მაგრამ იარაღშია საქმე თუ პირადი შემადგენლობის მომზადებასა და თავდაცვის ორგანიზებაში?
დღეისათვის შეინიშნება ცალკეული მცდელობები იმისა, რომ სომხური მხარის მარცხი რუსული წარმოების „უსარგებლო“ გამანადგურებელ Су-30-СМ-ს, „ბრმა“ საზენიტო კომპლექს С-300-ებს, რადიოელექტრონული ბრძოლის „არაეფექტურ“ კომპლექსებსა და „მდარე სისტემის“ ტანკებს დაბრალდეს. თითქოს სომხეთს არასდროს შეეძინოს მესამე ქვეყნების იარაღი (მაგალითად, ინდოეთისგან Swathi-ს რადარები), ხოლო აზერბაიჯანული არმია მხოლოდ ისრაელის ან თურქული წარმოების იარაღით სარგებლობდა, რამაც განაპირობა კიდეც „დიდი გარდატეხა“.
საერთო დისკურსი: ყარაბაღი კორექტივებს შეიტანს რუსული იარაღის მოკავშირეებისა და პარტნიორებისთვის მიწოდებებში. მსგავსი მსჯელობების ოჩოფეხა სქემები სამხედრო–პოლიტიკური ხელმძღვანელობის სტრატეგიულ შეცდომებსა და მსოფლიო იარაღის ბაზარზე დაუნდობელ კონკურენციას ნიღბავს. მიზანშეწონილია რეალობას დავუბრუნდეთ.
მოსკოვმა სომხეთს რამდენიმე სამხედრო კრედიტი გამოუყო. შემდგომი სამხედრო აღმშენებლობა — სომხური მხარის საქმეა. თუ რუსული წარმოების საზენიტო–სარაკეტო სისტემა С-300-ები ყარაბაღში საომარ მოქმედებებში მონაწილეობდა და ისინი ჰაერსაწინააღმდეგო თავდაცვის საიმედო სისტემების არქონის გამო დაზიანდა, მაშინ ზემოთ ნახსენებ 40 მილიონ დოლარიან ინდურ Swathi-ს აქტივობის არანაირი კვალი არც კი დაუტოვებია. არადა, შეეძლო კი სარეკლამო ანოტაციაში ჩამოთვლილი მახასიათებლების თანახმად. შესაძლოა ჯარმა ახალი რადარების ათვისება ვერ მოასწრო. სომეხი სპეციალისტების სწავლება შეიძლება გადამწყვეტ (სუსტ) რგოლად წარმოჩინდეს რუსული წარმოების სამხედრო ტექნიკის ექსპლუატაციაშიც (იარაღი თავისით არ ისვრის). და, რაღა თქმა უნდა, სამხედრო საქმეში სრულიად მიუღებელია არაორგანიზებულობა და თვითკმაყოფილება.
დანაკარგები და ნადავლი
აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა 1 დეკემბერს დაწვრილებით ისაუბრა სომხური მხარის სამხედრო ტექნიკის დანაკარგებზე მთიან ყარაბაღში. გრძელ ჩამონათვალში ასობით ერთეული სხვადასხვა სახის იარაღი მოხვდა — განადგურებული თუ ნადავლის სახით ხელში ჩაგდებული. აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა სარაკეტო კომპლექსებიც ახსენა, ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემებიც, ტანკებიცა და რადიოელექტრონული ბრძოლის საშუალებებიც.
ამ ციფრებისა თუ აზერბაიჯანის მხარის დანაკარგების განზრახ „მიჩქმალვის“ მიმართ სხვადასხვაგვარი დამოკიდებულება შეიძლება არსებობდეს, მაგრამ შექმნილ ვითარებაში (შვიდი რაიონის დაბრუნება) პრეზიდენტს არ ჰქონდა მიზეზი, რადიკალურად გაეზვიადებინა მოწინააღმდეგის დანაკარგების შესახებ მონაცემები. კანოზომიერად ჩნდება კითხვა სომხური დაჯგუფებების სამხედრო ორგანიზაციის თაბაზე მთიან ყარაბაღში 44-დღიანი ბრძოლებისას.
განადგურებული სომხური ტექნიკის დიდი რაოდენობა შეიძლება სასტიკი ბრძოლებით აიხსნას, მაგრამ ამასთან განცვიფრებას იწვევს მიტოვებული 79 ტანკი 47 ქვეითთა საბრძოლო მანქანა, 104 საარტილერიო დანადგარი (ზარბაზნები და ნაღმმტყორცნები), 5 საზენიტო დანადგარი „შილკა“, 93 სპეცავტომობილი, 270 სატვირთო ავტომობილი (შესალოა ეს ნადავლი კიდეც გამოფინონ პრეზიდენტის სიტყვების დასტურად).
სომხური მხარის ესოდენ წარმოუდგენელ „გულუხვობას“ მხოლოდ ორი ახსნა შეიძლება ჰქონდეს: საბრძოლო ტექნიკა არაორგანიზებული (სტიქიური) უკანდახევის დროს მიატოვეს, ან საწვავი დროულად არ მიაწოდეს (ზურგის უზრუნველყოფის პრობლემები) და მანქანები უბრალოდ ვერ წაიყვანეს.
ნებისმიერ შემთხვევაში, აქ საორგანიზაციო დასკვნებია გამოსატანი, მაგრამ ეს სომხეთის სამხედრო–პოლიტიკური ხელმძღვანელობისა და გენერალური შტაბის გასაკეთებელია.