სამსონ ხონელი
დამეთანხმებით, უკვე ერთ თვეზე მეტია, COVID-19-ით ინფიცირებულთა რაოდენობა ყოველდღიურად მზარდია, ბოლო რამდენიმე დღის სტატისტიკა საგანგაშოა! თუმცა ვეჭვობ, ჩვენი საზოგადოების დიდი თუ მცირე ნაწილისთვის ეს ციფრები დამაფიქრებელი იყოს.
არა მგონია ვცდებოდე, სხვაგვარად რომ იყოს, დღეს სულ სხვა რეალობა გვექნებოდა.
ოთხნიშნა რიცხვი ხომ ერთბაშად არ მოსულა, ეპიდემიოლოგიური ვითარება თანდათან უარესდებოდა, რაც საკამათო არ არის, რომ ჩვენივე უსაფრთხოების მიზნით მედიკოსების მიერ დაწესებული რეკომენდაციათა უგულებელყოფისა და ვაქცინაციის დაბალი ტემპის შედეგია.
მოდით, არ დავიზაროთ და თვალი გავუსწოროთ სიმართლეს, გადავხედოთ, რამდენი ადამიანია ჩვენ გარშემო, რომელსაც დღესაც არ სჯერა COVID-19-ის არსებობა? აღარაფერს ვიტყვი მათზე, ვინც „დაჩიპვის“ შიშით არ იცრება. რა თქმა უნდა, არსებობს შექმნილი ვითარების გამომწვევი სხვა, მათ შორის ჩვენგან დამოუკიდებელი მიზეზები, მაგრამ საკამათო არ არის, ჩვენ გასაკეთებელს სხვა არ გააკეთებს. არადა, სანამ ამ მარტივ მოცემულობას გავითავისებთ, ყოველდღიურად არაერთ სიცოცხლეს ვკარგავთ.
ფაქტია, COVID-19-ით ინფიცირებულთა ყოველდღიური რაოდენობით ჩვენი ქვეყანა ისტორიულ მაქსიმუმს უახლოვდება. კერძოდ, გასული წლის ზამთრის პერიოდს, როდესაც ამ მაჩვენებელმა 5 ათასს გადააჭარბა. დღესაც ისევ მწვავედ ისმის კითხვა – ქვეყანა კვლავ ხომ არ დგას მკაცრი რეგულაციების შემოღების ან სრული „ლოკდაუნის“ საფრთხის წინაშე? დიახაც, საფრთხის, რადგან ადვილად პროგნოზირებადია და გასული წლის გამოცდილებაც იმაზე მიგვანიშნებს, რომ ერთიც და მეორეც ქვეყნის ეკონომიკასა თუ სოციალურ ვითარებას კარგს არაფერს უქადის.
როგორც ხელისუფლება აცხადებს, მკაცრი შეზღუდვების დაწესება, მითუმეტეს „ლოკდაუნი“ არ იგეგმება. − რატომ? − სავარაუდოდ, ჩამეძიება მკითხველი და, რა გაეწყობა, მოკლედ განვმარტავ: მთავრობამ COVID-19-ის პანდემიის მართვის გზა აირჩია.
„არ ვაპირებთ „ლოკდაუნს“. ნებისმიერი ჩაკეტილი სფერო არის დაკარგული სამუშაო ადგილები, დაკარგული შემოსავლები. ეს პრაქტიკა გასულ წელს გლობალურად არსებობდა და პანდემიის დასაწყისში საქართველოც ამას აკეთებდა, მაშინ გამოცდილება ნაკლები იყო და ვაქცინებიც არ არსებობდა. გასულ წელს ჩვენი ეკონომიკა 6,2 პროცენტით შემცირდა. ეს იყო მტკივნეული, მაგრამ გარდაუვალი. ძალიან მნიშვნელოვანია, ადამიანებმა იმუშაონ, ოჯახებს ჰქონდეთ შემოსავალი, ეკონომიკა განვითარდეს. წინა პერიოდთან შედარებით განსხვავება ის არის, რომ დღეს ქვეყანაში საკმარისი რაოდენობის ვაქცინაა საიმისოდ, რომ მოსახლეობის უდიდესმა ნაწილმა ვაქცინაცია დროულად ჩაიტაროს. სწორედ ამ გზით უნდა გადავლახოთ არსებული რთული სიტუაცია. ამ გზით უნდა ვიაროთ. საქართველო „ლოკდაუნის“ გზას აღარ მიჰყვება“, − აცხადებს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრი ნათია თურნავა.
გახდება თუ არა ეკონომიკა მკვლელი ვირუსის მძევალი, ამას დრო გვიჩვენებს, მანამდე კი, როგორც ამას ანალიტიკოსთა ერთი ნაწილი აღნიშნავს, საქართველო ეკონომიკური ზრდის პარამეტრებით სამეზობლოში დღეს მეტ-ნაკლებად თანაბარ დონეზეა.
„საქართველოში ეკონომიკის ზრდას მიმდინარე წელს 7,7 პროცენტის, ხოლო გაისად 6 პროცენტის ნიშნულზე პროგნოზირებენ. ვფიქრობ, ზრდის ტენდენცია უახლოესი 3-4 წლის განმავლობაშიც შენარჩუნდება, მაგრამ იმხელა ჩამორჩენა გვაქვს, რომ ზრდის ასეთი ტემპი შედეგზე ვერ გაგვიყვანს. ქვეყანას ორნიშნა ეკონომიკური ზრდა ესაჭიროება. ჩვენს რეგიონში, მეზობელ სახელმწიფოებთან შედარებით, დიდი ჩამორჩენა არ გვაქვს. თურქეთმაც და ირანმაც ეკონომიკური ზრდა აჩვენეს, ხოლო აზერბაიჯანსა და რუსეთს მთლიანი შიდა პროდუქტის შემცირების საქართველოზე ნაკლები მაჩვენებელი ჰქონდათ. ერთადერთი ვაჯობეთ სომხეთს, სადაც ეკონომიკის ვარდნის მასშტაბი მეტი იყო“, − აღნიშნავს ანალიტიკოსი სოსო არჩვაძე.
მისი თქმით, COVID-19-ის პანდემიით გამოწვეულ კრიზისს რამდენიმე სახელმწიფომ თავი უკვე დააღწია. კერძოდ, გასულ წელს 2019 წელთან შედარებით მთლიანი შიდა პროდუქტი 27-მა ქვეყანამ გაზარდა.
„ბუნებრივია, მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდა და შემცირება სხვადასხვა ქვეყანაში განსხვავებულ ფაქტორზეა დამოკიდებული. მაგალითად, ლათინური ამერიკის აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარე სახელმწიფო გაიანამ ნავთობის აღმოჩენის შედეგად ეკონომიკა მთელი 43 პროცენტით გაზარდა. ჩინეთი, რომელმაც COVID-19-ის სახით სამყაროს დიდი თავსატეხი გაუჩინა, ერთ-ერთი პირველი გამოვიდა ამ კრიზისიდან. გასული წლის მეორე კვარტალში ჩინეთში ეკონომიკა 7 პროცენტის ფარგლებში გაიზარდა.
ძალზე საგულისხმოა ევროკომისიის პროგნოზიც, რომლის მიხედვითაც, ევროზონის 19 ქვეყანა COVID-19-ის პანდემიისგან გამოწვეულ ზარალს წლის ბოლოსთვის აინაზღაურებს“, − აცხადებს სოსო არჩვაძე და იქვე დასძენს, რომ 30-მდე სახელმწიფოში ორნიშნა ეკონომიკური ვარდნა დაფიქსირდა. მათ შორის იყო ისეთი ქვეყნებიც, რომელთა შემოსავლების ძალიან დიდი ნაწილი ტურიზმისა და სათამაშო ბიზნესის სექტორზეა დამოკიდებული.
მალდივის რესპუბლიკაში მთლიანი შიდა პროდუქტი 32 პროცენტით შემცირდა. ყველაზე დიდი დარტყმა მიიღეს კარიბის ზღვის აუზის მცირე ზომის იმ ქვეყნებმა, რომლებიც ტურიზმის ინდუსტრიაზე იყვნენ ორიენტირებული. როგორც ანალიტიკოსი აღნიშნავს, გაუჭირდათ იმ ქვეყნებს, სადაც შიდა კონფლიქტები იყო ან ავტორიტარული რეჟიმით გამოირჩეოდნენ. კერძოდ, ვენესუელაში ეკონომიკა 30 პროცენტით შემცირდა.
საინტერესოა, COVID-19-ის პანდემიისგან რა ტიპის ქვეყნები დაზარალდნენ ყველაზე მეტად?
კითხვაზე საპასუხოდ საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტო Moody's-ის მოხსენებას მოვიშველიებ. სარეიტინგო სააგენტოს ანალიტიკოსებმა ქვეყნები სამ ჯგუფად გაანაწილეს. შეფასების მთავარი კრიტერიუმი დღეს არსებული მთლიანი შიდა პროდუქტის პამდემიამდე პერიოდის ეკონომიკასთან შედარებით შემცირების მასშტაბი იყო.
პირველ ჯგუფში განთავსდნენ ქვეყნები, რომელთა ეკონომიკა მხოლოდ 2 პროცენტით დაეცა, მეორეში ჯგუფში მოხვდნენ ის ქვეყნები, სადაც ეკონომიკა 8 პროცენტამდე შემცირდა და ბოლო, მესამე ჯგუფში არიან ყველაზე დაზარალებული ქვეყნები, რომელთა ეკონომიკაც 2019 წელთან შედარებით 8 პროცენტზე მეტით დაეცა.
ყველაზე მძიმედ COVID-19-ის პანდემია ფორმირებადი ეკონომიკის ქვეყნებზე აისახა, რისკის ზონაშია ის ქვეყნები, რომლებიც პანდემიის გარეშეც საგარეო ვალზე დამოკიდებული არიან, კერძოდ, შრი-ლანკა, სურინამი, ლაოსი, ინდოეთი, ტუნისი და პერუ.
ზომიერი ზარალის ქვეყნებს შორის არიან რუსეთი, მექსიკა, ბრაზილია და ავსტრალია, რომელთა მთლიანი შიდა პროდუქტი 2 პროცენტიდან 8 პროცენტამდე შემცირდა.
სააგენტოს ექსპერტთა დასკვნით, COVID-19-ის პანდემიით გამოწვეული ეკონომიკური რეცესიიდან სხვდასხვა ქვეყნები განსხვავებულად გამოვლენ. ზოგიერთი სახელმწიფო ამას შედარებით სწრაფად და უმტკივნეულოდ მოახერხებს, რაც დამოკიდებულია კონკრეტული ქვეყნის ეკონომიკის სტრუქტურასა და ამ სახელმწიფოში ვაქცინაციის ტემპზე. რა თქმა უნდა, ეკონომიკურ კრიზისს შედარებით მარტივად განვითარებული ქვეყნები დაძლევენ, კერძოდ, ამერიკის შეერთებული შტატები, დასავლეთ ევროპის სახელმწიფოები და ჩინეთი. პირველ რიგში ამას ხელს შეუწყობს ამ სახელმწიფოების ეკონომიკების დივერსიფიცირების ძალიან მაღალი ხარისხი და მთავრობების მიერ გაწეული უზარმაზარი ხარჯები. მდიდარ ქვეყნებში სხვებზე სწრაფად მიმდინარეობს ვაქცინაციის პროცესი, რაც მათ ეკონომიკას შეუფერხებელი ზრდის საშუალებას აძლევს.
სარეიტინგო კომპანიის ვრცელ მოხსენებაში განსაკუთრებული ყურადღება ტურიზმზე დამოკიდებული ქვეყნების პერსპექტივაზე მსჯელობას ეთმობა. COVID-19-ის პანდემიისგან ყველაზე მეტად სწორედ ისინი დაზარალდნენ და მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთ ასეთ სახელმწიფოში ტურიზმის აღდგენის პროცესი მოსალოდნელზე სწრაფად მიმდინარეობს, ეკონომიკური რეცესიის დაძლევა ყველაზე მეტად სწორედ ამ ქვეყნებს გაუჭირდებათ. აქვეა აღნიშნული, რომ მნიშვნელოვნად დაზარალდებიან ქვეყნები, რომელთა ეკონომიკების დიდი წილი ვაჭრობასა და მომსახურების სფეროზეა დამოკიდებული.
როგორც სარეიტინგო კომპანიის ანალიტიკური ჯგუფი ვარაუდობს, მიმდინარე წელს მსოფლიოში გლობალური ეკონომიკა 5,7 პროცენტით გაიზრდება, თუმცა 2023 წელს მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდა 3,3 პროცენტამდე შემცირდება.
და ბოლოს, კონკრეტულად საქართველოსთან დაკავშირებით სარეიტინგო სააგენტო არაფერს ამბობს, არ ჩანს პასუხი კითხვებზე – გვეშველება თუ არა? და როდის გაბრწყინდება ივერია? თუ გავითვალისწინებთ, რომ ჩვენი ეკონომიკის ლოკიმოტივი უკვე რამდენიმე წელია ტურიზმია და ეკონომიკის დივერსიფიკაციის მიზნით ბევრს ვერაფერს ვახერხებთ, ვფიქრობ, იმ ქვეყნებს შორის მოვიაზრებით, რომელთაც ეკონომიკური რეცესიის დაძლევა ყველაზე მეტად თუ არა, ძალიან გაუჭირდებათ. ეს ის შემთხვევაა, როცა თუ ვცდები, გამიხარდება!..