მოსაზრება: დასავლეთმა პირველად აღიარა რუსეთის წარმატება სირიაში

ანდრეი კოცი

რომ არა რუსების დახმარება, ბაშარ ასადი ომს წააგებდა — ამერიკელებმა აღიარეს, რომ სწორედ მოსკოვის, ასევე ირანისა და „ჰესბოლას“ ჩარევამ მისცა საშუალება სირიის არმიას, განედევნა ქვეყნის დიდი ნაწილიდან უკანონო შეიარაღებული დაჯგუფებები. ასეთია კონგრესის კვლევების სამსახურის 49-გვერდიანი მოხსენების დასკვნა, სათაურით „სირიაში შეიარაღებული კონფლიქტის მიმოხილვა და აშშ-ის რეაქცია“.

ძალთა განაწილება

დოკუმენტში ილუსტრირებულია სირიის რუკა. ქვეყნის ცენტრალურ, დასავლეთ და სამხრეთ ნაწილებს ბაშარ ასადის მთავრობა აკონტროლებს — იორდანიასთან საზღვარზე მცირე ანკლავის გამოკლებით, სადაც აშშ-ის ბაზა ატ-ტანფი მდებარეობს. იდლიბში ექსტრემისტული დაჯგუფებებისა და თურქეთის ხელისუფლებაა, ხოლო ჩრდილოეთი ტერიტორიები და ევფრატის აღმოსავლეთით — ქურთებისაა.

აქ ანალიტიკოსები ეშმაკობენ. საქმე ისაა, რომ ამ მიწებს სწორედ რომ ვაშინგტონი აკონტროლებს. ისინი იქ ცოტანი არიან — მოხსენების თანახმად, დაახლოებით 600, მაგრამ მათი პოზიციები ძირითადი ნავთობსაბადოების ირგვლივაა განლაგებული ნახშირწყალბადებით მდიდარ ამ რეგიონში. გარდა ამისა, სირიის აღმოსავლეთში კერძო სამხედრო კომპანიების რამდენიმე ასეული მებრძოლიც მოქმედებს. დოკუმენტში აღნიშნულია, რომ ოფიციალურ მთავრობას აშშ-ის ამ რეგიონში ყოფნა უკანონოდ მიაჩნია, მაგრამ ვაშინგტონში ამბობენ, რომ ნავთობის ტერორისტებისგან დაცვაა აუცილებელი.

მოხსენების ავტორები არ მალავენ, რომ ზოგჯერ ასადის არმიასთან შეტაკებები ხდება. მათი მტკიცებით, მიმდინარე წლის თებერვალში კამიშლის დასახლებული პუნქტის ბლოკ-პოსტზე სირიელმა სამხედროებმა აშშ-ის შეიარაღებული ძალების პატრული დაცხრილეს. არავინ დაშავებულა. გარდა ამისა, მოხსენებაში ასევე ნათქვამია, რომ ქვეყნის ჩრდილო-აღმოსავლეთში გახშირდა რუს და ამერიკელ სამხედროთა შორის უშუალო დაპირისპირების შემთხვევები.

ინტერნეტში უკვე ათამდე ვიდეორგოლია გავრცელებული, რომლებზეც აღბეჭდილია, როგორ ცდილობენ აშშ-ის ჯავშანმანაქანები რუსეთის სამხედრო პოლიციის ავტომობილების ბლოკირებას. საბედნიეროდ, საქმე სროლამდე არ მისულა.

რუსეთი არ წავა

მთლიანობაში ამერიკელები აღიარებენ, რომ ისრაელის ავიაიერიშებმა ირანის ობიექტებზე და ასევე ანტირუსულმა სანქციებმა ვერ აიძულეს თეირანი და მოსკოვი, უარი ეთქვათ ბაშარ ასადის მხარდაჭერაზე, ან რაღაც დონით მაინც შეეზღუდათ მისთვის დახმარება.

„შეერთებულმა შტატებმა ბოლომდე ვერ შეაფასა მოსკოვის სურვილი, გამოიყენოს სირია თავისი გავლენის გავრცელების პლაცდარმად ახლო აღმოსავლეთში, — წერენ ანალიტიკოსები. — არ შეიძლება გამოირიცხოს რუსეთთან, ირანთან ან მათ „პროქსებთან“ პირდაპირი სამხედრო შეტაკება. გარდა ამისა, აუცილებელია გავიგოთ, რამდენად შორს შეიძლება წავიდეს მოსკოვი თავისი სირიელი მოკავშირის მხარდაჭერის საქმეში“.

მოხსენების ავტორები სინანულით აღნიშნავენ, რომ დამასკზე ზეწოლა სულ უფრო რთულდება. სირიის დედაქალაქიდან ფრონტის ხაზის გადაწევა, პირველ რიგში, რუსული ავიაციისა და სპეცრაზმის წყალობით გახდა შესაძლებელი. ქვეყნის უმეტეს ნაწილს „რეჟიმი“ აკონტროლებს. ბაშარ ასადის პოლიტიკურ მოწინააღმდეგეებს პრაქტიკულად არ შერჩათ კოზირები. იმავდროულად ქურთები თანდათან უახლოვდებიან დამასკს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ცენტრალურ ხელისუფლებას შეუძლია დაიბრუნოს კონტროლი აღმოსავლეთსა და ჩრდილოეთზე.

„ისლამური სახელმწიფო“ კვლავ საშიშია

2018 წლის დეკემბერში დონალდ ტრამპმა „ისლამურ სახელმწიფოზე“ გამარჯვება გამოაცხადა. მაგრამ ანალიტიკოსებს მიაჩნიათ, რომ ეს დაჯგუფება ჯერ კიდევ არ არის განადგურებული. აშშ-ის მოკავშირეებმა სირიაში „ისლამური სახელმწიფოს“ საყრდენი პუნქტები 2019 წლის მარტში იგდეს ხელთ. მაგრამ ისლამისტებმა შეინარჩუნეს სარდლობის სტრუქტურა და ამბოხებულთა მართვა როგორც სირიაში, ისე ერაყში. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ჯერ კიდევ ძალუძთ საგრძნობი დარტყმის მიყენება.

კიდევ ერთი საფრთხე — სამხედრო ტყვეთა ბანაკებია, რომლებშიც ამ დროისათვის „ისლამური სახელმწიფოს“ 10 ათასამდე ბოევიკი იმყოფება. ისინი ძირითადად ქვეყნის ჩრდილოეთით ჰყავთ მოთავსებული და მათ ქურთული ქვედანაყოფები დარაჯობენ. გარდა ამისა, არსებობს ბანაკები ექსტრემისტთა ოჯახების წევრებისთვის. მათგან ყველაზე დიდში — ალ-ჰოლეში ტერორისტების 66 ათასამდე ცოლი და შვილი იმყოფება. ანალიტიკოსების აზრით, ბოევიკები განაგრძობენ ბანაკებში პროპაგანდას და ამხნევებენ ტყვეებს, ხოლო „ისლამური სახელმწიფო“ თავდასხმებს გეგმავს მომხრეთა გასათავისუფლებლად.

ქურთულმა ხელმძღვანელობამ არაერთხელ განაცხადა, რომ ტყვეების დასაცავად ძალები არ ჰყოფნით. ამერიკელები კი დახმარებას არ ჩქარობენ — ვაშინგტონი მოითხოვს, რომ ბოევიკების მშობლიურმა ქვეყნებმა „თავიანთი“ ტერორისტები შინ დააბრუნონ სასჯელის მოსახდელად. მაგრამ „თავისი“ ტერორისტების დაბრუნების სურვილით არავინ იწვის და სხვადასხვა საბაბებს იგონებენ ამის თავიდან ასარიდებლად.

პრობლემური პროვინცია

ყველაზე ცხელი წერტილი — იდლიბია. იქ ახლა სირია, რუსეთი, ირანი და თურქეთი მოქმედებენ. აშშ-ის არმია იდლიბში არ არის, მაგრამ ამერიკელებმა არაერთხელ მიაყენეს დარტყმა „ალ-ქაიდასთან“ დაკავშირებულ რაზმებს. არასახელმწიფოებრივი ფორმირებები წარმოდგენილია შემდეგი დაჯგუფებებით: „ჰაიატ ტაჰრირ აშ-შამი“, „ჰურას ად-დინი“, „სირიის ნაციონალური არმია“, „ჰესბოლა“ და სხვები, არიან „ისლამური სახელმწიფოს“ ბოევიკებიც.

„იდლიბის ჩრდილოეთი რაიონები — ერთადერთი რეგიონია, რომელსაც ოპოზიციური ძალები აკონტროლებენ, — ხაზს უსვამენ ანალიტიკოსები. — ადგილობრივი დაჯგუფებები — ეს ისაა, რაც იმათგან დარჩა, ვინც დამასკი 2011 წელს გამოიწვია. 5 მარტიდან იდლიბში ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმი მოქმედებს, რაზეც თურქეთისა და რუსეთის პრეზიდენტები შეთანხმდნენ. მათი არმიები ერთობლივად პატრულირებენ სტრატეგიულ ტრასა М4-ზე“.

მოხსენების ავტორები აზუსტებენ, რომ ჯერჯერობით ზავის შენარჩუნება ხერხდება, მიუხედავად ბოევიკების მხრიდან დაცხრილვებისა. მაგრამ თურქეთს არ შეუწყვეტია იდლიბში ჯარების გადასროლა და ცოტა ხნის წინ საბრძოო მოქმედებების განახლებისთვის მზადყოფნაც კი გამოთქვა აუცილებლობის შემთხვევაში. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ სირიაში ომის დასრულება ჯერ კიდევ შორსაა.

რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს