ეს უზარმაზარ ხარჯებსა (მილიონობით დოლარს) და ათწლეულების განმავლობაში დამქანცველ შრომას მოითხოვს, რათა სახიფათო მიწები კვლავ სასოფლო–სამეურნეო სავარგულებად იქცეს.
დანაღმული ტერიტორიები, აუფეთქებელი საბრძოლო მასალები და თვითნაკეთი ასაფეთქებლები ნებისმიერი პოსტკონფლიქტური ტერიტორიის მთავარ პრობლემად მიიჩნევა. სასიკვდილო საფრთხის მუდმივი არსებობის უახლესი მაგალითია 23 ნოემბერს სოფელ მაგადიზის მიდამოებში მომხდარი აფეთქება, რა დროსაც ადგილზე აზერბაიჯანელი და რუსი სამხედროები და ასევე არაღიარებული მთიანი ყარაბაღის საგანგებო სიტუაციების სამსახურის წარმომადგენლები იმყოფებოდნენ. კონფლიქტის ზონაში ასეთი საფრთხე ყოველდღიურად ელოდება სამშვიდობოებს, გამნაღმველებსა და მაშველებს.
ერევნის აეროდრომებზე გუშინ 100-ზე მეტი სამხედრო გადაიყვანეს რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს საერთაშორისო ნაღმსაწინააღმდეგო ცენტრიდან. ასევე გადასროლილია 13 ერთეული სპეციალური ტექნიკა. საინჟინრო ქვედანაყოფები დღეს ერევანი–გორისი–სტეფანაკერტის მარშრუტს გაივლიან. გამნაღმველების მოწინავე რაზმებმა გზებისა და ობიექტების განაღმვა მთიან ყარაბაღში 23 ნოემბერს უკვე დაიწყეს.
მარტო ერთ მონაკვეთზე რუსმა გამნაღმველებმა დაახლოებით 30 ტანკსაწინააღმდეგო ნაღმი იპოვეს. როგორც წესი, ნაპოვნი საბრძოლო მასალები სპეციალურ პოლიგონზე ან ადგილზევე ნადგურდება აფეთქების გზით. ნაღმების საძიებელი თანამედროვე საშუალებები და დამცავი აღჭურილობა რისკს ამცირებს, მაგრამ სამხედროების სიცოცხლისთვის საფრთხეს არ გამორიცხავს.
მისიის სირთულე
თანამედროვე ლოკალური და რეგიონული კონფლიქტები საომარი მოქმედებების პერმანენტული ხასიათითა და დანაღმული მოედნების, ფუგასების, ნაღმ–ხაფანგებისა და სხვა „სიურპრიზების“ ფართო გამოყენებით განსხვავდება. კონფლიქტის მხარეები, დიდი რაოდენობით ჯარების არყოლის შემთხვევაში, მტკიცე, ეშელონირებული თავდაცვის ასაგებად ქვედანაყოფებსა და საბრძოლო ტექნიკას ცალკეულ მონაკვეთებზე ათავსებენ, ხოლო „ხვრელებს“ ძირითადად დანაღმული მოედნებით ქოლავენ. საამისოდ ყარაბაღში ძირითადად საბჭოთა წარმოების ნაღმებს იყენებდნენ. ამინდის კაპრიზების გავლენით ისინი დროთა განმავლობაში მწყობრიდან გამოდის და დანაღმული მოედნების „განახლება“ ხდება.
დიდი ალბათობით, კონფლიქტის მხარეები ახალ დანაღმულ მოედნებს განსაკუთრებული პრობლემების გარეშე „მოხსნიან“, მაგრამ მრავალწლიანი დაპირისპირების განმავლობაში დანაღმული მოედნების ზუსტი ადგილმდებარეობა არავინ იცის. ცალკე პრობლემაა აუფეთქებელი საარტილერიო ჭურვების არსებობა. ყარაბაღის მიწაში მრავალი ათასი ფეთქებადსაშიში საგანია დამარხული. ამიტომაც რუსი გამნაღმველების ათობით წლიანი დამქანცველი მუშაობა, გაეროსა და სხვა ჰუმანიტარული ორგანიზაციების რესურსების აქტიური ჩართვა – მინიმალური პირობაა ტერიტორიის ომის მდგომარეობიდან გამოსაყვანად.
მანამდე აზერბაიჯანის განაღმვის ეროვნული სააგენტოს (ANAMA) ხელმძღვანელმა გაზანფარ ახმედოვმა განაცხადა, რომ ბაქოს კონტროლქვეშ გადასული ტერიტორიების სრულ განაღმვას ყარაბაღში ათ წელზე მეტი დრო დასჭირდება.
გაერთიანებული ძალისხმევები
გაეროს განაღმვის საკითხთა სამსახურმა (UNMAS) მხოლოდ გასულ წელს 19 ქვეყანაში (ერაყის, სირიისა და ავღანეთის ჩათვლით) დაახლოებით 495 მლნ დოლარი დახარჯა. შესაძლოა ამ სახსრების ნაწილი მთიანი ყარაბაღის ტერიტორიების გასანაღმადაც გადამისამართდეს. UNMAS-ის მონაცემებით, მისია იქ დეკემბრის დასაწყისში განთავსდება. სპეციალისტები პირველ რიგში მთა–ტყიან ადგილებში მუშაობის სირთულეებს შეაფასებენ. დიდი ალბათობით, გამნაღმველთა ერთობლივი ძალისხმევა ლტოლვილების პოსტკონფლიქტურ ზონაში დაბრუნებას ხელს შეუწყობს.
იმედის მომცემია გაეროს გენერალური მდივნის ანტონიუ გუტერიშის პოზიციაც, რომელიც მზად არის რუსეთთან თანამშრომლობისა და ერთობლივი მოქმედებებისთვის მთიან ყარაბაღში.