მოსაზრება: ნატო შავ ზღვაზე გადის – შეავიწროებს თუ არა ალიანსი რუსეთს ყირიმში

გალია იბრაგიმოვა

უწინდებური მხოლოდ მთავარი პრობლემები დარჩა — რუსეთი და ჩინეთი. როგორ აპირებს ნატო „რუსული საფრთხის“ შეკავებას?

კრიზისებზე ნატოს ადაპტირება

იენს სტოლტენბერგი საგარეო უწყებების ხელმძღვანელებთან ვიდეოშეხვედრისთვის განსაკუთრებით გულმოდგინედ ემზადებოდა. ეს მინისტრების დონეზე ბოლო შეხვედრაა ყოველწლიური სამიტის წინ, რომელიც წლის დასაწყისისთვის იგეგმება. დღის წესრიგის წინასწარ შემუშავება და დაგროვილ საკითხებზე მსჯელობა ორგანიზაციის წევრების მოულოდნელი ნაბიჯებისგან თავის დაზღვევას ნიშნავს. მით უმეტეს, რომ ამის პრეცედენტები ყოფილა.

მაგალითად, გასული წლის შეხვედრის წინ ემანუელ მაკრონმა განაცხადა, რომ „ნატოს ტვინი მოკვდა“. ამან მისცა კიდეც ტონი დისკუსიებს და მთელი გეგმები არია. ალიანსის წევრები გაცხარებით უმტკიცებდნენ საფრანგეთის ლიდერსა თუ ერთმანეთს, რომ ბლოკში ყველაფერი წესრიგში იყო.

ტრანსატლანტიკური სოლიდარობის მთავარ სკეპტიკოსად დონალდ ტრამპი რჩებოდა. ალიანსის დასკვნის საპასუხოდ, თუ რაოდენ მნიშვნელოვანია რუსეთის, ჩინეთისა და ირანის შეკავება, აშშ-ის პრეზიდენტმა თავდაცვაზე შენატანების გაზრდა მოითხოვა. საგარეო გამოწვევებთან ძირითადად ამერიკის სამხედრო პოტენციალის ხარჯზე ბრძოლა მას არარაციონალურად მიაჩნდა.

მომავალ სამიტზე აშშ ჯო ბაიდენმა უნდა წარმოადგინოს და ალიანსის გენმდივანს იმედი აქვს, რომ „ნორმალურობას“ დაუბრუნდებიან. ამაში სტოლტენბერგი იმას გულისხმობს, რომ ამერიკელები ბლოკის წევრებთან სამხედრო-პოლიტიკური მოკავშირეობის მნიშვნელობას დაადასტურებენ.

მეტი დამაჯერებლობისთვის გენერალურმა მდივანმა ანალიტიკოსებს მიმართა, რათა მათ ორგანიზაციის შიგნით არსებული პრობლემები განეხილათ, მათი გადაჭრის გზები წარმოედგინათ და უახლოესი 10 წლის ამოცანები მოენიშნათ. ეს შრომა გაფორმდა მოხსენებაში მეტყველი სათაურით „ნატო 2030“.

ექსპერტთა პროექტების შესწავლითა და მათი კორექტირებით საგარეო საქმეთა მინისტრებიც დაკავდნენ. შეხვედრის ყველა მონაწილემ, საფრანგეთის ჩათვლით, აღიარა, რომ „ტვინის სიკვდილი“ ალიანსს არ ემუქრება, მაგრამ რეფორმები არ აწყენდა.

„მნიშვნელოვანია თავდაცვითი კავშირის ადაპტირება საერთაშორისო მდგომარეობასთან. კრიზისულ სიტუაციებში ნატო უნდა მოქმედებდეს ოპერატიულად და შეკრულად, მაშინაც კი, თუ ამას ფუნდამენტური პრინციპების დარღვევა მოჰყვება“, — ნათქვამია დოკუმენტში.

მთავარი, რის გადახედვასაც სთავაზობენ ექსპერტები, ეს ვეტოს უფლებაა: ამით ახლა თანაბრად სარგებლობს ნატოს ყველა წევრი. „თუ ერთხმიანი კენჭისყრა შეიზღუდება, მაშინ დაძაბულობა ალიანსის შიგნით შემცირდება“, — ვარაუდობენ მკვლევარები.

მაგრამ მათ დასკვნებს ყველა მინისტრი არ დაეთანხმა — თუმცა იდეები ნოვატორულად მიიჩნიეს.

და კვლავ „მოსკოვის ხელი“

სამაგიეროდ საგარეო საფრთხეებზე ყველა წევრი ერთი აზრისაა: ტრანსატლანტიკური უსაფრთხოებისთვის მთავარ გამოწვევად კვლავ რუსეთი და ჩინეთი რჩებიან.

„მოსკოვი ბირთვული იარაღის მოდერნიზებას ახდენს და ახალ რაკეტებს განალაგებს უკიდურესი ჩრდილოეთიდან სირიასა და ლიბიამდე. რუსეთის ყოფნა ბელორუსიაში და მთიან ყარაბაღში კრიზისების შედეგადაც გაძლიერდა“, — განაცხადა სტოლტენბერგმა.

„კრემლი ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებზე ჰეგემონიისკენ მიისწრაფვის და არღვევს მათ სუვერენიტეტს. ნატოსთვის მნიშვნელოვანია, ადაპტირდეს ახალ გარემოებასთან, რომელშიც კვლავ დაბრუნდა მუდმივად აგრესიულ რუსეთთან მეტოქეობა“, — იმეორებენ გენმდივნის კვალდაკვალ მოხსენების ავტორები.

მუშაობა „რუსული საფრთხის გასანეიტრალებლად“ უკვე მიმდინარეობს. ამის მაგალითად სტოლტენბერგმა ნატოს საქართველოსთან და უკრაინასთან თანამშრომლობა დაასახელა. ახლა ორივე სახელმწიფო ალიანსის პარტნიორები არიან ფართო შესაძლებლობებით. ეს დასავლურ ტექნოლოგიებსა და სადაზვერვო ინფორმაციაზე წვდომას მოიაზრებს, თუმცა ბლოკის სრულფასოვან წევრობას არ ნიშნავს.

რუსეთის შესაკავებლად ალიანსი აპირებს გააფართოოს თავისი სამხედრო ყოფნა შავ ზღვაზე — რუსეთის „ყირიმში გაძლიერებული ყოფნის“ პასუხად. დეტალები ჯერჯერობით არ საჯაროვდება.

შავი ზღვის პრიორიტეტები

„ნატოს მთავარი ამოცანაა, მოემზადოს აშშ-ის პრეზიდენტის შეცვლისთვის. ბლოკში იმედი აქვთ, რომ ბაიდენი ხელს შეუწყობს კონსოლიდაციას და ტრამპის დროს გაჩენილი პრობლემები გაქრება. მაგრამ ნაკლებ სავარაუდოა, რომ ახალმა ლიდერმა წინამორბედის ყველა მემკვიდრეობაზე უარი თქვას. ის ნამდვილად მოითხოვს, რომ ყველა წევრმა თავისი მთლიანი შიდა პროდუქტის 2% შეიტანოს ბლოკის თავდაცვის ყულაბაში“, — მიაჩნია რუსეთის საერთაშორისო საქმეთა საბჭოს გენერალურ დირექტორს ანდრეი კორტუნოვს.

პოლიტოლოგს მიაჩნია, რომ ბაიდენის მოსვლა არ შეცვლის დაძაბულობას ნატო–რუსეთის ურთიერთობებში. თუმცა, მოსკოვის საერთაშორისო პრობლემების ფართო წრეში გარევის გათვალისწინებით, ალიანსი ვერ შეძლებს დიალოგის იგნორირებას — თუნდაც სამხედროების დონეზე.

შავი ზღვის პრობლემატიკას ნატოს დღის წესრიგში კორტუნოვი იმით ხსნის, რომ რუსეთის გავლენა კავკასიაზე ძლიერდება: „ომი მთიან ყარაბაღში და რუსი სამშვიდობოების შესვლა ალიანსის ყურადღების მიღმა არ დარჩენილა. ეს ტერიტორიები შავი ზღიდან შორს არაა, რომელსაც ნატოელები თავისი ინტერესების ზონად მიიჩნევენ. იქ მოსკოვის გაძლიერება პოტენციურ გამოწვევად ფასდება. აქედანაა განცხადებები შავი ზღვის რეგიონის პრიორიტეტულობაზე“.

თუმცა ექსპერტი დარწმუნებულია, რომ რუსეთი ნატოსთვის რისკის ერთადერთი ფაქტორი არ არის შავი ზღვის აკვატორიაში. „მათი გეგმები, განმტკიცდნენ შავი ზღვის რეგიონში, იმდენად მოსკოვის წინააღმდეგ არ არის მიმართული, რამდენადაც ანკარისა, — ფიქრობს ის. — მიუხედავად ბლოკის წევრობისა, თურქეთის პოზიცია მთელ რიგ საკითხებში განსხვავდება საერთო აზრისგან. ერდოღანს უთანხმოება აქვს საბერძნეთთან, საფრანგეთთან, გერმანიასთან და აშშ-თანაც კი. მაგრამ ნატოს თურქეთის ალიანსში დაბრუნება სურს. კიდევ ერთი მიზანი — ეს თურქეთის რუსეთთან შემდგომი დაახლოების შეკვეცაა“.

ნატოს შავი ზღვის დღის წესრიგით უკრაინაც პედალირებს. ამასთან ალიანსთან ურთიერთობის მთავარ თემად რუსეთის ყირიმში სამხედრო ყოფნის გაძლიერება იქნება, მიაჩნია ექსპერტს.

„ნახევარკუნძულზე ახალი ობიექტების მშენებლობას კიევი ტრანსატლანტიკური უსაფრთხოებისთვის მორიგ საფრთხეებად წარმოაჩენს. უკრაინის ხელისუფლება კვლავ განაგრძობს მტკიცებას, რომ ყირიმში რუსული საბრძოლო სისტემების განთავსება ის პრობლემაა, რომელიც გაძლიერებულ ყურადღებას მოითხოვს“, — არ გამორიცხავს კორტუნოვი.

რედაქცია შესაძლოა არ ეთანხმებოდეს ავტორის მოსაზრებებს