— ვლადიმირ ვლადიმიროვიჩ, გზავნილით მიმართვისას თქვენ, ფიგურალურად რომ ვთქვათ, სახელოდან ტრილიონს ტრილიონზე იღებდით. და ამრიგად ქვეყნის განვითარების აბსოლუტურად საოცარი გეგმა შემოგვთავაზეთ: ეს არის სხვა რუსეთი, სხვა ინფრასტრუქტურით, სხვა სოციალური სისტემით − უბრალოდ ოცნებების ქვეყანა. და მინდა გკითხოთ, დაგისვათ თქვენი საყვარელი შეკითხვა ვისოცკისგან: „სად არის ფული, ზინ?" ფული ვიშოვეთ საერთოდ?
— დიახ, პირველ რიგში, ეს ყველაფერი ექსპერტთა საზოგადოების, მთავრობის სპეციალისტებისა და ადმინისტრაციის მძიმე შრომის შედეგია. ყველაფერი სრულად ჯდება ბიუჯეტის წესებში და რეალურად საკმაოდ კონსერვატიული ხასიათისაა. ზოგიერთი ექსპერტი თვლის, რომ შემოსავალი მეტი უნდა იყოს და იქნება კიდეც მეტი, რაც იმას ნიშნავს, რომ უფრო დიდი ხარჯების დაგეგმვაა საჭირო, რადგან ეს პირდაპირ გავლენას ახდენს ეკონომიკური განვითარების პერსპექტივაზე. ზოგადად, ეს მართალია. 2018 წელს ჩვენ ასევე ვგეგმავდით დამატებით რვა ტრილიონის მიმართვას ეკონომიკისა და სოციალური სფეროს განვითარებისთვის, შემდეგ კი ამ ხარჯების გაზრას. მიმაჩნია, რომ დიდი ალბათობით, თუ ყველაფერი ისე გამოვა, როგორც ოპტიმისტები, ექსპერტები ამბობენ, მაშინ ჩვენ შეგვიძლია, ვალდებული ვართ და შევძლებთ გავზარდოთ ეს ხარჯები სხვადასხვა სფეროში.
— ანუ ექვსწლიან პერიოდზე ვსაუბრობთ?
− დიახ, საუბარია ექვსწლიან პერიოდზე. ჩვენ ახლა ვადგენთ ბიუჯეტს სამწლიანი პერიოდისთვის, მაგრამ, რა თქმა უნდა, ჩვენც და ყველამ, როცა გზავნილისთვის ვემზადებოდით − მე ვამბობ, რომ ვემზადებოდით, ვინაიდან გზავნილზე მთელი გუნდი მუშაობდა − ამოვდიოდით იქიდან, რომ ჩვენს შემოსავლებსა და ხარჯებს გამოვთვლიდით იმ სფეროებში, რომლებსაც საკვანძოდ და პრიორიტეტულად მივიჩნევთ ზუსტად ექვსი წლის განმავლობაში.
− მაგრამ არსებობს განსაცვიფრებელი პროექტები. მაგალითად, სოჭი-ჯუბგას გზატკეცილი. 130 კილომეტრი, საიდანაც 90 კილომეტრი გვირაბებია, დანარჩენი, ალბათ, ხიდებია, თუ ლანდშაფტის მიხედვით ვიმსჯელებთ. სამი მილიარდი... მილიარდნახევარი მხოლოდ პირველ სამ წელიწადში. მარშრუტი კი იდეალურად მზად უნდა იყოს 2030 წელს. ანუ ზოგადად რამდენად საჭიროა ეს და საკმარისი იქნება თუ არა გამარჯვებისთვის?
− ხალხს სჭირდება ეს გზატკეცილი. ბავშვებიანი ოჯახები ხომ სოჭში მანქანით ვერ ხვდებიან. ყველაფერი ჩერდება სადღაც გელენჯიკის რაიონში, ნოვოროსიისკში. იმიტომ, რომ ტრასა ძალიან რთულია, სერპანტინია. არსებობს მშენებლობის რამდენიმე ვარიანტი. ამაზე მომდევნო რამდენიმე დღეში ვიმსჯელებთ. ან ჯუბგამდე უნდა გაკეთდეს, ან ჯერ ჯუბგიდან სოჭამდე. მთავრობის ზოგიერთი წევრი ამის ეტაპობრივად გაკეთებას გვთავაზობს.
სხვები თვლიან, რომ ყველაფერი ერთდროულად უნდა გაკეთდეს, რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში ჯუბგიდან სოჭისკენ ვიწრო ყელი შეიქმნება. იქ პირველი ნაწილი, ნოვოროსიისკიდან თუ შევხედავთ, ის მეტ-ნაკლებად ნორმალურია და საფარიც არ არის ცუდი. მაგრამ ძალიან ვიწროა. და თუ სოჭამდე გავაკეთებთ როგორც პირველ ნაწილს, მაშინ ამ პატარა სივრცეში შეიძლება საცობები წარმოიქმნას, რაც იქ ისედაც საკმარისადაა. ამას განვსაზღვრავთ სპეციალისტებთან ერთად, როგორ, რა ეტაპებზე. მაგრამ ეს უნდა გაკეთდეს. აუცილებელია, რა თქმა უნდა, საბოლოოდ განისაზღვროს პროექტის ღირებულება და უზრუნველვყოთ, რომ ყველა დარჩეს ამ ფინანსური გეგმების ფარგლებში. პირველ ადგილზე ხალხისა და ეკონომიკის ინტერესებია. ქვეყნის სამხრეთი ტერიტორიის განვითარება ძალიან მნიშვნელოვანია.
− რახან ესოდენ მასშტაბური ინვესტიციების საშუალება გვაქვს, ესე იგი, ქვეყანა სწრაფად მდიდრდება. მით უმეტეს, რომ სპეცოპერაციის პირობებში, თითქმის 15 ათასი ველური სანქციის პირობებში, სიღარიბის შემცირების ამოცანას ვისახავთ მიზნად, მათ შორის, ბევრი მრავალშვილიანი ოჯახისთვის. ზედმეტი გაბედულება ხომ არაა?
− არა. როცა მთავრობის წევრებთან, ფინანსთა სამინისტროსთან განვიხილეთ ეს გზა - და როგორც ცნობილია, ფინანსთა სამინისტრო ყოველთვის ძუნწია კარგი გაგებით, ძალიან კონსერვატიულია ხარჯვის მიმართ − ფინანსთა მინისტრმა მითხრა, ამ გზის მშენებლობას ისინი ეწინააღმდეგებიან, ვისაც დღეს მასზე არ გაუვლიაო. და ის მართალია, რადგან ეს განსაკუთრებით ეხება ბავშვებიან ოჯახებს. რაც შეეხება იმას, ვმდიდრდებით თუ არა, ეკონომიკა იზრდება, ეს ფაქტია. უფრო მეტიც, ფაქტი, რომელიც დაფიქსირდა არა ჩვენ მიერ, არამედ საერთაშორისო ეკონომიკური და ფინანსური ორგანიზაციების მიერ.
ჩვენ მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის მიხედვით გავუსწარით გერმანიის ფედერაციულ რესპუბლიკას და დავიკავეთ მისი ადგილი, მეხუთე ადგილი მსოფლიოს უდიდეს ეკონომიკებს შორის. გასული წლის განმავლობაში გერმანიის ეკონომიკა მგონი 0,3%-ით შემცირდა, ჩვენ კი 3.6%-ით გავზარდეთ. იაპონია მცირე პროცენტით გაიზარდა. მაგრამ თუ ყველაფერი ისეთივე ტემპით განვითარდება, როგორც დღეს, მაშინ ჩვენ გვაქვს ყველა შანსი, დავიკავოთ იაპონიის ადგილი და გავხდეთ მეოთხე ეკონომიკა მსოფლიოში. თანაც მოკლევადიან პერსპექტივაში, უახლოეს მომავალში.
მაგრამ, აქაც გულწრფელად უნდა ვთქვათ, ობიექტურად, არსებობს განსხვავება ჩვენი ეკონომიკის ხარისხებს შორის. მსყიდველობითი უნარის პარიტეტით, ანუ მოცულობის თვალსაზრისით, ჩვენ რეალურად მეხუთე ადგილზე ვართ და ყველა შანსია იაპონიის ადგილი დავიკავოთ. მაგრამ ამ ქვეყნების ეკონომიკის სტრუქტურა, რა თქმა უნდა, დადებითად განსხვავდება ჩვენისგან. ჩვენ ჯერ კიდევ ბევრი გვაქვს გასაკეთებელი იმისთვის, რომ გვქონდეს ღირსეული პოზიცია არა მხოლოდ მსყიდველობითი უნარის თანასწორობის, არამედ ერთ სულ მოსახლეზე. ეს Პირველი.
და მეორეც, თავად სტრუქტურა უნდა შეიცვალოს, რათა ის გახდეს ბევრად უფრო ეფექტური, უფრო თანამედროვე, უფრო ინოვაციური. ეს არის ის, რაზეც ჩვენ ვიმუშავებთ. რაც შეეხება შემოსავალს, მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის თვალსაზრისით ეს ძალიან მნიშვნელოვანი მაჩვენებელია. ეს არის ეკონომიკის მოცულობა, ზომა. ეს ნიშნავს, რომ სახელმწიფოს აქვს სახსრები საგადასახადო სისტემის მეშვეობით ყველა დონეზე სტრატეგიული პრობლემების გადასაჭრელად. ეს გვაძლევს შესაძლებლობას განვვითარდეთ ისე, როგორც საჭიროდ მივიჩნევთ ჩვენი ქვეყნისთვის.
– თქვენ საუბრობთ სტრუქტურაზე, ჩვენს ეკონომიკაში სტრუქტურული ცვლილებების აუცილებლობაზე. მაგრამ ეს ხომ ზუსტად ისაა, რაც შედიოდა თქვენს გზავნილში და ზუსტად ასეა დასახული ამოცანა: ინოვაციური ინდუსტრიების უფრო სწრაფად ზრდა, ვიდრე საშუალო ეკონომიკისა.
- დიახ, რა თქმა უნდა. ეს უკვე ვთქვი: სტრუქტურა არის ის, რაზეც უნდა ვიმუშაოთ. და ამაზე ბევრია დამოკიდებული, ამაზეა დამოკიდებული ჩვენი ეკონომიკის მომავალი. შრომითი რესურსების, ეფექტურობის, შრომის პროდუქტიულობის მომავალი. დღეს ერთ-ერთი მთავარი ამოცანაა შრომის პროდუქტიულობის გაზრდა, რადგან მუშახელისა და შრომითი რესურსების დეფიციტის პირობებში ეფექტური განვითარების მხოლოდ ერთი გზა გვაქვს – შრომის პროდუქტიულობის გაზრდა.
ეს თავის მხრივ ნიშნავს, რომ ჩვენ უნდა გავზარდოთ ეკონომიკის ინოვაციური პრინციპები. ვთქვათ, გავზარდოთ რობოტიზაციის სიმკვრივე. დღეს ჩვენ გვაქვს 10 რობოტი, მგონი, 10 ათას მუშაკზე. აუცილებელია 10 ათას მუშაკზე მინიმუმ ათასი რობოტი გვქონდეს. ასეა იაპონიაში. და იმისათვის, რომ ადამიანებმა შეძლონ მუშაობა ასეთი ახალი ტექნოლოგიით, კარგად გამოიყენონ არა მხოლოდ რობოტექნიიკა, არამედ წარმოების სხვა თანამედროვე საშუალებებიც, მათ უნდა გაიარონ ტრენინგი. ჩნდება კიდევ ერთი პრობლემა: პერსონალის მომზადება. ამ მიზნით, ჩვენ გვაქვს მთელი მიმართულება, მათ შორის საინჟინრო სწავლება. რა თქმა უნდა, შენიშნავდით, რომ ჩვენ ახლა გვაქვს 30 ასეთი თანამედროვე საინჟინრო სკოლა მთელი ქვეყნის მასშტაბით, უკვე ავაშენეთ, წელს კიდევ 20-ის შენებას ვიწყებთ და იქნება 50. კიდევ 50-ს უახლოეს წლებში ვგეგმავთ. ამიტომ ამ მიმართულებებით ეს არის ჩვენი ქვეყნის მომავალი, ამ მიმართულებით ვივლით და განვვითარდებით.
- სანქციებს რომ ბოლო მოეღოს, ბევრი ადამიანი გამოთქვამს იდეას, შეიქმნას სპეციალური ორგანო, რომელიც სანქციებით დაკავდებოდა. საჭიროა მსგავსი რამ, თუ აზრი არ აქვს?
- უბრალოდ აუცილებლობა არ არსებობს. ჩვენ ვაანალიზებთ - მთავრობა, ცენტრალური ბანკი და უშიშროების საბჭო - ვაანალიზებთ ყველაფერს, რასაც ჩვენი მტრები აკეთებენ. ბევრი რამ კეთდება არა პოლიტიკური ან სამხედრო მიზეზებით (თუმცა ამ არგუმენტებს იყენებენ), არამედ კეთდება უბრალოდ კონკურენციული მოსაზრებებით...
- არაკეთილსინდისიერი, უსამართლო კონკურენციისა.
– არაკეთილსინდისიერი კონკურენცია რაღაც პოლიტიკური თუ სამხედრო მოსაზრებებით ინიღბება. ეს მოხდა ავიამშენებლობაში, და ეს ხდება ბევრ სხვა ინდუსტრიაში. რას ვიზამთ − ჩვენ ვცხოვრობთ იმ სამყაროში, რომელიც არსებობს, და მოვერგეთ მას, გვესმის, ვისთან გვაქვს საქმე და ჯერჯერობით, როგორც ჩვენი მუშაობის შედეგებიდან ჩანს, საკმაოდ ეფექტურად ვმოქმედებთ.
− მაგრამ დასავლეთის მზაკვრობა სანქციებით არ მთავრდება. აი პირდაპირი ციტატა თქვენი მიმართვიდან: „დასავლეთი ცდილობს ჩაგვითრიოს შეიარაღების ახალ რბოლაშო, რათა დაგვქანცოს და გაიმეოროს ის ხრიკი, რომელიც მათ 1980-იან წლებში გამოუვიდათ სსრკ-სთან“. რამდენად დიდია ჩვენი სიმტკიცის მარაგი ფაქტობრივად შეიარაღების რბოლის პირობებში?
- აქ საჭიროა, რომ თავდაცვის ინდუსტრიაში ინვესტირებულ ყოველ რუბლზე მაქსიმალური ანაზღაურება მივიღოთ. მართლაც, საბჭოთა კავშირის დროს ამ ხარჯებს არავინ ითვლიდა, ეფექტურობას არავინ მისდევდა. თავდაცვის ხარჯები ქვეყნის - საბჭოთა კავშირის მშპ-ის დაახლოებით 13%-ს შეადგენდა. ჩვენს სტატისტიკას არ მივმართავ, მივმართავთ სტოკჰოლმის ინსტიტუტს (Stockholm International Peace Research Institute - რედ.), შარშან ჩვენი თავდაცვის ხარჯები იყო 4%, წელს კი - 6,8%. ანუ 2,8%-ით გავზარდეთ. პრინციპში, ეს შესამჩნევი ზრდაა, მაგრამ აბსოლუტურად არა კრიტიკული. საბჭოთა კავშირში ეს იყო 13%, ახლა კი − 6,8%.
უნდა ითქვას, რომ თავდაცვის ხარჯები აჩქარებს ეკონომიკას, უფრო ენერგიულს ხდის მას, მაგრამ აქ, რა თქმა უნდა, არის შეზღუდვები, ეს გვესმის. ეს მარადიული კითხვაა - რა არის უფრო მომგებიანი, იარაღი თუ კარაქი? ვიმეორებ, ჩვენი თანამედროვე თავდაცვის ინდუსტრიაც კი კარგია იმით, რომ ის არა მხოლოდ ირიბად ახდენს გავლენას სამოქალაქო მრეწველობაზე და წარმოებაზე, არამედ თავადაც იყენებს თავდაცვისთვის საჭირო ინოვაციებს სამოქალაქო პროდუქციის წარმოებისთვის. ეს არის უაღრესად მნიშვნელოვანი რამ. მაგრამ, ჯერ ერთი, ჩვენი ხარჯები, რა თქმა უნდა, არ შეედრება იმას, რაც არის აშშ-ში, იქ ეს არის დაახლოებით 800...
– თითქმის 900 მილიარდი (დოლარი), დიახ.
− უკვე თითქმის 900 მილიარდი. ეს 860-870 მილიარდი ხომ აბსოლუტურად არ შეედრება ჩვენს ხარჯებს.
- მეჩვენება, რომ იქ ფულს იყოფენ, რადგან არც ჰიპერბგერა აქვთ და არც არაფერი...
− ახლა ავხსნი რა ხდება. ფაქტია, რომ ისინი დიდ ფულს ხარჯავენ შენახვაზე, და არა მარტო ხელფასებზე, არამედ ბაზების მოვლაზეც მთელ მსოფლიოში. იქ კი თითქოს ყველაფერი შავ ხვრელში ხვდება, იქ ვერაფერს დათვლი. სწორედ იქ ხდება მთავარი გაყოფა. თუმცა გამანადგურებელი იარაღისა და ზოგადად შეიარაღების წარმოებაზე იქაც იმდენი ფული იხარჯება, რომ ძნელი შესაფასებელია.
თუ დავთვლით, რა დაუჯდათ მათ, ვთქვათ, ცნობილი სარაკეტო თავდაცვის სისტემა, ჩვენი მხრიდან კი რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის დაძლევის ერთ-ერთ მთავარ კომპონენტ „ავანგარდს“, საკონტინენტთაშორისო რაკეტას, საკონტინენტთაშორისო დისტანციის პლანირებად ბლოკს, შეუთავსებელ სიდიდეებს მივიღებთ. ჩვენ, ფაქტობრივად, გავანულეთ ყველაფერი, რაც მათ გააკეთეს, ყველაფერი, რაც მათ ჩადეს ამ რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის სისტემაში. ასე უნდა ვიმოქმედოთ, მაგრამ, რა თქმა უნდა, ეჭვგარეშეა, თავად ჩვენი შეიარაღებული ძალების ეკონომიკა უნდა აკმაყოფილებდეს დღევანდელ მოთხოვნებს.
– ვლადიმირ ვლადიმიროვიჩ, სიტყვა „სამართლიანობა“ − ეს მაგიური სიტყვაა რუსული ენისთვის. თქვენ მას ძალიან აკურატულად იყენებთ, მაგრამ ერთხელ მაინც თქვით ეს სიტყვა თქვენს გზავნილში. და ის ელვასავით გაისმა. თქვენ თქვით, რომ რუსეთში საგადასახადო ტვირთის განაწილება უფრო სამართლიანი უნდა გახდეს და მთავრობას შესთავაზეთ ამაზე დაფიქრება. რა მიმართულებით უნდა ვიფიქროთ?
– მართლაც, ამ საგადასახადო ტვირთის გადანაწილება უფრო სამართლიანი უნდა იყოს იმ თვალსაზრისით, რომ ვინც მეტს შოულობს, კორპორაციებმა, იურიდიულმა და ფიზიკურმა პირებმა, უფრო მეტი უნდა შეიტანონ საერთო ხაზინაში ეროვნული პრობლემების გადასაჭრელად და, უპირველეს ყოვლისა, სიღარიბის პრობლემების გადასაჭრელად.
− პროგრესული გადასახადი?
– დიახ, არსებითად პროგრესული გადასახადია. ახლა დეტალებში შესვლა არ მინდა, ამაზე მუშაობაა საჭირო. აუცილებელია ამ სისტემის აგება ისე, რომ მართლაც მეტი შემოსავალი ჰქონდეს ამ სფეროში სახელმწიფოს წინაშე, პირველ რიგში, სოციალური საკითხებისა და ამოცანების გადაწყვეტაში. ვგეგმავთ საგადასახადო ტვირთის შემცირებას, მაგალითად, მრავალშვილიანი ოჯახებისთვის და არაერთი ნაბიჯის გადადგმას ამ მიმართულებით.
მეჩვენება, რომ საზოგადოება ამას აბსოლუტურად ნორმალურად აღიქვამს. მეორე არის თავად ბიზნესი. რას ითხოვენ ისინი ჩვენგან? ისინი გვთხოვენ, გავარკვიოთ საგადასახადო სისტემა, მაგრამ აღარ შევეხოთ მას, რომ სტაბილური იყოს. ეს არის ყველაზე მნიშვნელოვანი თხოვნა და მოთხოვნა ბიზნესისგან. ეს უნდა გააკეთოს მთავრობამ უახლოეს მომავალში და სახელმწიფო სათათბიროს დეპუტატებთან ერთად წარადგინოს წინადადებები.
– ვლადიმრ ვლადიმიროვიჩ, პროგრესული გადასახადით ვინმეს ხომ არ დავაფრთხობთ? ჩვენ ყოველთვის გვეშინოდა ამ პროგრესული გადასახადით ვინმეს დაფრთხობისა.
− არა, ასე არ ვფიქრობ. პრინციპში, ეს სისტემა კარგად არის დამკვიდრებული ჩვენს ქვეყანაში. ისინიც კი, ვინც ამ ბრტყელი შკალის მგზნებარე მომხრეები იყვნენ, ამ ბრტყელი შკალის ავტორები, ახლა თვლიან, რომ ზოგადად ჩვენ მზად ვართ ვიმოქმედოთ ბევრად უფრო შერჩევით.
− მიმართვისას თქვენ მადლობა გადაუხადეთ მთავრობიდან კოლეგებს. ასეთი იყო ფორმულირება. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ მიშუსტინის მთავრობა დარჩება ადგილზე, თუ თქვენ გაიმარჯვებთ?
− ამის შესახებ მაინც არჩევნების შემდეგ უნდა ვისაუბროთ, ხმების დათვლის შემდეგ. მეჩვენება, რომ ახლა ეს უბრალოდ არასწორია. მაგრამ ზოგადად მთავრობა მუშაობს, როგორც ვხედავთ, შედეგები თვალსაჩინოა, ეს ობიექტური მონაცემებია, საკმაოდ დამაკმაყოფილებლად მუშაობს.
– თქვენ ახსენეთ მრავალშვილიანი ოჯახებისთვის საგადასახადო ტვირთის შემცირება. ზოგადად, ბავშვები და დემოგრაფიული მდგომარეობა - ეს თემები ძალიან ვრცლად იყო თქვენს მიმართვაში. მართლაც საკითხი საკმაოდ მტკივნეულია, რადგან დემოგრაფიულად რუსეთი დნება. გასული წელი კი შობადობის მხრივ ანტირეკორდული წელი გახდა. ისე, როგორც მოგეხსენებათ, ახლა...
– შობადობის კოეფიციენტი, მგონი, 1,31 თუ 1,39-ია...
– მშობიარობის უნარის მქონე ერთ ქალზე 1,39 ბავშვი... ალბათ, იდეალურ შემთხვევაში, [კოეფიციენტი] უნდა გაორმაგებულიყო, რადგან ეს ფაქტობრივად კატასტროფაა საზოგადოებისთვის. მიუხედავად ამისა, თქვენ შემოგვთავაზეთ საკმაოდ მასშტაბური პროგრამა დედობისა და დემოგრაფიული სტიმულირების მხარდასაჭერად. დარწმუნებული ხართ, რომ ეს ზომები შეცვლის ტრაექტორიას ქვემოდან ზემოთ?
– ზოგადად, თუ გავითვალისწინებთ ბავშვებიანი ოჯახების მხარდაჭერის ყველა ზომას, მომდევნო ექვსი წლის განმავლობაში ჩვენ ვგეგმავთ 14 ტრილიონი რუბლის დახარჯვას სხვადასხვა არხებით. ეს ბევრი ფულია. ბავშვებიანი ოჯახებისთვის მხარდაჭერის მრავალი სფერო არსებობს. დაწყებული ზოგადსოციალურიდან - საბავშვო ბაღების მშენებლობა ან განახლება, ახალი სკოლების მშენებლობა, ძველი სკოლების განახლება, მათი მოწესრიგება დღევანდელი მოთხოვნების შესაბამისად. შეღავათებს ახლა თითქმის 400 ათასი ქალი იღებს. ეს თითქმის ყოველი მესამე ქალია, რომელიც შვილს ელოდება. 10 მილიონზე მეტი ბავშვი იღებს შეღავათებს. ეს სერიოზული რამეა.
ჩვენ გავაგრძელეთ დედის კაპიტალის გაცემისა და უზრუნველყოფის სისტემა. ჩვენ გავაგრძელეთ გადახდები, ახლა მიიღება გადაწყვეტილება, რომ თითო ოჯახზე 450 ათასი რუბლი გაიცეს, თუ მესამე შვილი ეყოლებათ, იპოთეკური სესხის დასაფარავად. ჩვენ შევინარჩუნეთ შეღავათები იპოთეკურ სესხზე ბავშვებიან ოჯახებზე. ზოგადად, არსებობს მთელი ნაკრები ძალიან განსხვავებულ სფეროებში, რომლის მიზანია ოჯახების მხარდაჭერა. და, რა თქმა უნდა, ეს უკვე აღნიშნეთ, ეს არის ბრძოლა სიღარიბესთან, რადგან, რა თქმა უნდა, ბავშვებიანი ოჯახებისთვის ეს ბევრად უფრო რთულია, ვიდრე უშვილო ოჯახებისთვის. ეს გასაგებია, ხარჯები მაღალია.
მაგრამ მიუხედავად ამისა, ჩვენ ბევრი რამ მოვახერხეთ ამ მიმართულებით. თუ 20 წლის წინ გადავიხედებით, ვფიქრობ, ჩვენი მოსახლეობის 29% სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ იყო. ეს არის 42 მილიონი ადამიანი. ახლა 9.3% არის ბოლო მონაცემებით. მაგრამ ესეც 13,5 მილიონი ადამიანია! რა თქმა უნდა, ბევრია. რა თქმა უნდა, ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ, რომ ის მინიმუმ 7%-მდე შევამციროთ. მრავალშვილიანი ოჯახებისთვის კი უფრო მოკრძალებული მაჩვენებელია, მაგრამ ის ასევე უნდა გაიზარდოს. მაგრამ საიდან დავიწყოთ, როდესაც ვსაუბრობთ ნაყოფიერების პრობლემებზე? ეს უკვე ბევრჯერ მითქვამს და ამას ექსპერტები ამბობენ. ეს ობიექტური რაღაცეებია. კერძოდ, გვქონდა შობადობის ორი ძალიან დიდი კლება: დიდი სამამულო ომის დროს, 1943-1944 წწ. მსგავსი ვარდნა საბჭოთა კავშირის დაშლისთანავე მოხდა.
გასაგებია, რატომ დაინგრა სოციალური მხარდაჭერის სისტემა. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ის თითქმის მთლიანად გაქრა, და სრული სიღარიბე დაიწყო. Რა უნდა ვთქვა? ყოველ შემთხვევაში, ამ წლებში ოჯახის დაგეგმვის ჰორიზონტი შემცირდა და შობადობა ომის წლების დონემდე დაეცა. ახლა კი საკმაოდ დიდი რაოდენობით გვყავს ბავშვები, ახალგაზრდები, რომლებიც რამდენიმე წელიწადში სრულწლოვანები გახდებიან და შობადობის ასაკში შევლენ. ვვარაუდობთ, რომ მაჩვენებლები გაიზრდება.
რაც თქვენ თქვით − ეს გლობალური ტენდენციაა. განვითარებული ეკონომიკის მქონე მხოლოდ რამდენიმე ქვეყანა აჩვენებს დადებით დემოგრაფიულ დინამიკას. ყველა სხვა ქვეყანაში ყველაფერი უარყოფითად მიმდინარეობს. ეს არის კომპლექსური პრობლემა, რომელიც დაკავშირებულია ეკონომიკასთან და ქალთა ცხოვრებისეულ პრიორიტეტებთან. ჯობს, დემოგრაფებმა გვიკარნახონ გადაწყვეტილებები. მაგრამ იცით, რა გვაყენებს პოზიტიურ განწყობაზე? ჩვენს ქვეყანაში კაცების 70%-ს და ქალების 72%-ს სურს ორი და მეტი შვილის გაჩენა და მათ სახელმწიფომ უნდა დაუჭიროს მხარი. ეს არის მხარდაჭერის ღონისძიებების მთელი დიდი ნაკრები, რომელსაც ჩვენ ვგეგმავთ. ისინი აუცილებლად უნდა განხორციელდეს და ჩვენ ამას გავაკეთებთ.
– და მაინც, ანუ რწმენა, რომ ეს ზომები სიტუაციას გარდატეხს, მაინც არ არსებობს. 90-იანი წლების ბოლოს, და ეს ცნობილი ამბავია, თქვენ თვითონ საუბრობდით ამაზე, თქვენ გადაარჩინეთ საკუთარი შვილები ხანძრისგან, შეხვედით ცეცხლმოკიდებულ სახლში და მერეღა გაგახსენდათ, რომ სადღაც იქ ფულიც იყო. ასე რომ, ფული ცეცხლში დაიწვა. ეს ბევრს მეტყველებს თქვენს პრიორიტეტებზე. ჯერ ბავშვები, მერე ფული. შესაძლოა, ახლა, ეროვნული მასშტაბით, ამ 14 ტრილიონ რუბლს მივაფურთხოთ და ისეთი პროგრამა შევქმნათ, რომელიც სიტუაციას შეცვლის.
– იცით, ამას მოვლენების კვალდაკვალ უნდა ვუყუროთ. 2000-იანი წლების დასაწყისში ჩვენ გადავდგით არაერთი ნაბიჯი დემოგრაფიის სფეროში, მათ შორის, დედის კაპიტალის შემოღება და რიგი სხვა ღონისძიებები, რომლებმაც აშკარა დადებითი შედეგი მოგვცა. ეს ნიშნავს, რომ ჩვენ შეგვიძლია მივაღწიოთ ნორმალურ მიზნებს, რომლებიც გვჭირდება.
- ანუ, ასეთი გამოცდილება არსებობს?
– გამოცდილება არსებობს, რა თქმა უნდა. და ამ გამოცდილების, სხვა თანამედროვე პროექტების გამოყენებით, ჩვენ უნდა გავთვალოთ იმაზე, რომ დასახულ მიზნებს მივაღწევთ. მოვლენების განვითარების კვალდაკვალ კი კორექტივებს შევიტანთ და იმ ზომებს დავუმატებთ, რომლებსაც მივიღებთ. მაგალითად, ჩვენ ახლა ოჯახის წელი გამოვაცხადეთ, გვაქვს ახალი პროექტი „ოჯახი“. იქ არის ისეთი ელემენტები, რომლებიც მანამდე არასდროს გამოგვიყენებია.
მაგალითად, 75 მილიარდი დაიგეგმება იმ რეგიონებისთვის, სადაც შობადობა დაბალია. ძირითადად ეს რუსეთის ცენტრალური და ჩრდილო-დასავლეთი რეგიონებია. 75 მილიარდი - საკმაო ფულია, უბრალოდ გონივრულად უნდა განვკარგოთ.
არის კიდევ ისეთი კომპონენტი, როგორიცაა ხანდაზმული ადამიანების მოვლა. არსებობს მხარდაწერის სხვა ზომები. ჩვენ უნდა გავზარდოთ შობადობა და გავზარდოთ სიცოცხლის ხანგრძლივობა, და მაშინ ქვეყნის მოსახლეობას დავასტაბილურებთ. რა თქმა უნდა, ეს ჩვენი წარმატებული მუშაობის უმთავრესი ინტეგრალური მაჩვენებელია.
− მთელ მსოფლიოში ყველგან არის დემოგრაფიული პრობლემების გადაჭრის მესამე ინსტრუმენტი − ეს იმიგრაციაა. რა ციფრებზე შეიძლება იყოს ლაპარაკი ამ ექვსწლიან პერიოდში, და რას ნიშნავს ამ მუშაობაში სისტემურობა?
− იმიგრანტები, თუ შრომით მიგრანტებზე ვლაპარაკობთ, არც ისე ბევრი გვყავს სხვა ქვეყნებთან შედარებით. ეს დასაქმებულთა საერთო რაოდენობის 3,7%-ია. მაგრამ ისინი იმ რეგიონებში არიან თავმოყრილი, სადაც ეკონომიკური ცხოვრება უფრო აქტიურია და იქ უფრო ბევრნიც არიან. ეს არის მოსკოვის ოლქი, მოსკოვი, ჩრდილო-დასავლეთი რეგიონი, ჩრდილოეთის ზოგი რეგიონი, სადაც ხელფასის დონე კარგია. ეჭვგარეშეა, რომ ეს არის საკითხი, რომელიც განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს ხელისუფლების მხრიდან − ადგილობრივი, რეგიონული თუ ფედერალური ხელისუფლებისა.
მინდა გითხრათ ძალიან მნიშვნელოვანი: როდესაც შრომით მიგრანტებს იწვევენ, ყოველთვის ამბობენ, რომ ამის გაკეთება მუშახელის ნაკლებობის გამოა აუცილებელი. ჩვენს მეწარმეებს უნდა ესმოდეთ, რომ მუშახელის კუთხით სიტუაცია უახლოეს წლებში უკეთესობისკენ არ შეიცვლება. ისინი მუშახელის დეფიციტს შეეჯახებიან. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ამ პრობლემის კარდინალურად გადაჭრისთვის უნდა გაიზარდოს შრომის წარმადობა და შემცირდეს იმ უბნებზე დასაქმებულების რაოდენობა, სადაც ეს შესაძლებელია − თანამედროვე ტექნიკის დანერგვით და უფრო მეტი შედეგების მიღებით. ამისათვის ამ სფეროში ინვესტიციებია საჭირო და ასევე კადრების მომზადება. ამაზე უკვე ვილაპარაკეთ. ეს არის ყველაზე მთავარი, რაზეც უნდა ვიფიქროთ.
ზოგადად, მიგრაციული პოლიტიკა ეკონომიკაში მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია. სხვა ქვეყნების გამოცდილების გადახედვა ცოდვა არ არის. პირველ რიგში, რა თქმა უნდა, უნდა ვისაუბროთ ჩვენი თანამემამულეების რეპატრიაციაზე. თუ რა არის რეპატრიაცია და რა არის თანამემამულეები − ეს უკვე ასახულია ჩვენს ნორმატიულ ბაზაში. გამეორება საჭირო არ არის. აქ უნდა ვისაუბროთ იმ ადამიანების მოზიდვაზე, რომლებიც, შესაძლოა, არ აპირებენ რუსეთის ფედერაციაში გადმოსახლებას, მაგრამ თავიანთი კვალიფიკაციითა და ნიჭით სხვადასხვა სფეროში, შეუძლიათ მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანონ ჩვენი სახელმწიფოს განვითარებაში, რუსეთის განვითარებაში. ჩვენ სიამოვნებით მოვიზიდავთ ასეთ ადამიანებს.
რაც შეეხება ტრადიციულ შრომით მიგრანტებს, აქ უნდა ვიფიქროთ იმაზე, თუ როგორ მოვამზადოთ ისინი რუსეთში ჩამოსასვლელად. ეს ნიშნავს რუსული ენის შესწავლას, ჩვენი ტრადიციების, კულტურისა და ა.შ. ისე უნდა მოხდეს, რომ აქ მათზე იზრუნონ და ადამიანურად მოექცნენ, რათა ბუნებრივად ინტეგრირდნენ ჩვენს საზოგადოებაში.
რა თქმა უნდა, ყველამ უნდა დაიცვას ჩვენი ტრადიციები, რუსეთის ფედერაციის კანონები და, რა თქმა უნდა, სანიტარული სტანდარტები და ა.შ. რუსეთის მოქალაქეების უსაფრთხოების უზრუნველყოფა პირველ ადგილზე უნდა იდგეს.
– რუსები ალბათ ყველაზე დიდი გაყოფილი ერია მსოფლიოში. თქვენ ისაუბრეთ რუსეთის ლიდერებთან. როგორც თქვენმა ერთ-ერთმა თანამოსაუბრემ თქვა, ზაპოროჟიეს ოლქში აღმოვაჩინეთ, რომ ისინი ისეთივე რუსები არიან, როგორიც ჩვენო. ეს რაღაც აღმოჩენას ჰგავდა, რაც ასეცაა. ჩვენ ახლა ახალი რეგიონებით ვიზრდებით და რუსული ქალაქის, ოდესის მიმართულებითაც, ალბათ, დიდი იმედი არსებობს.
– რა თქმა უნდა, ამ რეგიონებში მოსახლეობის სიმჭიდროვე ყოველთვის საკმაოდ მაღალი იყო – კლიმატი მშვენიერია. რაც შეეხება დონბასს, ის ინდუსტრიულად განვითარებული რეგიონია. რამდენი ინვესტიცია ჩადო საბჭოთა კავშირმა ამ რეგიონში, ქვანახშირის მოპოვებაში, მეტალურგიულ მრეწველობაში, იქ ყველაფერი მაღალ დონეზეა. დიახ, რა თქმა უნდა, იქ ინვესტიციებია საჭირო, რომ ყველაფერი თანამედროვე იყოს - წარმოება, საცხოვრებელი პირობები, ადამიანების სამუშაო პირობები სულ სხვანაირად მოეწყო და არა ისე, როგორც რამდენიმე ათეული წლის წინ იყო.
რაც შეეხება ნოვოროსიას, ეს არის რეგიონი გამოხატული, განვითარებული სოფლის მეურნეობით. აქ ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ იმისთვის, რომ მხარი დავუჭიროთ საქმიანობის როგორც ტრადიციულ სფეროებს, ისე ახალს, რომლებიც ორგანულად ჯდება ამ რეგიონებში და ხალხის სურვილში, განავითარონ ისინი. იქ კი, მოგეხსენებათ, ხალხი ძალიან ნიჭიერია. უფრო მეტიც, როგორც უკვე ვთქვი, გადასახადები უკვე მოდის იქიდან ფედერალურ ბიუჯეტში.
დიახ, ამ ეტაპზე მათ სჭირდებათ დახმარება, მხარდაჭერა, მიყვანა სრულიად რესპუბლიკურ, სრულიად ფედერალურ რუსულ დონემდე. ისინი ფულს გამოიმუშავებენ და თან ძალიან სწრაფად გამოიმუშავებენ.
- ისტორიულად აბსოლუტურად აშკარაა, რომ ნაცისტური რეჟიმები არ იშლება თავისით, არამედ ქრება სამხედრო დამარცხების შედეგად. ასე იყო გერმანიაში, იტალიაში და იაპონიაში. იგივე მოხდება ბანდერას ნაცისტურ რეჟიმთან დაკავშირებითაც. ჩვენ ახლა წინ მთელი ფრონტის ხაზის გასწვრივ მივიწევთ − როგორც თავდაცვის სამინისტროს, ისე ჩვენი სამხედრო კორესპონდენტების ანგარიშების თანახმად. და მაინც, მოხერხდა თუ არა ბრძოლის ხერხის პოვნა, როცა შეტევისას ჩვენი დანაკარგები ნაკლებია, ვიდრე თავდაცვისას? ანუ, ეს არის საკმაოდ არატრივიალური ამოცანა ომის ხელოვნებისთვის, მაგრამ ის ყოველთვის აფერხებს შეტევას, ეს ეკონომიურობა სრულიად გამართლებულია ჩვენს გმირ მეომრებთან მიმართებაში. მაგრამ ჩნდება კითხვა: როგორ მივაღწიოთ წინსვლას მინიმალური დანაკარგებით?
– კითხვა ნათელი და სამართლიანია, მაგრამ პასუხიც მარტივია. ჩვენ უნდა გავზარდოთ განადგურების საშუალებები. იარაღის რაოდენობა და ძალა. უნდა გავზარდოთ გამოყენებული ძალებისა და საშუალებების ეფექტურობა. ტაქტიკური და სამხედრო ავიაცია, სტრატეგიულიც კი. რა თქმა უნდა, იგულისხმება იმ კომპონენტებში, რომლებიც მისაღებია ამ ტიპის შეიარაღებული კონფლიქტებისთვის. ეს არის სახმელეთო იარაღი, მათ შორის მაღალი სიზუსტის იარაღი, არტილერია და ჯავშანტექნიკა. ჩვენი განვითარება ყოველგვარი გაზვიადების გარეშე მიმდინარეობს ნახტომებით.
− ამ მიმართულებით?
− დიახ, ასე ხდება. ამაშია პასუხი თქვენს კითხვაზე. რაც უფრო მძლავრია და მეტია განადგურების საშუალებები, მით ნაკლებია დანაკარგები.
− მაგრამ მაინც ჩნდება კითხვა, რა ფასის გადასახდელად ვართ მზად − სიტყვა „პროექტი“ ალბათ არ არის მიზანშეწონილი − მთელი ამ გამოწვევისთვის, რომელსაც იძულებით შევეჯახეთ ისტორიულად?
- ყოველი ადამიანის სიცოცხლე ფასდაუდებელია. საყვარელი ადამიანის დაკარგვა ოჯახისთვის, ნებისმიერი ოჯახისთვის, უდიდესი მწუხარებაა. მაგრამ საკითხი არის იმის დადგენა, თუ რას ვაკეთებთ. ჩვენ Რას ვაკეთებთ? დღეს შეხვედრა გვქონდა და თქვენ ყურადღება მიაქციეთ, საუბრის ერთ-ერთმა მონაწილემ თქვა: გაგვიკვირდა, რომ აღმოვაჩინეთ, რომ იქ ჩვენნაირი რუსები იყვნენო. ჩვენ ამ ხალხის დასახმარებლად მივედით. ეს არის ძირითადად პასუხი თქვენს კითხვაზე. თუ ჩვენ დღეს მივატოვებთ ამ ხალხს, ხვალ შეიძლება ჩვენი დანაკარგები ბევრჯერ გაიზარდოს. ჩვენს შვილებს კი მომავალი არ ექნებათ, რადგან თავს დაუცველად ვიგრძნობთ, ვიქნებით მესამე თუ მეოთხე კლასის ქვეყანა. ჩვენ არავინ გაგვიწევს ანგარიშს, თუ თავს ვერ დავიცავთ. და შედეგები შეიძლება კატასტროფული იყოს რუსეთის სახელმწიფოებრიობისთვის. აი პასუხი.
– ამერიკელები თითქოს საუბრობენ მოლაპარაკებებზე, სტრატეგიულ სტაბილურობაზე, მაგრამ ამავე დროს აცხადებენ რუსეთისთვის სტრატეგიული მარცხის მიყენების აუცილებლობაზე. ჩვენი პოზიციაა, რომ ღია ვართ მოლაპარაკებებისთვის. მაგრამ ამავდროულად, კეთილი ჟესტების დრო გავიდა, ისინი დასრულდა. ანუ მოლაპარაკებები არ იქნება?
− ჩვენ არასდროს გვითქვამს უარი მოლაპარაკებებზე.
− მაშ როგორ იქნება ჟესტებისა და კომპრომისების გარეშე?
- შევეცდები ავხსნა. როცა თურქეთში, სტამბულში ვაწარმოებდით მოლაპარაკებებს, ეს არაერთხელ ვთქვი და კიდევ ერთხელ უნდა გავიმეორო. უფრო მეტიც, ჩვენ და მეორე მხარის მომლაპარაკებლები სქელი ფოლიანტზე გავედით, დოკუმენტზე, ფაქტობრივად შეთანხმებაზე, შეთანხმების პროექტზე.
და არსებობს ამონარიდი ამ შეთანხმებიდან, რომლის პარაფირებაც მოახდინა უკრაინული მხარის მომლაპარაკებელთა ჯგუფის ხელმძღვანელმა ბატონმა არახამიამ. მან ეს გააკეთა, ეს მისი ხელმოწერაა. ის ჩვენს ადმინისტრაციაშია. მაგრამ შემდეგ ცნობილი გახდა, რომ თავად ბატონმა არახამიამ საჯაროდ უთხრა მსოფლიოს, თანაც ჟურნალისტებთან შეხვედრისას, რომ ჩამოვიდა ბრიტანეთის ყოფილი პრემიერ-მინისტრი ჯონსონი და უარი ათქმევინა მათ ამ შეთანხმების საბოლოოდ ხელმოწერასა და განხორციელებაზე. და გაჩნდა ის თემა, რომელიც თქვენ ახსენეთ, რომ რუსეთის დამარცხებაა საჭირო ბრძოლის ველზე.
მზად ვართ თუ არა მოლაპარაკებისთვის? დიახ, ჩვენ მზად ვართ, მაგრამ მხოლოდ მზად ვართ ისეთი მოლაპარაკებებისთვის, რომლებიც ეფუძნება არა გარკვეულ სურვილებს ფსიქოტროპული საშუალებების გამოყენების შემდეგ, არამედ შექმნილ რეალობებს. ეს პირველი.
მეორეც: ჩვენ არაერთხელ დაგვპირდნენ, რომ ნატო აღმოსავლეთით არ გაფართოვდებოდა, მერე კი ისინი ჩვენს საზღვრებთან ვიხილეთ. ისინი დაგვპირდნენ, რომ ისტორიას არ ჩაუღრმავდებოდნენ, რომ უკრაინის შიდა კონფლიქტი მშვიდობიანი, პოლიტიკური გზით გადაწყდებოდა. როგორც გვახსოვს, კიევში სამი საგარეო საქმეთა მინისტრი ჩავიდა: პოლონეთის, გერმანიისა და საფრანგეთისა. დაგვპირდნენ, რომ ამ ხელშეკრულებების გარანტები იქნებოდნენ. ერთი დღის შემდეგ კი მოხდა სახელმწიფო გადატრიალება. ისინი მინსკის შეთანხმებების შესრულებას დაგვპირდნენ, შემდეგ კი საჯაროდ განაცხადეს, რომ ამ დაპირებების შესრულებას არ აპირებდნენ, მხოლოდ შესვენება გააკეთეს უკრაინის ბანდერას რეჟიმის შეიარაღებისთვის. ბევრ რამეს დაგვპირდნენ, ამიტომ მხოლოდ დაპირებები არ კმარა. ახლა მოლაპარაკება მხოლოდ იმიტომ, რომ მათ საბრძოლო მასალა ამოეწურათ, რაღაცნაირად სასაცილოა ჩვენი მხრიდან.
თუმცა, ჩვენ მაინც მზად ვართ სერიოზული საუბრისთვის და გვინდა ყველა კონფლიქტი და განსაკუთრებით ეს კონფლიქტი მშვიდობიანი გზით მოვაგვაროთ.
მაგრამ ჩვენ მკაფიოდ და ნათლად უნდა გვესმოდეს, რომ ეს არ არის პაუზა, რომელიც მტერს გადაიარაღებისთვის სურს, ეს არის სერიოზული საუბარი რუსეთის ფედერაციის უსაფრთხოების გარანტიებზე. და ჩვენ ვიცით სხვადასხვა ვარიანტები, რომლებიც განიხილება. ჩვენ ვიცით სტაფილოები, რომელთა ჩვენებასაც აპირებენ, რათა დაგვარწმუნონ, რომ მომენტი დადგა. ჩვენ გვინდა, ყველა დავა და ეს კონფლიქტი მშვიდობიანი გზით მოვაგვაროთ. ჩვენ მზად ვართ ამისთვის. ჩვენ ამის სურვილი გვაქვს. მაგრამ ეს უნდა იყოს სერიოზული საუბარი, რომელიც მოწინააღმდეგე მხარის უსაფრთხოებასაც უზრუნველყოფს. ამ შემთხვევაში ჩვენ, პირველ რიგში, დაინტერესებული ვართ რუსეთის უსაფრთხოებით. აქედან ამოვალთ.
– ჩვენ როგორღაც ძალიან კეთილშობილურად გამოვიყურებით. ისე ხომ არ მოხდება, რომ ისევ მოგვატყუონ? ჩვენ კი თავს იმით ვინუგეშებთ, რომ პატიოსნები ვართ და იმათ მოგვატყუეს, რომ ჩვენი ბედია, რომ სულ გვასულელებდნენ. მაგრამ მას შემდეგ, რაც 90-იან წლებში ამერიკელებმა ცივ ომში გამარჯვებისთვის მედლები გამოიჭედეს, მთელი ეს ათწლეულები დიდი სიცრუის ათწლეულები იყო. როგორ შეიძლება იმის იმედი გვქონდეს, რომ ჩვენთან პატიოსან შეთანხმებას დადებენ, რასაც შეასრულებენ. თუნდაც გარანტიებით. როგორ გავუმკლავდეთ მათ ზოგადად? მართლა გჯერთ, რომ ეს შესაძლებელია?
− არ მინდა ამის თქმა, მაგრამ არავის ვენდობი. მაგრამ ჩვენ გვჭირდება გარანტიები. და გარანტიები უნდა იყოს გაწერილი, ისინი უნდა იყოს ისეთი, როგორიც შეგვეფერება, რომლებსაც დავიჯერებთ. ეს არის ის, რაზეც ლაპარაკი მიდის. მაგრამ ახლა ალბათ ნაადრევია საჯაროდ საუბარი იმაზე, თუ რა შეიძლება იყოს ეს. მაგრამ ჩვენ, რა თქმა უნდა, წამოვეგებით ფუჭ დაპირებებზე.
- ვშიშობ, რომ თქვენს გაფართოებულ ციტირებას მოახდენენ. საერთოდ არავის ენდობით თუ ამ შემთხვევაში დასავლელ პარტნიორებს გულისხმობთ?
– მირჩევნია ვიხელმძღვანელო ფაქტებით, ვიდრე კეთილი სურვილებით და იმაზე საუბრებით, რომ ყველას ნდობა შეიძლება. ხომ გესმით, როდესაც გადაწყვეტილებას ამ დონეზე იღებთ, პასუხისმგებლობის ხარისხი მიღებული გადაწყვეტილების შედეგებზე ძალიან მაღალია. ამიტომ, ჩვენ არ გავაკეთებთ იმას, რაც ჩვენი ქვეყნის ინტერესებში არ შედის.
- რა ბედი ეწია მაკრონს? სულ გაგიჟდა? ის აპირებს ფრანგული ჯარების გაგზავნას ჩვენს არმიასთან საბრძოლველად. გალიურ მებრძოლ მამალს ჰგავს და ამით ყველა ევროპელს აშინებს. მაინც, როგორ უნდა ვირეაგიროთ ამაზე?
– საქმე ისაა, რომ დასავლეთის ქვეყნების სამხედროები დიდი ხანია იმყოფებიან უკრაინაში, ისინი სახელმწიფო გადატრიალებამდეც იმყოფებოდნენ, ხოლო სახელმწიფო გადატრიალების შემდეგ მათი რიცხვი რამდენჯერმე გაიზარდა. ახლა პირდაპირ მრჩევლების სახით არიან, უცხოელი დაქირავებული ჯარისკაცების სახით არიან და დანაკარგებს განიცდიან. მაგრამ თუ ჩვენ ვსაუბრობთ უცხო სახელმწიფოების ოფიციალურ სამხედრო კონტიგენტებზე, დარწმუნებული ვარ, რომ ეს არ შეცვლის სიტუაციას ბრძოლის ველზე − ეს ყველაზე მთავარია − ისევე, როგორც იარაღის მიწოდება არ ცვლის არაფერს.
მეორეც, ამან შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული გეოპოლიტიკური შედეგები. იმიტომ, რომ თუ, ვთქვათ, პოლონეთის ჯარები უკრაინის ტერიტორიაზე შევლენ, ვთქვათ, უკრაინა-ბელორუსის საზღვარზე ან სხვა ადგილებში, რათა უკრაინული სამხედრო კონტინგენტები საომარ მოქმედებებში მონაწილეობისთვის გამოათავისუფლონ საკონტაქტო ხაზზე, მაშინ, ვფიქრობ, რომ პოლონეთის ჯარები იქიდან აღარასდროს წავლენ. ასე მეჩვენება. იმიტომ რომ მოინდომებენ იმ მიწების დაბრუნებას, რომელიც ისტორიულად თავისად მიაჩნიათ და რომელიც მათ ხალხების მამამ, იოსებ სტალინმა წაართვა და უკრაინას გადასცა. მათ, რა თქმა უნდა, სურთ ამ მიწების დაბრუნება. და თუ ოფიციალური პოლონური შენაერთები იქ შევლენ, ნაკლებად სავარაუდოა, რომ იქაურობა დატოვონ. შემდეგ მათ მაგალითს შეიძლება მიბაძონ სხვა ქვეყნებმაც, რომლებმაც მეორე მსოფლიო ომის შედეგად დაკარგეს ტერიტორიების ნაწილი. და მე ვფიქრობ, რომ გეოპოლიტიკური შედეგები უკრაინისთვის, თუნდაც მისი სახელმწიფოებრიობის თანამედროვე ფორმით შენარჩუნების თვალსაზრისით, მთელი სისრულით გამოჩნდება.
– თუ მაკრონს დავუბრუნდებით, იქნებ მან გადაწყვიტა ამ გზით ეძია შური რუსეთზე იმის გამო, რომ აფრიკაში „კუდზე დავაბიჯეთ?“ რატომღაც ის ალბათ არ ელოდა, რომ ჩვენ ასე აქტიურები ვიქნებოდით.
- კი, მგონია, რაღაცნაირი წყენა აქვს. მაგრამ როცა მასთან უშუალო კონტაქტი გვქონდა, ამ თემაზე საკმაოდ ღიად ვისაუბრეთ. ჩვენ არ შევედით აფრიკაში და არ გამოვაძევეთ იქიდან საფრანგეთი. პრობლემა სხვაა. ეს ცნობილი ჯგუფი „ვაგნერი" იყო. მან ჯერ არაერთი ეკონომიკური პროექტი განახორციელა სირიაში, შემდეგ გადავიდა აფრიკის სხვა ქვეყნებში. თავდაცვის სამინისტრომ მათ დახმარება გაუწია, მაგრამ მხოლოდ იმის საფუძველზე, რომ ეს რუსული ჯგუფი იყო, მეტი არაფერი.
ჩვენ არავინ გამოგვიძევებია. უბრალოდ, ზოგიერთი ქვეყნის აფრიკელი ლიდერები შეთანხმდნენ რუს ეკონომიკურ ოპერატორებთან, სურდათ მათთან მუშაობა, მაგრამ არ სურდათ რაიმე ფორმით მუშაობა ფრანგებთან. ეს ჩვენი ინიციატივა კი არ იყო, ეს იყო ჩვენი აფრიკელი მეგობრების ინიციატივა. მაგრამ გაუგებარია, რატომ უნდა იყვნენ განაწყენებული ამ მხრივ, თუ დამოუკიდებელ სახელმწიფოს სურს, სხვა ქვეყნების პარტნიორებთან, მათ შორის რუსეთთან ურთიერთობა განავითაროს, სურს რუსეთთან ურთიერთობა...
ჩვენ მათ არ შევხებივართ, ამ ქვეყნებში ყოფილ ფრანგ კოლონიალისტებს. დიახ, დიახ, ამას ირონიულადაც კი ვამბობ, რადგან ბევრ ქვეყანაში, სადაც საფრანგეთი ისტორიულად იყო მეტროპოლია, მათ ნამდვილად არ სურთ მათთან ურთიერთობა. ჩვენ არაფერ შუაში ვართ. ალბათ უფრო მოსახერხებელია ვინმეზე განაწყენება საკუთარი პრობლემების დანახვის გარეშე. შესაძლოა, ასეთი მწვავე რეაქცია, საკმაოდ ემოციური საფრანგეთის პრეზიდენტის მხრიდან, ასევე დაკავშირებულია იმასთან, რაც ხდება აფრიკის ზოგიერთ სახელმწიფოში. მართალია, ვიცი აფრიკის სხვა ქვეყნები, სადაც კარგად არიან განწყობილნი საფრანგეთის ყოფნასთან დაკავშირებით და ამბობენ, რომ კმაყოფილი არიან, მზად არიან მათთან მუშაობისთვის. ზოგიერთ ქვეყანაში კი ეს არ სურთ. მაგრამ ჩვენ არაფერ შუაში არ ვართ, ჩვენ იქ არავის არ ვუბიძგებთ, არავის განვაწყობთ საფრანგეთის წინააღმდეგ. ჩვენ ასეთ ამოცანებს არ ვისახავთ.
მართალი გითხრათ, ჩვენ არ გვაქვს ასეთი სახელმწიფოებრივი, ეროვნული ამოცანები რუსეთის სახელმწიფოს დონეზე. ჩვენ უბრალოდ ვმეგობრობთ მათთან და სულ ესაა. მათ სურთ ჩვენთან ურთიერთობის განვითარება.
– ახლა საფრანგეთში ამბობენ, რომ რუსეთთან მიმართებაში წითელი ხაზები აღარ დარჩა, რომ შეუძლებელი არაფერია და ყველაფერი შესაძლებელია. და საერთოდ, მათ ჩვენთან საუბარი სურთ ძალთა ბალანსის საფუძველზე და რა აღარ გვესმის საფრანგეთიდან, დასავლეთიდან და ლიტვიდან. რაღაც შეუწყობელი გუნდია, მაგრამ მტრული. იქნებ ჩვენც უნდა მივიღოთ არასტანდარტული გადაწყვეტილება და რაღაც მომენტში მოვიწვიოთ და მივიღოთ დახმარება ჩრდილოეთ კორეის ორმილიონიანი არმიისგან, მაგალითად, კორეის ნახევარკუნძულის ნახევარზე ჩვენი ბირთვული ქოლგის სანაცვლოდ? რატომაც არა?
– პირველ რიგში, კორეის სახალხო დემოკრატიულ რესპუბლიკას აქვს საკუთარი ბირთვული ქოლგა. ჩვენთვის არაფერი უთხოვიათ. მეორეც, პრინციპში, როგორც დღეს ვხედავთ, ბრძოლის ველზე მომხდარის შედეგებიდან გამომდინარე, ჩვენ ვუმკლავდებით დასახულ ამოცანებს. რაც შეეხება იმ სახელმწიფოებს, რომლებიც ამბობენ, რომ მათ არ აქვთ წითელი ხაზები რუსეთთან მიმართებაში, უნდა გაიგონ, რომ რუსეთშიც არ იქნება წითელი ხაზები ამ სახელმწიფოებთან მიმართებაში.
რაც შეეხება ევროპის პატარა სახელმწიფოებს: პირველ რიგში, ჩვენ ყველას პატივისცემით ვეპყრობით, მიუხედავად ყველაფრისა. მეორეც, როცა ისინი, ეს პატარა სახელმწიფოები მოითხოვენ რუსეთის მიმართ პოლიტიკის გამკაცრებას და უკიდურესი ზომების მიღებას, მათ შორის ჯარების გაგზავნასა და ა.შ. ეს ის სახელმწიფოები არიან, რომლებსაც ესმით, რომ მათი პროვოკაციული განცხადებების შედეგებს საკუთარ ტავზე არ იგრძნობენ. ხოლო ისინი, ვინც ამას გრძნობენ, ბევრად თავშეკავებულად იქცევიან. და სწორიცაა.
- და გერმანიის ეს ცეკვა Taurus-თან? შოლცი ამბობს, რაკეტებს არ ვაწვდითო. არიან ძალები, რომლებიც დაჟინებით მოითხოვენ „ტაურუსის“ უკრაინისთვის მიწოდებას. ბრიტანელები გამოდიან თავიანთი ინიციატივით, ამბობენ, მოდი, ინგლისზე ტრანზიტით გავგზავნოთ, ჩვენ ამისთვის მზად ვართო. მიზანი ყირიმის ხიდია. გერმანელი გენერლები იქ უკვე გეგმავენ ოპერაციებს, როგორც გავიგეთ; არა მარტო ყირიმის ხიდზე, არამედ სამხედრო ბაზებზეც რუსეთის სიღრმეში. ვიღაც უკვე ამბობს, რომ ამ რაკეტებს შეუძლიათ კრემლს დაარტყან. ძალიან ხომ არ იმარხებიან თავიანთ ოცნებებში?
– ფანტაზიორობენ, თავს ამხნევებენ. ეს პირველი. მეორეც, ისინი ცდილობენ ჩვენს დაშინებას. რაც შეეხება გერმანიას, აქ არის კონსტიტუციური ხასიათის პრობლემები. ისინი სწორად ამბობენ: „თუ ეს „ტაურუსები“ ყირიმის ხიდის იმ ნაწილში აღმოჩნდება, რომელიც მათი აზრითაც კი რუსეთისაა, ეს გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის კონსტიტუციის დარღვევაა“. ფაქტია, რომ გერმანიაში ოპოზიცია კიდევ უფრო აგრესიულად იქცევა. ვნახოთ, რაზე შეთანხმდებიან, ამას ყურადღებით ვაკვირდებით.
ხომ იყენებენ ამ ბრიტანულ და ამერიკულ რაკეტებს. ეს ხომ არ ცვლის ვითარებას ბრძოლის ველზე. დიახ, ისინი უბრალოდ ზიანს გვაყენებენ, მაგრამ ეს არ ცვლის საომარი მოქმედებების მიმდინარეობას და იმ შედეგებს, რომლებიც გარდაუვალია საპირისპირო მხარისთვის. ჩვენ ახლა გვესმის, რა აქვთ იმავე გერმანიაში. და თქვენი არხები, უცხოური არხები და გერმანული არხები აჩვენებენ, თუ რამდენი მათგანია მწყობრიდან გამოსული, რამდენი საჭიროებს გაუმჯობესებას, მოდერნიზაციას და ა.შ. დაე, იმუშაონ.
– ნატოს ახალმა წევრებმა, ფინეთმა და შვედეთმა რაში გაგვცვალეს? შვედეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ტობიას ბილსტრომმა მოულოდნელად უთხრა თურქებს, რომ შვედეთი წინააღმდეგია, რომ ნატოს ბაზები შვედეთის ტერიტორიაზე იყოს. რა, საერთოდ ვერ გაიგეს, სად შედიოდნენ?
- ეს მათ უნდა კითხოთ, არ ვიცი. ჩვენ გვაქვს საკმაოდ კარგი ურთიერთობა, სტაბილური ურთიერთობა ამ ქვეყნებთან. და მე ვფიქრობ, რომ მათ უფრო მეტი ისარგებლეს იმით, რომ ისინი იცავენ ნეიტრალიტეტს, რადგან ეს იძლევა გარკვეულ უპირატესობებს − თუნდაც მოლაპარაკების პლატფორმის სტატუსს ევროპაში დაძაბულობის შესამცირებლად. ფინეთთან ზოგადად იდეალური ურთიერთობა გვქონდა. უბრალოდ სრულყოფილი. ჩვენ არ გვქონია პრეტენზიები ერთმანეთის მიმართ, განსაკუთრებით ტერიტორიული, რომ აღარაფერი ვთქვათ სხვა სფეროებზე. ჩვენ იქ ჯარიც კი არ გვყავდა, რუსეთ-ფინეთის საზღვრიდან ყველანაირი ჯარი გამოვიყვანეთ. რატომ გააკეთეს ეს? ჩემი აზრით, წმინდა პოლიტიკური მოსაზრებებიდან გამომდინარე, ალბათ ძალიან უნდოდათ, დასავლური კლუბის წევრი ყოფილიყვნენ რაღაც ქოლგის ქვეშ. რაში სჭირდებათ მათ ეს? გულწრფელად გეტყვით, არ მესმის. ეს არის აბსოლუტურად უაზრო ნაბიჯი საკუთარი ეროვნული ინტერესების უზრუნველყოფის თვალსაზრისით. თუმცა, მათი გადასაწყვეტია. ასე გადაწყვიტეს. მაგრამ ჩვენ იქ ჯარი არ გვყავდა, ახლა გვეყოლება. იქ არ იყო განადგურების სისტემები, მაგრამ ახლა იქნება. რატომ? ჩვენი ეკონომიკური ურთიერთობები ძალიან კარგი იყო. ჩვენი ბაზრით სარგებლობდნენ, ჩვენც ბევრს ვყიდულობდით მათგან. მაგრამ ახლა სიტუაცია შეიცვლება. მათი პროდუქტი სხვა ბაზრებზე ნამდვილად არ სჭირდებათ.
ბოლო წლებში ჰელსინკში და მით უმეტეს ფინეთის სასაზღვრო რაიონებში რუსულ რუბლს იღებდნენ − დიდ სუპერმარკეტებში. რუბლზე შეიძლებოდა საჭირო საქონლის ყიდვა. ირგვლივ ყველა განცხადებაც რუსულ ენაზეა.
− ახლა იქ სასაზღვრო რეგიონი უბრალოდ კოტრდება.
- კი, მაგრამ რატომ ვამბობ ამას? უძრავი ქონების ფასები საკმაოდ კარგ დონეზე ნარჩუნდებოდა. ეს ეკონომიკური თვალსაზრისით კარგია, მაგრამ, როგორც ჩანს, არსებობდნენ ძალები, რომლებიც იყვნენ ძალიან მემარჯვენე კონსერვატორები, ნაციონალისტები, რომლებსაც ნამდვილად არ მოსწონდათ ასეთი დაახლოება რუსეთთან. ზოგიერთს ეს გადაჭარბებულიც კი მიაჩნდა − რატომ ყიდულობენ რუსები აქ სახლებს და ბინებს, ჩვენს ირგვლივ ყველაფერი რუსულად რატომააო. ვიცი, რომ ყოველდღიურ დონეზე ასეთი რუსოფობია გაიზარდა. შესაძლოა, ქვეყნის შიგნით ზოგიერთმა პოლიტიკურმა ძალამ გადაწყვიტა ესარგებლა ამ ყოფითი გადახრით. Შესაძლოა ამ ფაქტორების მთელმა კომბინაციამ განაპირობა ეს გადაწყვეტილება. მეჩვენება, რომ ასეა, მაგრამ 100% დარწმუნებით ვერ ვიტყვი. ყოველ შემთხვევაში, ეს რა თქმა უნდა, არ აუმჯობესებს სიტუაციას უსაფრთხოების თვალსაზრისით − არც ორმხრივ ურთიერთობებში და არც მთლიანად ევროპაში.
– ამასობაში შეერთებულ შტატებში აქტიური საპრეზიდენტო არჩევნები მიმდინარეობს. თქვენ მასში უხილავად მონაწილეობთ, რადგან რესპუბლიკური და დემოკრატიული პარტიების თითოეული კანდიდატი გახსენებენ გამოსვლებში. საერთოდ, ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ თქვენ იქ გაზეთებისა და ტელევიზიის ახალი ამბების სათაურებიდან არ იხსნებით თითოეული კანდიდატის საარჩევნო კამპანიაში. თანაც ცეცხლზე ნავთსაც ასხამთ.
− როგორ?
- იმის თქმით, რომ ერთ-ერთი კანდიდატი ჩვენთვის უფრო სასურველია. ხოლო თუ უცხო ქვეყნის პრეზიდენტი ამბობს, რომ სხვა ქვეყანაში რომელიმე კანდიდატი სასურველია, ეს არის კლასიკური ჩარევა არჩევნებში. საერთოდ, რამდენად ერევით ამ გზით ამერიკის არჩევნებში, როცა ამბობთ, რომ ბაიდენი ჩვენთვის სასურველია? და საერთოდ, რამდენადაა ასე? ეს ტროლინგია თუ რა არის?
– არა. ერთ რამეს გეტყვით, რაც გაჩვენებთ, რომ ჩემს პრეფერენციებში არაფერი იცვლება. ჩვენ არანაირად არ ვერევით არცერთ არჩევნებში. როგორც არაერთხელ მითქვამს, ჩვენ ვიმუშავებთ ნებისმიერ ლიდერთან, რომელსაც ენდობა ამერიკელი ხალხი, ამერიკელი ამომრჩეველი. მაგრამ საინტერესო ის არის, რომ პრეზიდენტად მუშაობის ბოლო წელსაც კი, ბატონმა ტრამპმა, დღევანდელმა საპრეზიდენტო კანდიდატმა, მსაყვედურა ზუსტად იმის გამო, რომ მე ბაიდენს თანავუგრძნობდი. ეს იყო ოთხ წელზე მეტი ხნის წინ. ერთ-ერთ საუბარში ასე მითხრა - გინდა, რომ გაიმარჯვოს − მაპატიეთ, ისე ვიტყვი, როგორც მან მითხრა − რომ მძინარე ჯომ გაიმარჯვოსო. მან ეს მითხრა, როდესაც ჯერ კიდევ პრეზიდენტი იყო. შემდეგ კი, ჩემდა გასაკვირად, მისი დევნა დაიწყეს, რადგან ჩვენ მას, როგორც კანდიდატს, მხარს ვუჭერდით. რაღაც სრული სისულელეა.
რაც შეეხება დღევანდელ წინასაარჩევნო ვითარებას, ის სულ უფრო არაცივილიზებული ხდება. ამ საკითხზე კომენტარის გაკეთება არ მინდა. მაგრამ ვფიქრობ, ეს ყველასთვის ცხადია, ამერიკის პოლიტიკურ სისტემას არ შეუძლია პრეტენზია ჰქონდეს დემოკრატიულობაზე, ამ სიტყვის მთელი გაგებით.
- ზოგადად, სიმართლე გითხრათ, პირადად ჩემთვის საკმაოდ უცნაურად ჟღერს თქვენთვის ბაიდენის უპირატესობა. ბოლოს და ბოლოს, 2011 წელს ბაიდენი მოსკოვში ჩამოვიდა და ცდილობდა დაერწმუნებინეთ, რომ კენჭი არ გეყარათ საპრეზიდენტო არჩევნებში. გახსოვთ ეს ამბავი? ამის შესახებ მან სპასო-ჰაუსში რუსულ ოპოზიციასთან შეხვედრისას ისაუბრა და გარი კასპაროვმა დაწერა, რომ ბაიდენმა უამბო, როგორ მივიდა რუსეთის თეთრ სახლში პრემიერ-მინისტრ პუტინთან და როგორც ცდილობდა ყველანაირად, უარი ეთქმევინებინა პრეზიდენტობაზე, თორემ არაბულ გაზაფხულს დაიწყებდა. ანუ, ბაიდენი უკვე მაშინ არ გწყალობდათ. ასეთი ისტორიული დუელი გაქვთ მასთან.
− სიმართლე გითხართ, ყურადღება არ მიმიქცევია ამისთვის.
− ძალიან არ მიგიქცევიათ?
− არანაირი დუელი!
− ანუ, მისთვის ეს სერიოზული იყო, თქვენთვის კი არა?
− ეს ხომ ზუსტად ჩარევის ნიშანია.
− ეს 100%-ანი ღია ჩარევაა.
− ჩვენს პოლიტიკურ და შიდა პოლიტიკურ პროცესებში. ჩვენ არაერთხელ ვთქვით და მეც ბევრჯერ მითქვამს, რომ არავის მივცემთ ამის უფლებას.
- კარგი, თუ წინასაარჩევნო ბატალიებში ჩარევას გვერდს ავუვლით, ფაქტობრივად, ესკალაცია გრძელდება. ისეცანს, რომ ორივე ზესახელმწიფო - რუსეთი და აშშ - თამაშობენ იმას, რასაც ამერიკაში chicken game-ს უწოდებენ. ეს, როცა წიწილები იჩეკებიან და და ერთმანეთზე ხტებიან. იქ კი ეს არის თამაში, სადაც ბიჭები მანქანებით მიფრინავენ ერთმანეთისკენ, ვინ გადაუხვევს პირველი. როგორც ჩანს, გადახვევას პირველი არავინ აპირებს. ასე რომ, შეჯახება გარდაუვალია?
- რატომ? აი შეერთებულ შტატებში განაცხადეს, რომ არ აპირებენ ჯარების შემოყვანას. ჩვენ ვიცით, რა არის ამერიკული ჯარები რუსეთის ტერიტორიაზე, ეს ინტერვენტები არიან. ჩვენ ასე მოვექცევით მათ, თუნდაც უკრაინის ტერიტორიაზე გამოჩნდნენ. მათ ეს ესმით. მე ვთქვი, რომ ბაიდენი არის ტრადიციული პოლიტიკური სკოლის წარმომადგენელი და ეს დასტურდება. იქ, ბაიდენის გარდა, უამრავი სხვა სპეციალისტია რუსეთ-ამერიკის ურთიერთობებისა და სტრატეგიული შეზღუდვის სფეროში. ამიტომ არ მგონია, რომ ყველაფერი შეჯახებისკენ მიდიოდეს, მაგრამ ჩვენ მზად ვართ ამისთვის. არაერთხელ მითქვამს, ჩვენთვის ეს სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხია, მათთვის კი ეს ზოგადად ტაქტიკური პოზიციის გაუმჯობესებაა მსოფლიოში და კონკრეტულად ევროპაში, სტატუსის შენარჩუნებაა მოკავშირეთა შორის. ეს ასევე მნიშვნელოვანია, მაგრამ არა იმდენად, როგორც ჩვენთვის.
– საინტერესოა, თქვენ თქვით, რომ ამისთვის მზად ვართ. ფილოსოფოსი ალექსანდრ დუგინი, გეოპოლიტიკის ექსპერტი, პირდაპირ და პრაქტიკულად მოგვიწოდებს ბირთვული ომისთვის სამზადისისკენ. ამბობს, რაც უფრო უკეთ მოვემზადებით ამისთვის, მით უფრო ნაკლებად სავარაუდოა ასეთი ომიო. როგორ შეიძლება ამისთვის მზად იყო? მართლა მზად ვართ ბირთვული ომისთვის?
- სამხედრო-ტექნიკური თვალსაზრისით, ჩვენ, რა თქმა უნდა, მზად ვართ. ჩვენი ტრიადა, ბირთვული ტრიადა, უფრო თანამედროვეა, ვიდრე ნებისმიერი სხვა ტრიადა. და ასეთი ტრიადები მხოლოდ ჩვენ და ამერიკელებს გვაქვს ფაქტობრივად. ჩვენ ამაში ბევრად მეტი პროგრესი გვაქვს. ჩვენი უფრო თანამედროვეა - მთელი ბირთვული კომპონენტი. ზოგადად, მზიდავებისა და მუხტების მხრივ ჩვენ პარიტეტი გვაქვს, მაგრამ ჩვენი უფრო თანამედროვეა. ეს ყველამ იცის, სპეციალისტებმა ყველაფერი იციან. მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ მზიდავებისა და ქობინების რაოდენობით უნდა შევეჯიბროთ. მაგრამ ცოდნა აუნცილებელია. და ვისაც ეს სჭირდება, ვიმეორებ, ექსპერტებმა, სპეციალისტებმა, სამხედროებმა, ეს კარგად იციან. ამ თანამედროვეობის, სიახლის გაზრდის ამოცანას ახლა აყენებენ და შესაბამისი გეგმაც აქვთ. ეს ჩვენც ვიცით. ისინი ავითარებენ ყველა კომპონენტს. Ჩვენც. მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ, ჩემი აზრით, ისინი მზად არიან, ხვალ დაიწყოს ეს ბირთვული ომი. თუ უნდათ, ჩვენ Მზად ვართ.
- იქნებ, კიდევ უფრო დამაჯერებელი რომ იყოს, რაღაც მომენტში ბირთვული გამოცდები უნდა ჩავატაროთ? ჩვენ ხომ ამისთვის საერთაშორისო შეზღუდვები არ გვაქვს.
– არსებობს შეთანხმება, რომელიც კრძალავს ამ ტიპის გამოცდებს. მაგრამ, სამწუხაროდ, შეერთებულმა შტატებმა არ მოახდინა ამ ხელშეკრულების რატიფიცირება. ამიტომ, პარიტეტის შესანარჩუნებლად, ჩვენ გავაუქმეთ ეს რატიფიკაცია. ვინაიდან ხელშეკრულება არ იყო რატიფიცირებული შეერთებული შტატების მიერ, ის საბოლოოდ არ შევიდა კანონიერ ძალაში, რადგან არ მიიღო რატიფიკაციების საჭირო რაოდენობა. მიუხედავად ამისა, ჩვენ ვიცავთ ამ შეთანხმებებს. მაგრამ ჩვენ ვიცით, რომ ასეთი რამ განიხილება შეერთებულ შტატებში. რასთან არის ეს დაკავშირებული? ეს იმის გამო ხდება, რომ ახალი ქობინების გამოჩენისას, ზოგიერთი ექსპერტი თვლის, რომ მათი მხოლოდ კომპიუტერზე ტესტირება საკმარისი არ არის, ისინი ასევე უნდა შემოწმდეს მათი ბუნებრივი ფორმით. ასეთი იდეები ტრიალებს შეერთებულ შტატების გარკვეულ წრეებში. ჩვენ ვიცით ამის შესახებ. თუ ასეთ ტესტებს ჩაატარებენ − არ გამოვრიცხავ, რომ ჩვენც იგივე გავაკეთოთ.
− ამისთვის ტექნიკურად მზად ვართ?
− დიახ, ყოველთვის მზად ვართ. მინდა, რომ ყველაფერი გასაგები იყოს. ეს არ არის ჩვეულებრივი შიარარღება. ეს ის სახეობაა, ჯარების ის ტიპია, რომელიც მუდმივ საბრძოლო მზადყოფნაშია.
– და მაინც, გასულ წელს ფრონტზე რთული მომენტებისას ხარკოვთან ან ხერსონთან, ტაქტიკურ ბირთვულ იარაღზე აზრი არ გაგივლიათ გონებაში?
- Რისთვის? იმისდა მიუხედავად, რომ მაშინდელი სარდლობის წინადადებით ჩვენმა მხარემ მიიღო გადაწყვეტილება ხერსონიდან ჯარების გაყვანის შესახებ, ეს სულაც არ ნიშნავდა, რომ იქ ჩვენი ფრონტი იშლებოდა. ეს უბრალოდ გაკეთდა იმისთვის, რომ პირად შემადგენლობაში ზედმეტი დანაკარგები არ გქვონოდა. Სულ ეს არის. ეს იყო უმთავრესი მოტივი, რადგან საბრძოლო მოქმედებების პირობებში, როდესაც შეუძლებელი იყო მარჯვენა სანაპიროზე განთავსებული დაჯგუფების მომარაგება, უბრალოდ გაუმართლებელ დანაკარგებს გადავაწყდებოთ პირად შემადგენლობაში. ამის გამო გადაწყდა მარცხენა სანაპიროზე გადასვლა.
ამ არჩევანის სისწორე დადასტურდა იმით, რის გაკეთებასაც ცდილობდა უკრაინის სარდლობა მარცხენა სანაპიროს გარკვეულ რაიონებში - იმავე სოფელ კრინკში. უბრალოდ ხორცსაკეპ მანქანაში ჩაყარეს თავიანთი ხალხი. ბოლო დროს იქ ფეხშიშველი დარბოდნენ − ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით. ჩქაროსნული ნავებითა და დრონებით ცდილობდნენ იქ საბრძოლო მასალის შეყრას. რა არის ეს? უბრალოდ სასაკლაოზე აგზავნიდნენ ხალხს.
ერთხელ გენერალური შტაბის უფროსს ვკითხე, რას ფიქრობ, ვინ იღებს ასეთ გადაწყვეტილებებს მეორე მხარეს? ვინც ასეთ გადაწყვეტილებას იღებს, ხომ უნდა ესმოდეს, რომ ხალხს სიკვდილზე აგზავნის-მეთქი? იმან მითხრა, ესმითო. ვეუბნები, მაშინ, რატომ აკეთებენ ამას? არ ვიციო, იქ ალბათ უმაღლესი პოლიტიკური ხელმძღვანელობა ფიქრობს, რომ ჩვენი თავდაცვის გარღვევის რაღაც შანსი აქვთ, აქვთ შანსი, მიიღონ რაღაც დამატებითი თანხა იმის საფუძველზე, რომ მარცხენა სანაპიროზე რაღაც პლაცდარმი აქვთ; ეს არის გარკვეული შანსი, ლამაზად წარმოაჩინონ თავიანთი პოზიცია საერთაშორისო შეხვედრებზეო.
− ანუ, ასეთი აზრი არასდროს მოგსვლიათ?
− არა, რა საწირო იყო? მაგრამ იარაღი არსებობს იმისთვის, რომ გამოიყენო. ჩვენ გვაქვს პრინციპები: მზად ვართ გამოვიყენოთ იარაღი, ნებისმიერი იარაღი, მათ შორის ისეთიც, რომელიც თქვენ ახსენეთ, თუ საუბარი რუსეთის სახელმწიფოს არსებობაზე, ჩვენი სუვერენიტეტისა და დამოუკიდებლობისთვის ზიანის მიყენებაზეა. ჩვენს ეს ყველაფერი სტრატეგიაში გვაქვს გაწერილი.
− როცა ელცინმა საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობა შემოგთავაზათ, თქვენი პირველი რეაქცია იყო: „მზად არ ვარ“.
− დიახ, ნამდვილად ასე იყო.
− მას შემდეგ ძალიან დიდი ევოლუცია განიცადეთ. იმ დროინდელი საკუთარი თავისთვის დეპეშის მიწერა რომ მოგიხდეთ, რას მისწერდით?
− ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა შეუძლებელია, იმიტომ, რომ კითხვა იმ დროს, იმ ისტორიულ და ეკონომიკურ კონტექსტში დაისვა, რომელშიც ქვეყანა იყო. ყველაფერმა ამან მათქმევინა მაშინ ის, რაც ვთქვი: „ამისთვის მზად არ ვარ“. არა იმიტომ, რომ რამის შემეშინდა, არამედ იმიტომ, რომ ამოცანების მასშტაბი უზარმაზარი იყო, ხოლო პრობლემების რაოდენობა დღითი დღე იზრდებოდა. ამიტომაც ვუთხარი ეს გულწრფელად. ვიმეორებ, კი არ შემშინებია რამის, არამედ ვფიქრობდი, რომ მზად არ ვიყავი ყველა ამ პრობლემის გადასაჭრელად. იმ დროში რომ დავბრუნდე, იგივეს ვიტყოდი.
− რა გახდა მაშინ გადამწყვეტი? ხომ მაინც იყარეთ კენჭი.
– ალბათ, ბორის ნიკოლაევიჩთან საუბრები. ბოლოს მითხრა, კარგი, მესმის შენი, ამას კიდევ დავუბრუნდებითო. და ჩვენ რამდენჯერმე დავუბრუნდით ამ თემას. ბოლოს მითხრა, მე გამოცდილი ადამიანი ვარ, ვიცი, რასაც ვაკეთებ, რასაც გთავაზობო. ხოლო როცა მუშაობა დაიწყო, იქ ყველაფერი სულ სხვანაირად იყო. იცი, როცა მუშაობ, ფიქრობ: ეს, ეს, ეს საჭიროა ახლავე, ეს ახლა, ეს ხვალ... და წავიდა. როცა საქმეში ერთვები, სულ სხვა ამბავია.
− შიშის დრო აღარ არის.
− საქმე შიშში კი არა გაგებაშია, ამოცანების გადაწყვეტის უნარში. თავად გახსოვთ, რა იყო 1999 წელი ეკონომიკაშიც, უსაფრთხოების სფეროშიც, ფინანსებშიც და ყველაფერში.
– თქვენ ერთხელ თქვით, რომ ლენინგრადის უნივერსიტეტში შესვლა თქვენთვის გარდამტეხი იყო. ეს ის სიტუაცია იყო, როცა ვა-ბანკზე უნდა წასულიყავით და გესმოდათ: ან ახლა გავაკეთებ და გავუმკლავდები და მერე განვახორციელებ იმ გეგმებს, რაც მინდა (მაშინ უკვე აპირებდით უშიშროების კომიტეტში მუშაობას), ან დავმარცხდები და მერე ყველაფერი სხვაგვარად იქნება. არის თუ არა ახლა რუსეთი ისეთ მდგომარეობაში, როცა ვა-ბანკზე წასვლა აუცილებელია?
− მთლად ასე არ იყო. მე უბრალოდ მივედი მიმღებში და ვუთხარი, მუშაობის დაწყება მინდა და რა არის ამისთვის საჭირო-მეთქი? მითხრეს, უმაღლესი განათლებაა საჭირო, ჯობს, იურიდიულიო; ან არმიაში უნდა იმსახუროთ, მინიმუმ სამი წელიო. უნივერსიტეტში რომ არ მოვხვედრილიყავი, არმიაში წავიდოდი. ეს იქნებოდა უფრო გრძელი გზა მიზნისკენ, რომელიც დასახული მქონდა.
− დაძაბული აბარებდით უმაღლესში?
− კი, იმიტომ, რომ სკოლაში ქიმიისა და მათემატიკის განხრით ვსწავლობდი, აქ კი ჰუმანიტარული საგნების ჩაბარება მიწევდა. რა თქმა უნდა, დაძაბულობა იყო. თავად უნდა მესწავლა უცხო ენა, გერმანული, უნდა მესწავლა ისტორია, ლიტერატურა და ასე შემდეგ.
− მაგრამ რუსეთი ახლა გზასაყარზეა − ან გამოვა, ან...
− რუსეთი არ დგას გზასაყარზე. ის თავისი განვითარების სტრატეგიულ გზაზეა და ამ გზიდან არ გადაუხვევს.
- რამდენად გრძნობთ რუსული საზოგადოების მხარდაჭერას მის ახალ ხარისხში, რომელიც გაჩნდა?
− ის ყოველთვის იყო, უბრალოდ ახლა გამოჩნდა. და ეს ძალიან კარგია, რომ ამ ღრმა რუსულ საზოგადოებას საკუთარი თავის გამოხატვის საშუალება მივეცით. ისეთი განცდა მაქვს, რომ ხალხი ამას დიდი ხანია ელოდება – რომ უბრალო ადამიანი: ა) იქნება ქვეყნისა და სახელმწიფოსთვის მოთხოვნადი, და ბ) ქვეყნის ბედი მასზე იქნება დამოკიდებული. სწორედ ამ შინაგანი კავშირის გრძნობამ სამშობლოსთან, მნიშვნელოვანი პრობლემების გადაჭრაში, ამ შემთხვევაში, უსაფრთხოების სფეროში, ამოიტანა ზედაპირზე რუსი და რუსეთის სხვა ხალხების ეს სიძლიერე.
- ამით იკვებებით?
- ყოველთვის. საქმე ისაა, რომ მე ვხედავ საზოგადოების მოთხოვნას. ეს არის ყველაზე მნიშვნელოვანი - საზოგადოების მოთხოვნების დაკმაყოფილება.
- მაგრამ დროა ვაღიაროთ, რომ თქვენ თამაშობთ მთავარ როლს არა მხოლოდ რუსეთში, არამედ მსოფლიოში, რადგან მილიარდობით ადამიანი თქვენზე ამყარებს იმედებს საერთაშორისო სამართლიანობის, ადამიანური ღირსების დაცვის, ტრადიციული ღირებულებების დაცვის კუთხით. როგორია პასუხისმგებლობის ასეთი მასშტაბის გრძნობა?
- გულწრფელად გითხრათ, ამას საერთოდ არ ვგრძნობ. მე უბრალოდ ვმუშაობ რუსეთის ინტერესებიდან, ჩვენი ხალხის ინტერესებიდან გამომდინარე. დიახ, მესმის, რაზეც ახლა საუბრობთ და მზად ვარ ამაზე კომენტარი გავაკეთო. მაგრამ არ არსებობს ისეთი რამ, რომ როგორმე ვიგრძნო თავი მსოფლიოს ბედის ერთგვარ არბიტრად. მე უბრალოდ ვასრულებ ჩემს მოვალეობას რუსეთისა და ჩვენი ხალხის წინაშე, რომელიც რუსეთს თავის სამშობლოდ მიიჩნევს.
რაც შეეხება მსოფლიოს სხვა ქვეყნებს, ეს მჭიდრო კავშირშია იმასთან, თუ როგორ გვექცევიან მთელ მსოფლიოში. ამაში აბსოლუტურად მართალი ხართ - მსოფლიოში ბევრი ადამიანი ჩვენ გვიყურებს, რა ხდება ჩვენს ქვეყანაში და ჩვენი ინტერესებისთვის ბრძოლაში. ეს, ჩემი აზრით, მთავარია.
Რატომ ხდება ეს? არა იმიტომ, რომ ჩვენ ფორმალურად ვართBRICS-ის წევრები, ან იმიტომ, რომ გვაქვს რაიმე სახის ტრადიციული ურთიერთობა აფრიკასთან. ეს მნიშვნელოვანია. მაგრამ საქმე, ჩემი აზრით, სულ სხვაა. ეს მდგომარეობს იმაში, რომ ეს ეგრეთ წოდებული ოქროს მილიარდი საუკუნეების განმავლობაში - ხუთასი წლის განმავლობაში - პრაქტიკულად პარაზიტობდნენ სხვა ხალხებზე.
ისინი ფლეთდნენ აფრიკის უბედურ ხალხებს, ექსპლუატაციას უწევდნენ ლათინურ ამერიკას, აზიის ქვეყნებს. და, რა თქმა უნდა, ეს არავის დავიწყებია. მე მაქვს განცდა, რომ საქმე ამ ქვეყნების ხელმძღვანელობაზეც კი არ არის, თუმცა ეს ძალიან მნიშვნელოვანია − ამ ქვეყნების რიგითი მოქალაქეები გულით გრძნობენ იმას, რაც ხდება. და ისინი ჩვენს ბრძოლას ჩვენი დოუკიდებლობისა და ჭეშმარიტი სუვერენიტეტისთვის უკავშირებენ თავიანთ მისწრაფებებს საკუთარი სუვერენიტეტისა და დამოუკიდებელი განვითარებისკენ. მაგრამ ამას ამძიმებს ის ფაქტი, რომ დასავლურ ელიტას ძალიან დიდი სურვილი აქვს, გაყინოს არსებული ვითარება, არასამართლიანი მდგომარეობა საერთაშორისო საქმეებში.
– კოლონიალურ ჩვევებზე მიანიშნებთ? ამაზეა საუბარი?
− ყველაფერი ასე ხდება.
- ახლა თქვენ დახატეთ სრულიად სამართლიანი სურათი, როდესაც ხალხი რუსეთში რაღაც იმედს ხედავს. მაგრამ როგორ მოხდა, რომ დასავლურმა პროპაგანდამ, მთელი თავისი ძალით, თავისი კოლოსალური რესურსებითა და ინსტრუმენტებით, ვერ მოახერხა რუსეთის იზოლირება და მისთვის ყალბი იმიჯი შექმნა მილიარდობით ადამიანის თავში? Როგორ მოხდა ეს?
– იმიტომ, რომ ის, რაც ახლა ვთქვი, უფრო მნიშვნელოვანია ხალხისთვის. მთელ მსოფლიოში ხალხი ამას გულში გრძნობს. მათ არც კი სჭირდებათ რაიმე პრაგმატული ახსნა მიმდინარე მოვლენებზე.
- ანუ ამ ჭუჭყის ტალღის მიუხედავად?
- დიახ. მაგრამ საკუთარ ქვეყნებში მაინც ატყუებენ ხალხს და ამას აქვს ეფექტი. ბევრ ქვეყანაში თვლიან, რომ ეს მათ ინტერესებშია, რადგან არ სურთ თავიანთ საზღვრებზე ჰყავდეთ ისეთი უზარმაზარი ქვეყანა, როგორიც რუსეთია - მსოფლიოში უდიდესი ტერიტორიით, ყველაზე დიდი ევროპაში მოსახლეობის თვალსაზრისით.
ახლა კი ის მსოფლიოში სიდიდით მეხუთე ეკონომიკაა. აბა, რაში სჭირდებათ ასეთი კონკურენტი? ისინი ფიქრობენ, რომ არა, სჯობს, როგორც ზოგიერთი ამერიკელი ექსპერტი ვარაუდობს, სამ, ოთხ ან ხუთ ნაწილად დავყოთ, ყველასთვის უკეთესი იქნებაო.
და ამით დაბრმავებულები − ამ დასავლური ელიტის ნაწილი მაინც − − თავიანთი რუსოფობიით დაბრმავებულები, ბედნიერები იყვნენ, როდესაც მიგვიყვანდნენ იქამდე, რის შემდეგაც დაიწყო ჩვენი მცდელობა, შეგვეჩერებინა დასავლეთის მიერ უკრაინაში 2014 წლიდან გაჩაღებული ომი ძალის გამოყენებით, როცა გადავედით სპეციალური სამხედრო ოპერაციის ჩატარებაზე. ბედნიერებიც კი იყვნენ, რადგან სჯეროდათ, რომ ბოლოს მოგვიღებდნენ ამ სანქციების ქარცეცხლით, ჩვენთვის გამოცხადებული პრაქტიკულად სასანქციო ომით, დასავლური იარაღის დახმარებით და უკრაინელი ნაციონალისტების ომით.
აქედან გაჩნდა სლოგანი - ომის ველზე რუსეთისთვის სტრატეგიული მარცხის მიყენება. მაგრამ მოგვიანებით გააცნობიერეს, რომ ეს შეუძლებელი იყო. და მოვიდა იმის გაგება, რომ სტრატეგიული დამარცხების ნაცვლად, უძლურებას შეეჯახნენ. თანაც მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ეყრდნობოდნენ ყოვლისშემძლე შეერთებული შტატების ძალას. შეეჯახნენ რუსი ხალხის ერთიანობის, რუსეთის ფინანსური და ეკონომიკური სისტემის ფუნდამენტური საფუძვლების, მისი სტაბილურობისა და რუსეთის ფედერაციის შეიარაღებული ძალების მზარდ შესაძლებლობებს.
და მაშინ დაფიქრდნენ, რომ საჭირო იყო რაიმე სახის სტრატეგიის შეცვლა რუსეთის ფედერაციასთან დაკავშირებით. სწორედ მაშინ გაჩნდა იდეები მოლაპარაკებების პროცესის განახლების, ამ კონფლიქტის დასასრულებლად რაიმე გზის მოძებნის, რუსეთის რეალური ინტერესების ძიების შესახებ. სხვათა შორის, ეს საშიში ხალხია. რადგან უფრო ადვილია ბრძოლა ადამიანებთან, რომლებიც ხელმძღვანელობენ საბაზისო პრინციპებით... მაგრამ ჭკვიან ადამიანებთან ბრძოლა უფრო რთულია, ისინი უფრო სახიფათო არიან, რადგან ისინი გავლენას ახდენენ საზოგადოების ცნობიერებაზე, მათ შორის ჩვენს ცნობიერებაზე.
– არ შემიძლია არ გკითხოთ, ეს თავდასხმები ბელგოროდისა და კურსკის რაიონებზე, უბრალო სამხედრო მოქმედებებია? უფრო თავხედურად იქცევიან, რამეს ხომ არ გრძნობენ? რა იწვევს ამას?
- ახსნა ძალიან მარტივია. ეს ყველაფერი კონტაქტის ხაზზე წარუმატებლობის ფონზე ხდება. მათ ვერცერთ მიზანს ვერ მიაღწიეს, რაც საკუთარ თავს გასულ წელს დაუსახეს. მეტიც, ახლა ინიციატივა მთლიანად ჩვენს შეიარაღებულ ძალებზე გადავიდა. ეს ყველამ იცის, ყველა აღიარებს, აქ, მგონი, ახალს არაფერს ვიტყვი. მაგრამ ამ წარუმატებლობის ფონზე, მათ უნდა აჩვენონ მაინც რაღაც და ძირითადად ყურადღება საკითხის საინფორმაციო მხარეზე უნდა იყოს მიმართული.
სახელმწიფო საზღვრის ხაზზე მტერი ცდილობდა თავდასხმას, უპირველეს ყოვლისა, დივერსიული ჯგუფებით - გენერალური შტაბის ბოლო ანგარიშით, სადღაც 300-მდე ადამიანი, მათ შორის უცხოელი დაქირავებული ჯარისკაცების მონაწილეობით. მტრის დანაკარგებმა შეადგინა 200-ზე მეტი ადამიანი, დაახლოებით 230. გამოყენებული რვა ტანკიდან მტერმა დაკარგა შვიდი, ცხრა ჯავშანმანქანიდან - ცხრა, აქედან შვიდი ამერიკული წარმოების „ბრედლი“ იყო. გამოიყენებოდა სხვა ჯავშანტექნიკაც, მაგრამ ძირითადად პერსონალის გადასაყვანად. ეს არის საზღვრის ბელგოროდის მონაკვეთზე. მიუხედავად ამისა, მთავარი მიზანი, ამაში ეჭვი არ მეპარება, ისაა, რომ ჩაიშალოს საპრეზიდენტო არჩევნები რუსეთში, როგორმე ჩაერიონ მოქალაქეთა ნების გამოვლენის ნორმალურ პროცესში. მეორეც, ეს არის საინფორმაციო ეფექტი, როგორც უკვე აღვნიშნე.
და მესამე, თუ რამე მაინც გამოვა, რაიმე შანსის, რაიმე არგუმენტის მიღება, რაღაც კოზირისა შესაძლო მომავალ მოლაპარაკების პროცესში: კარგი, ჩვენ დაგიბრუნებთ ამას, თქვენ დაგვიბრუნებთ ამას. მე ვთქვი, რომ უფრო ადვილია საუბარი იმ ადამიანებთან, რომლებიც ხელმძღვანელობენ პრონციპით „მაძღარი, მთვრალი და ცხვირი უცნობ მასალაში“. მათთან ლაპარაკი იოლია, რადგან იმის გათვლაა შესაძლებელი, რის გაკეთებას აპირებენ. ისინი ამას შეეცდებიან სხვა უბნებზეც, მაგრამ ჩვენ ამას ვხედავთ.
– ვლადიმირ ვლადიმროვიჩ, თქვენ უკვე გყავთ შვილიშვილები. როგორი ქვეყნის დატოვება გსურთ შვილიშვილებისთვის?
– იცით, პირველ ეტაპზე ჩვენ უნდა შევასრულოთ ყველაფერი, რაც რამდენიმე დღის წინ ფედერალური ასამბლეის მიმართვაში იყო ნათქვამი. ჩვენ გვაქვს დიდი გეგმები, ისინი ძალიან სპეციფიკური ხასიათისაა - ეკონომიკური განვითარების სფეროში, სოციალურ სფეროში, დედობის, ბავშვობის, ბავშვების ოჯახების, პენსიონერების მხარდაჭერა. ეს არის ის, რაზეც ამ ბოლო დროს ძალიან ცოტას ვსაუბრობთ, ან არ ვსაუბრობთ, მაგრამ ჩვენ ასევე ვზრუნავთ აქ შესაბამისი რესურსების გამოყოფაზე, ეს ეხება პენსიების ინდექსაციას, სხვადასხვა შეღავათებს და ეს ეხება გრძელვადიან ზრუნვას იმ ადამიანებზე, რომლებსაც ეს სჭირდებათ.
ზოგადად, მინდა ვთქვა, რომ უფროსი თაობის ადამიანები არიან ის ადამიანები, ვისი წყალობითაც დღეს გვაქვს საკმაოდ ძლიერი, სტაბილური სახელმწიფოებრიობა და ეკონომიკაც. იმის გამო, რომ, მიუხედავად ყველა აღმავლობისა და ვარდნისა, 90-იანი წლების ეკონომიკისთვის ურთულესი განსაცდელების მიუხედავად, იგი გადარჩა მათი გმირული მოღვაწეობის წყალობით დიდი სამამულო ომის შემდეგ და ეკონომიკური აღდგენის პერიოდში. ამიტომ არასდროს არ უნდა დავივიწყოთ ეს - უფროსი თაობის ღვაწლი. ჩვენ ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს ეს და უნდა მივაგოთ კუთვნილი, უზრუნველვყოთ მათი კეთილდღეობა. მაგრამ მომავალი ბავშვებს ეკუთვნით, რაზეც უკვე ვისაუბრე დედობისა და ბავშვობის სფეროში პროგრამებზე. მაგრამ ეს ყველაფერი მხოლოდ ეკონომიკის საფუძველზე ხდება. მე ველი, რომ ჩვენში ეს იქნება უფრო ტექნოლოგიურად განვითარებული, უფრო თანამედროვე და დაფუძნებული იქნება თანამედროვე მიღწევებზე მეცნიერებაში, ტექნოლოგიაში, საინფორმაციო ტექნოლოგიებში, ხელოვნურ ინტელექტში, რობოტიკაში, გენეტიკას და ა.შ. ნახეთ, როგორ ვითარდება ჩვენი სოფლის მეურნეობა და იქაც თანამედროვე ტექნოლოგიებია საჭირო. ისინი აქტიურად გამოიყენება და ასეც გაგრძელდება. და რა თქმა უნდა, ქვეყანა იქნება თვითკმარი უსაფრთხოებისა და თავდაცვის უზრუნველყოფის თვალსაზრისით. ჩვენ ერთად მოგვიწევს ამ ყველაფრის გამრავლება და მომავალი უზრუნველყოფილი იქნება.