ისტორიის გადაწერასთან ბრძოლის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი გზა არის საერთო მედიაპლატფორმის შექმნა დიდი სამამულო ომის ყველა მონაწილის სახელობითი სიით. ამაზე ევრაზიის სახალხო ასამბლეის ორდღიანი ფორუმისა და ასევე ისტორიის შენარჩუნების სხვა ღონისძიებების მონაწილეებმა ისაუბრეს.
იანა ოსიპოვა
2023 წლის 26-27 იანვარს ევრაზიის სახალხო ასამბლეამ 23-ე საერთაშორისო საჯარო ფორუმი გამართა მეორე მსოფლიო ომისა და დიდი სამამულო ომის მეხსიერების შენარჩუნების შესახებ. ღონისძიების პირველი დღე ყირიმის ფედერალური უნივერსიტეტის ბაზაზე გაიმართა სიმფეროპოლშს, მეორე კი მოსკოვში, ევრაზიის სახალხო ასამბლეის შტაბ-ბინაში გაიმართა.
ონლაინ ფორუმს ესწრებოდნენ ისტორიკოსები, საზოგადო მოღვაწეები და საძიებო ორგანიზაციების ლიდერები რუსეთიდან, ბელორუსიდან, ყირგიზეთიდან, ყაზახეთიდან, აფხაზეთიდან, სლოვენიიდან და ისრაელიდან.
გამოსვლების, დისკუსიებისა და განხილვების დროს ექსპერტები შეთანხმდნენ, რომ დღეს ყველაზე აქტუალური ამოცანაა ისტორიული ჭეშმარიტების მეხსიერებაში შენახვა, მეორე მსოფლიო ომისა და დიდი სამამულო ომის შედეგების გაყალბების წინააღმდეგ ბრძოლა, ასევე ახალგაზრდებში უფროსი თაობის გმირობასთან ზიარება.
ერთიანი მონაცემთა ბაზა, რომელიც შეიცავს ინფორმაციას დიდი სამამულო ომის დროს დაღუპული ჯარისკაცების შესახებ, ძალიან აქტუალურია, ის ყველასთვის ერთნაირი უნდა იყოს და საერთაშორისო დონეზე მუშაობდეს, აღნიშნეს ფორუმის მონაწილეებმა.
ფორუმის თანაორგანიზატორმა იგორ გოროდნიჩიმ აღიარა რესურსებისა და სისტემების პრობლემა: „თითოეულ რეგიონს აქვს საკუთარი მეხსიერების წიგნები. ისინი არ არის გაერთიანებული. საჭიროა რესურსების შეგროვება, გაერთიანება და გაციფრულება“.
პოლიტიკურ მეცნიერებათა პროფესორმა, ყაზახმა აკადემიკოსმა, ისტორიკოსმა ლაილა ახმეტოვამ მედიაპლატფორმა „ისტორიის ქსელი“ გაიხსენა (ევრაზიის სახალხო ასამბლეის პროექტი, რომელიც განხორციელდა Alliance Media-თან პარტნიორობით). ეს არის საზოგადოებრივი მოძრაობა, რომელიც მხარს უჭერს საბჭოთა სამხედრო ფრონტების, ქვედანაყოფების მონაწილეთა შთამომავლების, აგრეთვე ყველაზე მნიშვნელოვანი ისტორიული ბრძოლების მონაწილეთა საერთაშორისო ასოციაციების შექმნას. პლატფორმა ექვს თვეზე ცოტა მეტია ფუნქციონირებს, მისი მიზანია დაასახელოს დიდი სამამულო ომის ყველა მონაწილე. ამ დროისთვის ის ხელმისაწვდომია მხოლოდ მათთვის, ვისაც იქ მონაცემები შეაქვს.
„მოხალისეები ძალიან გვჭირდება მონაცემთა შეყვანისთვის. ჩემი ცხოვრება არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ გავაციფრულო ყველაფერი, რაც აღმოვაჩინეთ“, - ამბობს ლაილა ახმეტოვა.
ლაილა ახმეტოვა დაკავებულია ბრესტის ციხის ყაზახური წარმოშობის დამცველთა სახელებისა და ბედის დადგენის საქმით. „უკვე ვიპოვეთ 637 ყაზახი დამცველი, თუმცა ოფიციალური დოკუმენტებით მხოლოდ 29 ადამიანი იყო გამოცხადებული. მე პირადად შევიყვანე ბრესტის ციხის 452 დამცველის მონაცემები მედია პორტალში „ისტორიის ქსელი“, — განაცხადა ახმეტოვამ.
ფორუმზე სიტყვით გამოვიდა ახმეტოვას თანამემამულე, სამძებრო რაზმ „მაიდან ჟოლის“ მეთაურის მოადგილე სერგეი ფედორენკო. მისი თქმით, ყაზახეთში მხოლოდ 9 რაზმია, რომელიც დიდი სამამულო ომის დროს დაღუპული ჯარისკაცების სამარხებს ეძებს. მათი მუშაობის გეოგრაფია საკმაოდ ვრცელია. ბოლო ორი წლის განმავლობაში ისინი რუსეთში, ბელორუსსა და მოლდოვაში აწარმოებდნენ ძიებას. მან ასევე გაიხსენა საძიებო „სსრკ გუნდის" საქმიანობა, რომელშიც 50-ზე მეტი ადამიანია შეყვანილი. ყველა მათგანი დსთ-ს ქვეყნების მკვიდრია.
ფორუმის ყველაზე საპატიო სტუმარი იყო ვეტერანი, ბრესტის ციხის დამცველი ვლადიმირ ტიომოჩკინი. „არ შევიძლია მოვისმენოთ ცილისწამება, რომელიც ჩვენს ისტორიაზე იღვრება. ჩვენ ნამდვილად ვიმარჯვებდით და ვიბრძოდით. ამის განადგურება შეუძლებელია. ციხის ალყის დროს დაღუპული ბრესტის ყოველი მესამე მკვიდრის ხსოვნის განადგურება შეუძლებელია“, - თქვა ვეტერანმა.
ვეტერანთა ასოციაციის ბრესტის საქალაქო ორგანიზაციის თავმჯდომარე ანა ონიშჩუკმა აღნიშნა, რომ პოლონეთში შესვლისას, თუ ბელორუსიიდან გაემგზავრებით, აქტიურმა მოქალაქეებმა პოლონეთში დანგრეული ძეგლების ამსახველი ბანერები დააყენეს.
„ესარაადამიანური და უსამართლოა. ჩვენ გვინდა შევახსენოთ ეს პოლონელებს. რა სამწუხაროა, რომ ჩვენი ისტორია ხელახლა იწერება“, — დაიჩივლა ანამ.
მან ასევე წამოაყენა „ხსოვნის მატარებლების" იდეა, რომელიც მიზნად ისახავს ისტორიული მეხსიერების შენარჩუნებას. სავარაუდოდ, ეს მატარებლები ახალგაზრდებს ყველაზე მნიშვნელოვან ისტორიულ ადგილებს: ლენინგრადის სიცოცხლის გზას, ბრესტის ციხესიმაგრეს, ხატინს მოატარებენ.
ფორუმზე ასევე გამოვიდა ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის ერთადერთი საერთაშორისო კვლევითი ცენტრის დირექტორი მარიბორში იანეზ უიჩიჩი (სლოვენია). მისმა გუნდმა იპოვა და დაადგინა 3000-ზე მეტი სახელი 5000 საბჭოთა სამხედრო ტყვიდან, რომლებიც მარიბორის ბანაკში დაიღუპნენ 1941 წლიდან 1942 წლამდე.
„ჩვენ ასევე დავადგინეთ მთელი ნაცისტური გუნდი, რომელიც ამ წლების განმავლობაში მუშაობდა მარიბორის ბანაკში. იგი გაასამართლეს ნიურნბერგის სასამართლო პროცესზე. მნიშვნელოვანია, რომ მომავალ წელს ვიპოვოთ მონაცემები სხვა სამხედრო ტყვეების შესახებ“, — თქვა იანესმა. მან ხაზი გაუსვა, რომ მისი ცენტრი ეწინააღმდეგება ისტორიის დამახინჯებას და ნეონაციზმის აღორძინებას.
ნატალია ბოდროვამ, ორიოლის კულტურის სახელმწიფო ინსტიტუტის უფროსმა ლექტორმა, ფორუმის მონაწილეებს შეახსენა მე-16 ლიტვური მსროლელი დივიზიის წლისთავი, რომელმაც მონაწილეობა მიიღო ლიტვის განთავისუფლებაში. 21 თებერვალს 80 წელი სრულდება დივიზიის პირველ ბრძოლაში შესვლიდან. დღეისათვის ამ სამმართველოს წევრის 3416 სახელია იდენტიფიცირებული და მონაცემთა ბაზაში შეტანილი.
დასასრულს, ევრაზიის სახალხო ასამბლეის გენერალურმა მდივანმა ანდრეი ბელიანინოვმა გაიხსენა, რომ პანფილოვის დივიზიონში იბრძოდნენ ბიშკეკელები, ალმათელები და ტაშკენტელები.
„ჩვენ ერთად გავიმარჯვეთ მეორე მსოფლიო ომსა და სამამულო ომებში. ჩვენ არ უნდა დავივიწყოთ ჩვენი მოკავშირეები. მხოლოდ გაერთიანებულებმა მივაღწიეთ გამარჯვებას. და ახლაც ერთად უნდა ვიდგეთ“, — ამბობს ბელიანინოვი.