თბილისი, 18 მაისი - Sputnik. ვირტუალური გამოფენით, რომელიც ქართველი მეფე თეიმურაზ II-ის 1761 წელს, მის სიცოცხლეშივე შექმნილი ისტორიული პორტრეტის მოგზაურობას ეძღვნება, მიულოცა საქართველოს მუზეუმების საერთაშორისო დღე ინტერნეტის სახელოვნებო პლატფორმამ - Google Arts & Culture, რომლის მეშვეობითაც ინტერნეტ სივრცეში შესაძლებელია ხელოვნების ნიმუშების ხარისხიანი გამოსახულებების დათვალიერება.
„ასეთი მასშტაბური ვირტუალური გამოფენა, რომელიც კავკასიის რეგიონიდან ერთადერთ ნამუშევარს ეძღვნება, პირველად იმართება, - აღნიშნავს ხელოვნების სასახლის დირექტორი გიორგი კალანდია. - ამ თემაზე Google-ის სპეციალისტები და თბილისის ხელოვნების სასახლის თანამშრომლები რამდენიმე თვე მუშაობდნენ. გამოფენა მოგვითხრობს უნიკალური პორტრეტის მოგზაურობის, მისი შექმნისა და დაკარგვის ისტორიას“.
პორტრეტი შეგიძლიათ იხილოთ Google Arts & Culture-ზე საუკეთესო ხარისხში და მას ეტყობა ტილოს ის ფრაგმენტები, რომლებიც დაზიანდა და შემდგომში რესტავრირდა.
აღსანიშნავია, რომ ქართველი მეფე თეიმურაზ II-ის პორტრეტი საქართველოს 2018 წელს მილიარდერ ბიძინა ივანიშვილის ფინანსური დახმარებით დაუბრუნდა.
თბილისის ხელოვნების სასახლის ექსპერტები ტილოს შეძენაზე მოლაპარაკებას აწარმოებდნენ ცნობილ ამერიკულ ვირტუალურ გალერეა 1Stdibs-სთან. რის შემდეგაც ხელოვნების სასახლის დირექტორი გიორგი კალანდია დაუკავშირდა ფონდ „ქართუს“, რომელიც ფინანსურად და საორგანიზაციო საქმით დაეხმარა სურათის შეძენაში. უნიკალური პორტრეტი ფონდმა 38 400 დოლარად შეიძინა და ხელოვნების სასახლეს გადასცა.
როგორც ადრე კულტურის სამინისტროში აღნიშნეს, მეფე თეიმურაზის პორტრეტის სამშობლოში დაბრუნება მეტად სიმბოლურია, რადგან თავად მეფე თეიმურაზი 1761 წელს პეტერბურგში გაემგზავრა ირანის წინააღმდეგ აღმოსავლეთ საქართველოს ბრძოლაში დახმარების სათხოვნელად, თუმცა უშედეგოდ. ამ მოგზაურობიდან იგი სამშობლოში ვეღარ დაბრუნდა და ასტრახანში დაიკრძალა.
პორტრეტის ისტორია
ისტორია გვიამბობს, რომ ქართლ-კახეთის მეფე თეიმურაზ II-მ იმდენად მოხიბლა რუსეთის იმპერატრიცა ელისაბედ II თავისი გარეგნობით, რომ ამ უკანასკნელმა სამეფო კარის ყველაზე ცნობილ მხატვარს ალექსეი ანტროპოვს ქართველი მეფის პორტრეტის დახატვა უბრძანა. ალექსეი პეტრეს ძე ანტროპოვმა (1716-1795) - რუსმა მხატვარმა, დეკორატორ-მონუმენტალისტმა, ბაროკოს სტილის წარმომადგენელმა, ერთ-ერთმა პირველმა დაიწყო ქვეყანაში წარჩინებულთა პორტრეტების ხატვა.
1761 წლის ივნისში თეიმურაზ II-მ დაათვალიერა რუსეთის იმპერიის მეცნიერებათა აკადემიის ტიპოგრაფია, სადაც მას საჩუქრად გადასცეს ანტროპოვის ორიგინალის მიხედვით შექმნილი გრავიურა. ექსპონატის მარჯვენა კუთხეში არის წარწერა, რომელიც ადასტურებს ფაქტს, რომ გრავიურა ანტროპოვის სურათის მიხედვით 1761 წელს ოსტატების - ვინოგრადოვისა და ეფიმოვის მიერაა შესრულებული. რუსეთის მუზეუმებში ამ გრავიურის რამდენიმე ეგზემპლარი ინახება.
საინტერესოა, რომ აღნიშნული გრავიურა ქართველი მეფის ყველაზე ძველ და ერთადერთ პორტრეტად ითვლებოდა. თეიმურაზ მეფის ყველა მომდევნო პორტრეტი (მათ შორის, საქართველოს ეროვნული მუზეუმის კოლექციაში დაცული გვიანდელი ასლი) ზემოხსენებული გრავიურის მიხედვით შეიქმნა.
უნდა აღინიშნოს, რომ ანტროპოვის მიერ შესრულებული თეიმურაზის ორიგინალური პორტრეტი ბოლო დრომდე დაკარგულად ითვლებოდა. ამასთან, 2018 წლის ოქტომბერში გალერეა 1Stdibs-მა აუქციონზე გამოიტანა ვინოგრადოვისა და ეფიმოვის გრავიურის იდენტური უნიკალური პორტრეტი. დაემთხვა ყველა დეტალი: სამოსი, გაფორმება, ორნამენტები თავსაბურავსა და სამოსზე, ასევე სახის ყველა დეტალი.
საექსპერტო დასკვნის თანახმად, სურათი დათარიღებულია დაახლოებით 1760-იანი წლებით. შედეგად თბილისის ხელოვნების სასახლის ექსპერტებმა ჩათვალეს, რომ საქმე ჰქონდათ უნიკალურ აღმოჩენასთან, კერძოდ კი - ალექსეი ანტროპოვის მიერ შესრულებულ თეიმურაზ II-ის ორიგინალურ პორტრეტთან, რომელიც დაკარგულად იყო მიჩნეული.
ნიშანდობლივია, რომ საქართველოში ინახება ქართველ მეფეთა სიცოცხლეშივე შექმნილი ორიგინალური პორტრეტების მეტად მწირი რაოდენობა. ესენია ვახტანგ VI-ის, ერეკლე II-ის, გიორგი ХII-ისა და აწ უკვე თეიმურაზ II-ის პორტრეტები.
ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც ფონდი „ქართუ“ სამშობლოში აბრუნებს ქართული კულტურული მემკვიდრეობის ძვირფას ნიმუშებს. 2015-16 წლებში ფონდმა საქართველოს დაუბრუნა ლეგენდარული ქართველი მხატვრის, ნიკო ფიროსმანის „არსენალის მთა ღამით“ და „შველი წყლის პირას“. ეს ნახატები ბიძინა ივანიშვილს 5,5 მილიონი ლარი დაუჯდა. ფონდი „ქართუ“ აქტიურადაა დაკავებული ასევე საქართველოს ისტორიული ძეგლების რესტავრაციით.