტად მსხვილი ექსპორტიორები დაზარალდებიან. მათ მხოლოდ უცხოურ ბანკებთან თანამშრომლობა მოუწევთ თავიანთი ოპერაციული საქმიანობის მომსახურებისთვის. გაჩნდება ბევრი შუამავალი, რომლებიც შეზღუდვებს გვერდს აუვლიან. ამით განსაკუთრებით მოიგებენ ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის ქვეყნების ფინანსური ინსტიტუტები“, — მიაჩნია საინდექსაციო კომპანია „ბეტა ტექნოლოგიების“ მთავარ სტრატეგს არარატ მკრტიჩიანს.
ყველაფერი მოგვარებადია
მაგრამ კატასტროფა არ მოხდება.
„რუსული ბანკების SWIFT–დან გათიშვა თავისთავად ნიშნავს კონტრაგენტებს შორის ფინანსური ტრანზაქციების გაძვირებასა და შენელებას. აშკარაა, რომ ტრადიციული ჯაჭვი დაირღვევა, საჭირო იქნება გარკვეული დრო მათი აღდგენისთვის. მაგრამ ამის გაკეთება ერთ ან ორ კვირაში იქნება შესაძლებელი“, — ამბობს ოლეგ ბოგდანოვი, QBF–ის წამყვანი ანალიტიკოსი.
სხვა საქმეა, თუ ამას რუსეთის რეზიდენტების დოლარში არსებული სახსრების გაყინვა მოჰყვება, აზუსტებს ექსპერტი. მაშინ შესაძლოა ბაზრებზე პანიკური რეაქცია დაიწყოს. იმისათვის, რომ ყველაფერი დამშვიდდეს, ერთი ან ორი კვარტალი იქნება საჭირო და საბოლოოდ ფინანსური კავშირები მაინც აღდგება.
ამასთან გარდაუვალია სავალუტო რყევები. მაგრამ ტურბულენტობის მოკლე პერიოდის შემდეგ რუბლი ნორმას დაუბრუნდება.
წამგებიანი
მეორე მხრივ, არსებობს მოსაზრება, რომ რუსეთის SWIFT–დან გათიშვა მუქარას არ გასცდება. ჯერ ერთი: SWIFT კერძო კომპანიაა, რომელიც რუსული ბანკებიდან ფულს შოულობს. ამასთან სისტემას ისინი მარტო საერთაშორისო ტრანზაქციებისთვის კი არ იყენებენ, არამედ შიდა ბანკთაშორისი გადარიცხვებისთვისაც. იმისათვის, რომ SWIFT–მა ვინმე გათიშოს, აუცილებელია ევროკავშირის გადაწყვეტილება ან აშშ–ის სანქციები თავად SWIFT–ის წინააღმდეგ. მაგრამ ამ შემთხვევაში რუსეთის სავაჭრო პარტნიორებიც — ამერიკული და ევროპული ბიზესიც ჩამოშორდება საქმეს.
„ეს ვითარება შეიძლება ფორსმაჟორად ჩაითვალოს, რომელიც რუსულ კომპანიებსა და სახელმწიფოს უფლებას არ მისცემს, დაფაროს არსებული ვალდებულებები. ქვეყნის შიდა ვალი დაახლოებით 450 მილიარდი დოლარია. შესაბამისად, კრედიტორებს ფინანსური პრობლემები შეექმნებათ. გარდა ამისა, გართულდება ოპერაციები ძირითად სავაჭრო პარტნიორებთან, რომელთაგან უმსხვილესი ევროკავშირია. ევროპარლამენტის მოწოდებები სხვა არაფერია, თუ არა ბაზრის პოპულიზმი“, — დარწმუნებულია ექსპერტი ანდრეი კოჩეტოვი.
სიმწარეს იწვნევს აშშ–ც. ჯერ ერთი, ვაშინგტონს მხოლოდ ჰიპოთეტური გავლენა აქვს SWIFT–ზე, რომლის შტაბ-ბინაც ბელგიაშია. და მეორეც: რუსეთს ასევე შეუძლია მკაცრი სანქციები დაუწესოს ამერიკულ ბანკებსა და პოლიტიკოსებს.
რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს