ამ და სხვა საინტერესო თემებზე „Sputnik-საქართველოსთვის“ მიცემულ ინტერვიუში გარემოს დაცვის ყოფილმა მინისტრმა, ორგანიზაცია „საქართველოს მწვანეები - დედამიწის მეგობრების“ თავმჯდომარემ ნინო ჩხობაძემ ისაუბრა.
- რა ძირითადი სირთულეების წინაშე დგას საქართველო გარემოს დაცვის თვალსაზრისით?
- პირველ რიგში, ეს, რასაკვირველია, არის ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურება, განსაკუთრებით ქალაქებში. მეორე პრობლემა – ნარჩენები და მათი მართვაა. ეს ერთ-ერთი პრიორიტეტული თემაა და საკითხის მოგვარებით ამჟამად ქვეყნის ხელისუფლებაა დაკავებული. მესამე – საქართველოსთვის მეტად აქტუალური ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნებაა. და, ბოლოს – წყლის რესურსები! ეს თემა პრიორიტეტულ ადგილს იკავებს და მალე ჩვენზე გაცილებით სერიოზულ გავლენას მოახდენს, ვიდრე ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურება. წყლის დეფიციტი, რომელსაც დღეს აღმოსავლეთ საქართველოში განვიცდით, სერიოზულ სირთულეებს გვიქმნის. ის განსაკუთრებით მწვავედ იგრძნობა ზაფხულში, როდესაც სასმელი და სარწყავი წყალი არ გვყოფნის.
კლიმატური ცვლილებების გამო ასეთივე ვითარება ყალიბდება დასავლეთ საქართველოში: ექსტრემალურად მაღალი ტემპერატურა უჩვეულოდ დიდხანს გრძელდება – ერთ კვირას ორი-სამი დღის ნაცვლად. გარდა ამისა, შარშან თერმომეტრზე ნიშნული 36 გრადუსს არ ჩამოსცილებია ღამის საათებშიც კი. დასავლეთ საქართველოში, იქ, სადაც ტენიანობა ისედაც მაღალია, ასეთი ტემპერატურა გაცილებით მძაფრად იგრძნობა. ადამიანებს უჭირთ სუნთქვა, განსაკუთრებით რთულად გადააქვთ ეს პერიოდი სუსტი ჯანმრთელობის ადამიანებს, რადგან მათი ორგანიზმისთვის ეს სერიოზული დატვირთვაა.
მე გამოვყავი ოთხი ყველაზე აქტუალური თემა. ჩემი აზრით, მათგან შედარებით მარტივად მოსაგვარებელი ჰაერის დაბინძურების პრობლემაა. რაც შეეხება ნარჩენებს, საქართველოში უკვე მოქმედებს ახალი კანონმდებლობა და ეს საკითხი თანდათანობით დარეგულირდება. ბიომრავალფეროვნების შესანარჩუნებლად მზადდება ახალი სატყეო კოდექსი. წყლის რესურსების შესანარჩუნებლად კი არსებობს შეთანხმება ევროკავშირთან, რომელიც ძალაში 2015 წლიდან შევიდა.
ენგურჰესი თავდაპირველ სიმძლავრემდე აღდგება: მინისტრმა თაღოვანი კაშხალი დაათვალიერა>>
ამ შეთანხმების თანახმად, ჩვენ ვალდებული ვართ, 2024 წლისთვის საქართველოს მთელი მოსახლეობა სუფთა სასმელი წყლით მოვამარაგოთ. სახელმწიფო ვალდებულია ასევე გაიყვანოს ცენტრალური საკანალიზაციო სისტემები, რომლებიც ქვეყანაში მეტისმეტად ცოტაა – სულ რაღაც ოთხი მოქმედი სისტემაა. საბჭოთა კავშირის ეპოქაში 49 საკანალიზაციო სისტემა ფუნქციონირებდა და უკვე 30 წელია, რაც ისინი უმოქმედოა.
ჩვენ ვინარჩუნებდით წყლის დაბინძურების მაქსიმალურად დასაშვებ კონცენტრაციას მხოლოდ იმის ხარჯზე, რომ ვაზავებდით მას წყლის დიდი მარაგის წყალობით. როგორც კი იქმნება წყლის დეფიციტი, (მავნე) ნივთიერებათა დასაშვები კონცენტრაცია იმატებს, შესაბამისად, მნიშვნელოვნად ბინძურდება წყლის ეკოსისტემებიც. იმის გათვალისწინებით, რომ ჩვენ უკვე ვვარაუდობთ ჩამდინარე წყლების ნაკადის შემცირებას, ამან შეიძლება სერიოზული კატასტროფა გამოიწვიოს. ეს კარგად ჩანს მდინარე მტკვრის მაგალითზე, რომლის კალაპოტშიც წყლის დონის შემცირებისას უსიამოვნო სუნი დგება.
- მტკვარი ახსენეთ და როგორ შეაფასებდით მდინარის მდგომარეობას?
- არც ისე კარგად. გვეხმარება წვიმა, რომელიც ამ დროს ხშირად მოდის. ნალექის წყალობით წყლის დონე იმატებს და უსიამოვნო სუნი ქრება. მაგრამ ყველაფერს თავისი დრო აქვს. აუცილებელია გამწმენდი მოწყობილობების ამუშავება. ამიტომ ვიძლევით რეკომენდაციებს, ხმამაღლა ვსაუბრობთ ამ პრობლემაზე, ვამბობთ, რა უნდა გაკეთდეს. წელს წყალგამანაწილებელმა კომპანიამ GWP, რომელიც თბილისს ემსახურება, თავის თავზე აიღო გარდაბანი–თბილისის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი გამწმენდი ნაგებობის შეკეთება. იმედი მაქვს, ის მალე ამუშავდება და წყლის გაწმენდა რეალურად დაიწყება.
მნიშვნელოვანია ასევე, რომ მცირე ზომის გამწმენდი ნაგებობები ამუშავდეს მთელ საქართველოში 2024 წლამდე – ეს მაქსიმალური ვადაა. აუცილებელია ახალი წყლის კანონის შემუშავება, რომელიც საქართველომ ბოლოს 1998 წელს მიიღო, ევროკავშირის წყლის ჩარჩო-დირექტივა კი ძალაში 2000 წელს შევიდა. დოკუმენტის საფუძველზე ჩვენ ვითხოვთ ახალი კანონის შემოღებას, რომელიც გულისხმობს წყლის რესურსების აუზით მართვას და წყლის სწორ, რაციონალურ გამოყენებას. ვფიქრობ, ეს თანდათანობით ნომერ პირველ პრობლემად ყალიბდება.
გარდა ამისა, ევროკავშირთან შეთანხმება გვავალდებულებს სპეციალური დირექტივის შემოღებას საცურაო წყლებთან დაკავშირებით. ის განსაზღვრავს, რომელ აუზებში იქნება შესაძლებელი ცურვა.
- ბევრი ღელავს ენგურჰესში წყლის დონის გამო. რატომ არ არის წყალი ჰესის აუზში?
- ვფიქრობ, წყლის დონის შემცირება კლიმატურ ცვლილებებს უკავშირდება, მაგრამ ეს ჩემი სუბიექტური მოსაზრებაა. მე მაქვს იანვარსა და აპრილში გადაღებული ფოტოები, რომლებზეც ჩანს, რომ წყალი იქ არ არის. ახლა რა მდგომარეობაა, არ ვიცი.
შარშან და შარშანწინ წყალი საკმაოდ ბევრი იყო. ენერგეტიკოსები ამტკიცებენ, რომ ბევრი რესურსი გამოვიყენეთ. ნათელია ჩამდინარე წყლების მკვეთრი შემცირება.
ტურისტული ზონა ენგურჰესზე – მსოფლიო დონის პროექტი დასრულებულია>>
მყინვარები, რომლებითაც ჩვენი მდინარეები, მათ შორის, ენგური იკვებება, ძალიან სწრაფად დნება, გაზაფხულზე უკვე დამდნარია. გარდა მყინვარებისა, მდინარეებს კვებავს წვიმა. ახლა დასავლეთ საქართველოში ბევრი ნალექი მოვიდა და იმედია, ეს ენგურში წყლის დონეზე იმოქმედებს. თუ წყალი ახლა არ გამოჩნდა, მით უფრო არ გამოჩნდება ზაფხულში, რადგან გვალვის პერიოდი დაიწყება.
- მტკნარი წყლის დეფიციტის შემთხვევაში ემუქრება თუ არა საქართველოს მიგრაცია სხვა ქვეყნებიდან?
- დიახ, ემუქრება. ეს ჰიპოთეზაა, რომელიც ჯერ არ არის დამტკიცებული, მაგრამ საფრთხე არსებობს. ამერიკელმა მეცნიერებმა გამოაქვეყნეს რამდენიმე სტატია, რომლებშიც საუბარია, რომ მიგრაცია მსოფლიოში გამოწვეულია არა იმდენად შეიარაღებული კონფლიქტებით, რამდენადაც კლიმატური ცვლილებებით. საქართველო ამ კვლევის არეალში, რასაკვირველია, არ მოხვედრილა, მაგრამ, ვფიქრობთ, გარკვეული მიგრაციული ნაკადი დედამიწის სამხრეთ რეგიონებიდან, განსაკუთრებით, მცირე აზიიდან იქნება.
„დიდ გადასახლებაზე“ საუბარი ჯერ მხოლოდ ჰიპოთეზის დონეზეა შესაძლებელი. თუმცა სიმართლეა ის, რომ ადამიანები უკვე გაურბიან ექსტრემალურ ტემპერატურას. გასულ წელს ვუსმენდი ჟურნალისტების გამოსვლას ერაყიდან, რომლებიც ჰყვებოდნენ, როგორ დატოვა ქვეყანა ერთ-ერთმა ოჯახმა მხოლოდ იმის გამო, რომ ჰაერის ტემპერატურამ 53 გრადუსს მიაღწია. ისინი შიშობდნენ, რომ მოსავალი აღარ მოვიდოდა.
ჰიპოთეზის დონეზე მეცნიერები არ გამორიცხავენ, რომ დაიწყება სერიოზული მიგრაცია სამხრეთიდან ჩრდილოეთისკენ, გამყინვარების შემთხვევაში კი ჩრდილოეთიდან სამხრეთისკენ. ადამიანები მაშინ გარბიან, როდესაც წყალი არ არის.
- იმის გათვალისწინებით, რომ ჩვენთან მთის მასივები საკუთარ მიკროკლიმატს ქმნიან, ემუქრება თუ არა კავკასიის რეგიონს სათბურის ეფექტი?
- სათბურის ეფექტი ყველგან არსებობს, ვინაიდან დაბინძურება საკმაოდ სერიოზულია. სათბურის ეფექტი – არის ის, რასაც ჩვენ რეალურად ვხედავთ, აღვიქვამთ და ვგრძნობთ. ითვლება, რომ კავკასიის რეგიონი მეტ-ნაკლები სტაბილურობით გამოირჩევა. საქმე ისაა, რომ აღნიშნული ტერიტორია მკაფიო გეოგრაფიულ საზღვრებშია მოქცეული. რუსეთი, აზერბაიჯანი, საქართველო, სომხეთი, თურქეთის ნაწილი და ირანის ნაწილი განსაზღვრავენ კავკასიის გეოგრაფიულ ცნებას. შესაბამისად, ეს რეგიონი, თავისთავად, შედარებით განკერძოებულია და კლიმატურ ფაქტორებს ორი დიდი აუზი – შავი ზღვისა და კავკასიის ზღვის აუზები განაპირობებს.
პანკისის მოვლენების კვალდაკვალ - ექსპერტთა მოსაზრებები საქართველოში ახალი ჰესების შესახებ>>
ბუნებრივია, აქ ატმოსფერული ჰაერი სხვაგვარად მოძრაობს. მიმაჩნია, რომ ცალკეულ ქვეყნებში კვლევების ჩატარებაზე გაცილებით მნიშვნელოვანი არის სუბრეგიონული დაკვირვება და მონიტორინგი, რადგან ის მკაფიო წარმოდგენას გვაძლევს რეგიონში რეალურად მიმდინარე პროცესებზე.
ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენ საკუთარი თვალით ვხედავთ და შევიგრძნობთ კლიმატის ცვლილების პროცესის დაჩქარებას.