მოსაზრება: რას აკეთებენ ბარენცის ზღვაში აშშ-ის და ბრიტანეთის სამხედრო ხომალდები

ალექსანდრ ხროლენკო, სამხედრო მიმომხილველი

ცივ მიღებას, მართალია, სასწავლო, მაგრამ მაინც საბრძოლო სროლებით, სარაკეტო კრეისერი „მარშალი უსტინოვი“ უზრუნველყოფს.

ბარენცის ზღვაში 4 მაისს ამერიკული ესკადრონული ნაღმმზიდები — Donald Cook, Porter, Roosevelt, ბრიტანული ფრეგატი Kent და უზრუნველყოფის სწრაფმავალი ხომალდი შევიდნენ. აშშ-ის სამხედრო–საზღვაო ძალების მე-6 ფლოტის დეკლარირებული მიზნები იყო ზღვაზე უსაფრთხოების ოპერატიული უზრუნველყოფა და „პოლარული წრის მიღმა ნაოსნობის თავისუფლების დამტკიცება“.

აშშ-ის სამხედრო–საზღვაო ძალების მე-6 ფლოტის სარდალმა, ვიცე-ადმირალმა ლიზა ფრანჩეტიმ აღნიშნა: „ევროპის თეატრში მოქმედების მუდმივი რიტმის შენარჩუნება ამ რთულ დროში ისეა საჭირო, როგორც არასდროს“. და დაამატა, რომ ამ ოპერაციას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს არქტიკაში საბრძოლო მზადყოფნის საფუძვლების განმტკიცებაში.

ამასობაში კი ამერიკული წყალქვეშა ხომალდები ბარენცის ზღვაში აღმოჩნდნენ — პირველად სამი ათეული წლის განმავლობაში. ესკადრონული ნაღმმზიდების Donald Cook-ის, Porter-ისა და Roosevelt-ის გამოჩენა რუსეთის სანაპიროებთან, პოლარული წრის მიღმა მით უფრო პარადოქსულია, რომ მე-6 ფლოტის პასუხისმგებლობის ზონა უპირატესად ხმელთაშუა ზღვა, ატლანტიკის მოსაზღვრე წყლები, აფრიკის დასავლეთ სანაპიროა. შესაძლოა ჩვენ თვალწინ ყალიბდება აშშ-ის სამხედრო–საზღვაო ძალების ახალი, არქტიკული ფლოტი (ნომერს მას მოგვიანებით მიანიჭებენ).

მანამდე ნატოს მთავარსარდალმა ევროპაში და აშშ-ის ევროპული სარდლობის ხელმძღვანელმა, გენერალმა ტოდ უოლტერსმა შეირაღებული ძლების სენატის კომიტეტს განუცხადა, რომ არქტიკა სერიოზულ პრობლემად რჩება ალიანსისთვის და აშშ ისევე უნდა იყო კონცენტრირებული არქტიკაში, როგორც ბალტიისპირეთსა თუ სხვა ადგილებში. ახლა გასაგები ხდება, რომ განიხილებოდა არა ამერიკულ–კანადური არქტიკის პრობლემა, არამედ რუსულ–ნორვეგიულისა.

ბარენცის ზღვაში აშშ-ის სამხედრო–საზღვაო ძალების მე-6 ფლოტის მოიერიშე ხომალდების ჯგუფის შესვლის თაობაზე რუსეთს 1 მაისს აცნობეს, „გაუგებრობის თავიდან ასარიდებლად, რისკის დასაწევად და უნებლიე ესკალაციის აღსაკვეთად“. და, მაინც, მსგავსი შეტყობინება დაუპატიჟებელი სტუმრების ზარს ჰგავს სადარბაზოს კარზე. რუსეთის ჩრდილოეთის ფლოტი უშუალოდ აკვირდება აშშ-ისა და დიდი ბრიტანეთის ხომალდებს ბარენცის ზღვაში.

ვითარება რეგიონში

„ხმელთაშუაზღველი“ სტუმრების ცივ მიღებას ბარენცის ზღვაში სარაკეტო კრეისერი „მარშალი უსტინოვი“ უზრუნველყოფს, რომელიც ჩრდილოეთის ფლოტის მთავარი ბაზიდან 5 მაისს გავიდა ამოცანის შესასრულებლად. ეკიპაჟი საარტილერიო სროლებს ახორციელებს საზღვაო და საჰაერო სამიზნეებზე სწავლებების დროს. სროლების ზონა დიდი ხნითაა ჩაკეტილი ნაოსნობისა და ავიაციის ფრენებისთვის. ჩრდილოეთის ფლოტის პრეს-სამსახურის ცნობით, „მარშალი უსტინოვი“ ზღვაში რამდენიმე დღე-ღამის განმავლობაში დარჩება.

ეკიპაჟი საარტილერიო სროლებს ამუშავებს, მაგრამ თუ რუსეთის ზაპოლიარიეს სერიოზული საფრთხე დაემუქრება, მძლავრი სარაკეტო კრეისერის, პროექტ 1165 „ატლანტის“ ყველა შესაძლებლობა ამოქმედდება. „მარშალ უსტინოვის“ ძირითადი შეიარაღება – 16 ხომალდსაწინააღმდეგო ზებგერითი ფრთოსანი რაკეტა П-500 „ბაზალტი“ —  ქობინებით. ფრთოსანი რაკეტა П-500 „ბაზალტი“ (მასა 6 ტონა, ფრენის სიჩქარე 3000 კმ/სთ) აღჭურვილია მძლავრი (9500 კგ) ჩვეულებრივი ფუგასურ-კუმულატური ან ბირთვული საბრძოლო ნაწილით, აქვს უნარი დააზიანოს სამიზნე 1000 კმ მანძილზე. ტყუილად არ დაურქმევიათ ამ პროექტის ხომალდებისთვის „ავიამზიდების მკვლელი“. 

რა თქმა უნდა, საოპერაციო ზონაში უხილავად არიან რუსეთის ჩრდილოეთის ფლოტის მრავალსამიზნიანი სუბმარინებიც — წყალქვეშ სპეციალისტებს შესანიშნავი შანსი მიეცათ, ჩაიწერონ უცხოური ნაღმმზიდების სახასიათო ხმები არქტიკული ჰიდროლოგიის ფონზე, და დაამუშავონ პირობითი ტორპედული შეტევები. სხვაგვარად შეუძლებელია. ამერიკულ ფრთოსან რაკეტა Tomahawk-ებს ბარენცის ზღვაში საიმედო დაკვირვება სჭირდება სხვადასხვა პოზიციიდან.

Arleigh Burke-ის ტიპის ესკადრონული ნაღმმზიდები აღჭურვილია უნივერსალური გამშვები მოწყობილობა MK–41-ის მქონე ანტისარაკეტო თავდაცვის სისტემებით, რომელთა გამოყენებაც საზენიტო და ფრთოსანი რაკეტების გასაშვებად შეიძლება. თითოეულ ზემოთ ნახსენებ ნაღმმზიდს 96 „ტომაჰავკის“ ტარება შეუძლია, ბრიტანული ფრეგატი კი დაახლოებით რვა ხომალდასაწინააღმდეგო რაკეტა Harpoon-ს იტევს. აშშ-ის სამხედრო–საზღვაო ძალების მე-6 ფლოტის მოიერიშე ჯგუფის საერთო არსენალი ბარენცის ზღვაში დაახლოებით 300 ფრთოსანი რაკეტაა. უნდა ხედავდეს თუ არა მოსკოვი ამაში საფრთხეს? კითხვა რიტორიკულია. 

დესტაბილიზაციის გზა

პენტაგონში აცხადებენ, რომ მე-6 ფლოტის არქტიკული ოპერაცია საერთაშორისო სამართალს შეესაბამება. თითქოს ამერიკულ–ბრიტანული მოიერიშე ჯგუფი მართვადი სარაკეტო იარაღით ბარენცის ზღვის აკვატორიას უსაფრთხოების უზრუნველყოფისა და ნაოსნობის თავისუფლების განმტკიცების მიზნით აკონტროლებს. მაგრამ Arleigh Burke-ის ტიპის ნაღმმზიდები ბევრ სამხედრო კონფლიქტში მონაწილეობდნენ, სარაკეტო დარტყმები მიჰქონდათ ერაყზე 1996, 1998 და 2003 წლებში, იუგოსლავიაზე 1999-ში, სირიაზე 2017–2018 წლებში. Donald Cook-ი კი არაერთხელ მონაწილეობდა ანტირუსული ხასიათის სამხედრო მანევრებში, ახორციელებდა პროვოკაციულ ქმედებებს ყირიმის სანაპიროებთან 2014 წლის გაზაფხულზე. 

ამასობაში კი რუსეთი და ნორვეგია მშვიდობიანად მეზობლობენ ზაპოლიარიეში და ჯერ კიდევ ათი წლის წინ წარმატებით „გაიყვეს“ ბარენცის ზღვა. ორი სახელმწიფოს ეკონომიკური ზონების მკაფიო საზღვრები პერსპექტივაში არ იძლევა კონფლიქტებისა და კამათის საფუძველს. რეგიონში ნაოსნობისთვის საფრთხეს მხოლოდ ყინულის ველები და აშშ-ის სამხედრო–საზღვაო ძალების შემტევი ჯგუფები წარმოადგენს.

შესაძლოა ვინმეს არ მოსწონს რუსეთის თავდაცვის მნიშვნელოვანი განმტკიცება ზაპოლიარიეში, ცალკეულ ქვეყნებს არქტიკის ბუნებრივი სიმდიდრეების გაყოფაში სურთ მონაწილეობა სამართლებრივი საფუძვლების გარეშე. ან პენტაგონში ვიღაცას ისევ აქვს ილუზიები, თითქოს ჩრდილოეთის ზღვის გზით სარგებლობა ისევე შეიძლება, როგორც მექსიკის ყურით.

შეგახსენებთ, ჩრდილოეთის საზღვაო გზა უშუალოდ რუსეთის საზღვრებთან გადის. საერთაშორისო სამართლის ნორმების თანახმად, ეს გზა ტერიტორიულ შიდა ზღვებში რუსეთის ეროვნული კანონმდებლობით რეგულირდება. ამასთან რუსეთი მზადაა, უზრუნველყოს მხარდაჭერა ყველა ხომალდისთვის, რომლებიც ჩრდილოეთის ზღვის გზით იმოძრავებენ. სხვათა შორის, ეს წესები მრავალი წლის განმავლობაში არ დაურღვევია ათობით ქვეყანას.

ვაშინგტონში დიდი ხანია ამუშავებენ გეგმას არქტიკული ზღვების საერთაშორისო სარგებლობის შესახებ, აკრიტიკებენ რუსეთს ზაპოლიარიეს „მილიტარიზაციისთვის“. პენტაგონმა 2019 წლის ოქტომბერში გამოაქვეყნა არქტიკული დოქტრინა, რომლის მიზანიცაა რუსეთის ჩრდილოეთის ზღვის გზის ბლოკადა. აშშ-ის სამხედრო–საზღვაო ძალების მოიერიშე ჯგუფების სავარაუდო მუდმივი განთავსება არქტიკის ევროპულ სექტორში, რის შესახებაც მანამდე აშშ-ის სამხედრო–საზღვაო ინსტიტუტის საინფორმაციო რესურსი (U.S. Naval Institute) იუწყებოდა, გარდაუვლად გამოიწვევს რეგიონულ დესტაბილიზაციას. თავის ზაპოლიარიეს კი რუსეთი არასდროს არავის არ დაუთმობს.

არქტიკა ყოველთვის მნიშვნელოვანი იყო ბირთვული შეკავებისთვის — რუსეთის სტრატეგიული დანიშნულების წყალქვეშა კრეისერები უხილავია მოწინააღმდეგისთვის და მედეგია პოლარული ყინულების მიმართ. რუსეთის ზაპოლიარიესა და საზღვაო შელფის (26 მლნ კვ. კმ) უზარმაზარი ეკონომიკური პოტენციალი კოლოსალურია. ყველაფერ ამას საიმედოდ იცავს გაერთიანებული სტრატეგიული სარდლობა არქტიკულ ზონაში — ჩრდილოეთის ფლოტი.

რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს