სამსონ ხონელი
მძიმე ზამთარი გველოდება − ასეთია მოსახლეობის დიდი ნაწილის მოლოდინი, რასაც ბოლო დღეების მოვლენებიც ადასტურებს. არ ცდება, ვინც ვარაუდობს, რომ არც გაზაფხული იქნება მარტივი. გართულებული ეპიდემიოლოგიური სიტუაციის გამო ხელისუფლებამ მიმდინარე წელს ეკონომიკური საქმიანობა მეორედ შეზღუდა. მოგეხსენებათ, COVID-19-ის გავრცელებით გამოწვეული წერტილოვანი შეზღუდვების გაფართოებისა და გამკაცრების გადაწყვეტილება მთავრობათაშორისმა საკოორდინაციო საბჭომ გიორგობისთვის 26 რიცხვში მიიღო...
უკვე ორი დღის შემდეგ ეკონომიკა ფაქტობრივად სრულად ჩაიკეტა. მთავრობის ამ ვერდიქტს მცირე და საშუალო ბიზნესის წარმომადგენელთა უკმაყოფილება მოჰყვა.
კერძო სექტორში დასაქმებული თუ თვითდასაქმებული მოსახლეობის საკმაოდ დიდმა ნაწილმა მთავრობას გადაწყეტილების გადასინჯვისკენ მოუწოდა და მკაცრი შეზღუდვების ეტაპობრივად მოხსნის ვადების საკუთარი ვარიანტები შესთავაზა.
მოქალაქეების კიდევ ერთმა ნაწილმა პროტესტის ფორმასაც მიმართა. გაისმა კითხვაც – რა მნიშვნელობა აქვს, კორონავირუსი მომკლავს თუ შიმშილი?!. საინტერესოა, რამდენად არსებობს საკითხის ამგვარად დაყენების საფუძველი და რა შედეგებამდე მიიყვანს შექმნილი ვითარება ქვეყნის ეკონომიკას? მომდევნო სტრიქონები ამ რთულ კითხვაზე პასუხის გაცემის მოკრძალებული მცდელობაა.
სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის „საქსტატის“ მონაცემებით, ოქტომბერში საქართველოს ეკონომიკა 3.9 პროცენტით, ხოლო პირველ ცხრა თვეში – 5.1 პროცენტით შემცირდა. ანალიტიკოსთა შეფასებით, წლის ბოლოს გაცილებით უფრო მძიმე შედეგი გველოდება. ზოგადად, დეკემბრის თვე ეკონომიკური აქტიურობის თვალსაზრისით ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეულია, მაგრამ შეზღუდვების მეორე ეტაპის შედეგად ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელი გაუარესდება. ამ ეტაპზე ძნელი სათქმელია, როგორ აისახება ეს გაუარესება ციფრებში. შეგახსენებთ: მიმდინარე წლის გაზაფხულზე ეკონომიკური საქმიანობის ფაქტობრივად სრული ჩაკეტვის შედეგად ეკონომიკა დაახლოებით 15 პროცენტით შემცირდა. როგორც ანალიტიკურ წრეებში აღნიშნავენ, ამჯერად, სავარაუდოდ, ასეთი მკვეთრი კლება მოსალოდნელი არ არის, მაგრამ დიდი სხვაობაც არ იქნება. დაახლოებით ანალოგიურ სურათს მივიღებთ. ხოლო შეზღუდვების მეორე ეტაპის ნეგატიური გავლენა დიდწილად მომავალი წლის შედეგებზე აისახება.
„მთავრობა ვარაუდობდა, რომ ქვეყნის ეკონომიკა მომავალ წელს დაახლოებით 5 პროცენტით გაიზრდებოდა. საერთაშორისო სავალუტო ფონდი საქართველოს ეკონომიკის 4.3 პროცენტით ზრდას პროგნოზირებდა. ახალ რეალობაში, როცა მცირე და საშუალო ბიზნესი ფაქტობრივად გაჩერებულია, პროგნოზის გაკეთება ძალიან რთულია. ვეჭვობ, რომ 2021 წელს ეკონომიკურმა ზრდამ 3 პროცენტს გადააჭარბოს. მიმდინარე წლის უარყოფითი მოვლენები თავს სწორედ 2021 წელს იჩენს. სავარაუდოდ, ბევრი კომპანია გაკოტრდება... შესაძლოა, ვირუსული პანდემიიდან გაკოტრების პანდემიამდეც მივიდეთ“, – აცხადებს ანალიტიკოსი გოჩა თუთბერიძე. მისივე თქმით, საქართველოს ეკონომიკა 2019 წლის მდგომარეობას რომ დაუბრუნდეს, ამას 3-4 წელი მაინც დასჭირდება.
კიდევ ერთი საკითხია – რამდენად საკმარისია ის 1.1 მილიარდი ლარი, რომლის დახარჯვასაც მთავრობა, ერთი მხრივ, ბიზნესის წასახალისებლად და, მეორე მხრივ, სხვადასხვა სოციალური პროგრამების განსახორციელებლად გეგმავს. გააჩნია ვისთვის, რისთვის და რა ვადაში − ბრძანებს მკითხველი და მართალიც იქნება. რა გაეწყობა, განვმარტავ, ეკონომიკური საქმიანობის შეზღუდვებით ბიზნესსა და მოსახლეობაში გამოწვეული ნეგატიური ზეგავლენის, სოციალური შოკის შესასუსტებლად, ექსპერტთა შეფასებით, საკომპენსაციოდ გამოყოფილი თანხა დიდი ვერაფერი ნუგეშია და აქ სხვა ტიპის ღონისძიებებია საჭირო – რეალური რეფორმები უნდა გატარდეს. მათ შორის, ხელისუფლებამ რეალურად უნდა მოუჭიროს ქამრებს. უნდა შემცირდეს ბიურაკრატიის შენახვაზე გამოყოფილი თანხები. აუცილებელია გადასახადების შემცირებაც. პირველ რიგში ეს ეხება დამატებული ღირებულების გადასახადს. შესაძლებელია აქციზის გადასახადის შემცირებაც.
არახალია, მკითხველის განსაკუთრებულ ინტერესს ეროვნული ვალუტის პერსპექტივა იწვევს. წონასწორობის რა ნიშნულს დაიკავებს ლარი? საკამათო არ არის, რომ ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, რამდენ ხანს გასტანს შეზღუდვები, როდიდან და რა სიმძლავრით ამუშავდება ბიზნესი.
„დღეს ეკონომიკა ეპიდსიტუაციისა და ჯანდაცვის სისტემის მძევალია. როდის იქნება ვაქცინა ან ეფექტური სამკურნალო საშუალება, შეძლებს თუ არა მედიცინა უხილავი, მკვლელი ვირუსი უახლოეს მომავალში დაამარცხოს? პირველ რიგში, სწორედ ამ კითხვებზე მიღებული პასუხები განსაზღვრავს, როდიდან დაიქოქება ეკონომიკა. სწორედ ამის შემდეგ გვიჩვენებს ეკონომიკური ზრდის ტემპი მაკროეკონომიკური პარამეტრების დინამიკას და ეროვნული ვალუტის ბედის განჭვრეტასაც მეტ-ნაკლებად მაშინ შევძლებთ.
შექმნილმა ვითარებამ მკაფიოდ დაგვანახა, რომ აუცილებელია ქვეყნის ეკონომიკის დივერსიფიკაცია და რეალური სექტორის განვითარებაზე ზრუნვა. არ შეიძლება ეკონომიკის და, შესაბამისად, ეროვნული ვალუტის ერთ-ერთი მთავარი საყრდენი ტურიზმის სფეროდან მიღებული შემოსავლები იყოს", − განაცხადა ანალიტიკოსმა ვლადიმერ პაპავამ.
მანვე ყურადღება გაამახვილა, რომ ეროვნული ბანკი ლარის გაუფასურების შესაჩერებლად სავალუტო რეზერვებს ხარჯავს, მიმდინარე წელს კობა გვენეტაძის უწყებამ სავალუტო ბაზარს უკვე მილიარდამდე დოლარი მიაწოდა. პარალელურად ეროვნული ბანკი იძულებულია, რომ საბანკო სექტორს ლიკვიდურობის შესანარჩუნებლად ფულადი რესურსი მიაწოდოს. ანუ ზრუნავს, რომ ბანკები არ გაკოტრდნენ. ერთი სიტყვით, ეროვნული ბანკი ფულს ერთი ჯიბიდან იღებს და მეორეში იდებს. ბუნებრივია, შედეგი არ ჩანს, ლარი ფსკერზე ეშვება და დღეს არავინ იცის, რა სიღრმეზეა ეს ფსკერი.
ანალიტიკოსთა ერთი ნაწილი თავის განცხადებებში კიდევ უფრო მკაცრი და რადიკალურია.
„თუ გაზაფხულზე შეზღუდვები შეცდომა იყო, ახლა ეს უკვე არჩევანია, რადგან ერთსა და იმავე შეცდომას ორჯერ არ იმეორებენ. ეს არჩევანი მთავრობამ გააკეთა მაღალშემოსავლიანი ფენების სასარგებლოდ, ჩვენი მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი კი შიმშილისთვის გაიწირა. ვინც დღეს ამ გადაწყვეტილებას ამართლებს, ან ვერ აცნობიერებს მის ტრაგიკულ შედეგებს ეკონომიკასა და სოციალურ მდგომარეობაზე, ან ამის გაცნობიერება არ სურს“, − აცხადებს ანალიტიკოსი, ახალგაზრდა ფინანსისტთა და ბიზნესმენთა ასოციაციის ვიცე-პრეზიდენტი პაატა ბაირახტარი.
მისი თქმით, კომენდანტის საათის გამკაცრებას ემატება ტრანსპორტის, სავაჭრო სფეროსა და სამასპინძლო დაწესებულებების გაჩერება. არადა, საქართველოს მთლიანი შიდა პროდუქტის ფორმირებაში წამყვან ადგილებს ეს სექტორები იკავებენ, საერთო სიკეთის 20 პროცენტი მათი წილია. მთლიანი შიდა პროდუქტის 12 პროცენტზე მეტი ტურიზმზე მოდიოდა.
„ცხადია, ეს არ არის ჯანსაღი ეკონომიკისთვის დამახასიათებელი, თუმცა მოქმედი ეკონომიკური გუნდის არჩევანია და სწორედ ამაზე მუშაობდნენ წლების განმავლობაში. ეს გვესმოდა დღენიადაგ, რომ ტურიზმი უნდა ყოფილიყო საქართველოს ეკონომიკის ლოკომოტივი. სწორედ ამ პოლიტიკამ ჩააგდო ეკონომიკა მძიმე მდგომარეობაში. საზღვრები დაკეტილია, ტურიზმიდან შემოსავლები 97 პროცენტით შემცირდა. ტურიზმის ინდუსტრიისთვის და მისი მომიჯნავე დარგებისთვის ერთადერთი წყარო შიდა ტურიზმია. მაგრამ მთავრობამ შეზღუდვები ამ მიმართულებითაც დააწესა, როცა ზამთრის კურორტები ჩაკეტა. ეს ყველაფერი უკვე ჩვენი ეკონომიკის 40 პროცენტს აღწევს და 40 პროცენტით გაჩერებულ ეკონომიკას წერტილოვნად შეზღუდული ვუწოდოთ – ცოტა უხერხულია“, – აცხადებს პაატა ბაირახტარი.
როგორც ანალიტიკოსი აღნიშნავს, დამატებითი შეზღუდვების ამოქმედებით დაახლოებით 300 ათასი სამუშაო ადგილი დაიკარგება, არადა, 100 ათასი სამუშაო ადგილი წინა „ლოკდაუნის“ დროს უკვე დაიკარგა, რაც ნიშნავს კიდევ უფრო გაღარიბებულ მოსახლეობას და, წინა გამოცდილებიდან გამომდინარე, ორნიშნა ეკონომიკურ ვარდნას.
რაც შეეხება სოციალურ პაკეტებს, რომლებიც მთავრობამ შეზღუდვების საპირწონედ აამოქმედა, პაატა ბაირახტარის თქმით, ორი ტიპის სოციალური პაკეტი გვაქვს: ერთჯერადი – 300-ლარიანი და ექვსთვიანი – 1200 ლარის ოდენობით.
სავაჭრო სფეროში დასაქმებული ადამიანები, რომლებიც რეგულაციების გამო გაჩერდებიან, მთავრობისგან მიიღებენ ერთჯერად 300-ლარიან დახმარებას. რადგან შეზღუდვები ორი თვის განმავლობაში იმოქმედებს, ეს დახმარება თვეში სულ 150 ლარი გამოდის.
1200-ლარიანი დახმარება ექვს თვეზე ნაწილდება და მიიღებენ ისინი, ვინც ოფიციალურად იყო დასაქმებული და სამსახური პანდემიის დროს დაკარგა.
„მკითხველმა თავად განსაჯოს, რამდენად შესაძლებელია ზრდასრულმა ადამიანმა თვეში 200 ან 150 ლარად გაიტანოს თავი. ეს თანხა ოფიციალურ საარსებო მინიმუმზეც ნაკლებია. სხვა საკითხია ამ საარსებო მინიმუმის დათვლის მეთოდოლოგია და რეალურობა. შეიძლება ითქვას, მთავრობამ ამ გადაწყვეტილებით მოსახლეობის დიდი ნაწილი შიმშილისთვის გაწირა. ეს სოციალური პაკეტები ვერ პასუხობს გამოწვევებს, და საკითხავია, მათი ამოწურვის შემდეგ მოქალაქეები შეძლებენ კი ახალი სამსახურის შოვნას, ვინაიდან ბიზნესების უდიდესი ნაწილი რეანიმირებას ვეღარ შეძლებს“, − აცხადებს პაატა ბაირახტარი.
ერთი სიტყვით, ანალიტიკოსთა უმრავლესობის შეფასებები მწვავე და კრიტიკულია, ხოლო რაც შეეხება პროგნოზს − რბილად რომ ვთქვათ, არაოპტიმისტურია. თუმცა ფინანსთა სამინისტრო გვაიმედებს, რომ ეკონომიკა 2021 წლის მეორე ნახევარში გაჯანსაღების პროცესს გაააქტიურებს. რა გაეწყობა, დაველოდოთ. მანამდე კი ქვეყნის პირველ ფინანსისტს ივანე მაჭავარიანს და მის მოადგილეს გიორგი კაკაურიძეს, რომელთაც კორონავირუსი დაუდასტურდათ, ჯანმრთელობა ვუსურვოთ...